Dünya borsalarında özelleÅŸtirme

Dünya borsalarında 1990'lı yıllarda baÅŸlayan yeniden yapılanma çalışmaları sonucunda, 17 borsa, kar amaçlı ÅŸirketler haline dönüştürülerek özelleÅŸtirildi. 2002'nin ilk yarısı itibariyle özelleÅŸen 10 borsa ya da borsa hisselerinin sahibi ÅŸirketin hisseleri, borsaya kote olarak iÅŸlem görmeye baÅŸladı.          Georgetown Ãœniversitesi Öğretim Ãœyelerinden Prof. Dr. Reena Aggarwal tarafından hazırlanan ''Borsaların kar amaçlı ÅŸirketler olarak yeniden yapılanması ve kurumsal yönetiÅŸimi'' konulu çalışmaya göre, 1990'ların başında dünya borsaları organizasyon ve operasyon açısından önemli deÄŸiÅŸimler geçirmeye baÅŸladılar.  GloballeÅŸme, teknoloji ve rekabette geliÅŸmeyi amaçlayan bu deÄŸiÅŸim trendlerden en önemlisi, ''Demutualization'' olarak adlandırılan, kurumların kar amacı gütmeyen ve üyelerin sahip olduÄŸu organizasyonlar olmaktan çıkarak, kar amacı güden ve yatırımcıların sahip bulunduÄŸu yapılar haline gelmesi oldu.  1993 yılında Stokholm Borsası bu yönde deÄŸiÅŸim geçiren ilk borsa olarak belirlenirken, bunu, 1995 yılında Helsinki Borsası, 1996'da Kopenhag Borsası, 1997'de Amsterdam ve Ä°talya Borsaları, 1998'de Avustralya Borsası, 1999'da Ä°zlanda, Simex ve Atina Borsaları, 2000'de Singapur, Hong Kong, Toronto, Londra, Almanya Borsaları ile Euronext ve Nasdaq, 2002'de ise Åžikago Ticaret Borsası izledi.    ÖZELLEÅžEREK BORSA'YA AÇILDILAR DeÄŸiÅŸim geçiren borsalardan 10'u, direkt ya da dolaylı olarak yine borsada iÅŸlem görmeye baÅŸladılar. İşlem hacmi ve iÅŸlem gören ÅŸirketlerin sayısı açısından Avrupa'daki en büyük borsalardan olan Londra Borsası da, ÅŸirketleÅŸmeyi Haziran 2000'de tamamlandı ve 20 Temmuz 2001'de borsaya kote oldu.     Kurumsal yatırımcıların hisselerinin yüzde 25'ine sahip oldukları Londra Borsası'nda, 2002 Mart itibariyle ana hissedarlardan Fidelity yüzde 9.2, Warburg Dillon Read yüzde 4.2, Cazenove Fund Managers yüzde 4.1, Credit Suisse Asset Management yüzde 2.9 ve Legal & General Investment Management ise yüzde 2.8 paya sahip bulunuyordu.     2001'in Temmuz ayında 365 pence fiyatla iÅŸlem görmeye baÅŸlayan Londra Borsası hisselerinin fiyatları 10 ay sonra 2002 Mayıs ayı itibariyle 480-488 pence seviyelerine ulaÅŸtı. Almanya Borsası'nın hisseleri de 5 Åžubat 2001'de ÅŸirketleÅŸme ve kotasyonun ardından Frankfurt Borsası'nda iÅŸlem görmeye baÅŸladı. 33.50 Euro'dan arzedilen bu borsanın hisseleri ilk iÅŸlem gününü yüzde 8.1 artışla, 36.20 Euro'dan kapattı.   Almanya Borsası'nın yüzde 51'lik bölümü bankalar, aracı kurumlar ve bölgesel borsalar tarafından, yüzde 15'i diÄŸer Alman kuruluÅŸlarınca kontrol edilir hale gelirken, Amerikan kuruluÅŸları yüzde 13, Ä°ngiliz kuruluÅŸları yüzde 12, diÄŸer kuruluÅŸlar yüzde 7 ve perakende yatırımcılar da yüzde 2'sine sahip oldu. 2002 Mayıs ayı itibariyle bu kurumun en büyük 5 hissedarı ise Deutsche Bank yüzde 10.1, Alman bölgesel borsaları yüzde 7.2, Hypobank yüzde 4.7, Commerzbank yüzde 4.6 ve BHF Bank yüzde 2.6 olarak belirlendi. Bu borsanın hisselerinin fiyatı halka arzın ardından geçen 15 ay sonra 48-51 Euro düzeyinde bulunuyordu.     6 bölgesel borsanın birleÅŸmesiyle 1987'de oluÅŸturulan Avustralya Borsası'nın ÅŸirketleÅŸme çalışmaları da, 1996 yılında baÅŸladı. 14 Ekim 1998'de borsaya kote olan ve hisseleri borsa üyelerine dağıtılan Avustralya Borsası'nda, tek hissedarın sahip olabileceÄŸi hisse oranı da maksimum yüzde 5 olarak belirlendi. ÖzelleÅŸen borsalar arasında ÅŸirketleÅŸmenin yanı sıra ÅŸirketleÅŸerek bir baÅŸka grubun ya da ÅŸirketin iÅŸtiraki haline gelme örnekleri de yaÅŸandı.    1993 yılında Ä°sveç'teki borsa, ÅŸirketleÅŸtikten sonra halka açık ve borsaya kote OM Group'un bir iÅŸtiraki konumuna geldi. KomÅŸu Yunanistan'da da, Atina Borsası'na kote bulunan Hellenic Exchanges Holding S.A. AÄŸustos 2000'de kuruldu. Atina Borsası'nın yüzde 100'üne yakın hissesine sahip olan bu kurumda devletin yüzde 33.4, bankaların 25.8, kurumsal yatırımcıların yüzde 12.8, aracı kurumların yüzde 8.2, diÄŸerlerinin de yüzde 19.7 oranında payı var.      HÄ°SSELERÄ°N 1 YILLIK PERFORMANSI CESARET VERÄ°CÄ° DÃœZEYDE Çalışmayı hazırlayan Reena Aggarwal, ÅŸirketleÅŸme ve özelleÅŸtirmenin tüm ülkeler ve borsalar için tek yanıt olamayacağına da dikkat çekerek, ''Fakat ÅŸahit olduÄŸumuz ÅŸey ÅŸu ki, Almanya, Londra ve Avustralya borsalarının halka açık ÅŸirketler olarak en azından bir yıllık hisse fiyat performansı cesaret verici düzeyde bulunuyor'' yorumunda bulundu. 2002'nin ilk yarısı itibariyle dünyada kar amaçlı ÅŸirketler haline gelen veya özelleÅŸen borsalar ile hisseleri borsada iÅŸlem gören borsalar ya da borsaların hisselerine sahip ÅŸirketler ÅŸunlar:        ŞİRKETLEÅžEN/ÖZELLEÅžEN BORSALAR                                   DÖNÜŞÜM BORSALAR               TARÄ°HÄ° -----------------     ------- Stokholm Borsası          1993 Helsinki Borsası          1995 Kopenhag Borsası          1996 Amsterdam Borsası         1997 Ä°talya Borsası            1997 Avustralya Borsası        1998 Ä°zlanda Borsası           1999 Simex                     1999 Atina Borsası             1999 Singapur Borsası          2000 Hong Kong Borsası         2000 Toronto Borsası           2000 Londra Borsası            2000 Almanya Borsası           2000 Euronext                  2000 Nasdaq                    2000 Åžikago Ticaret Borsası    2002    HÄ°SSELERÄ° BORSA'DA Ä°ÅžLEM GÖREN BORSALAR                        BORSADA Ä°ÅžLEM BORSALAR               GÖRME TARÄ°Hİ  --------              ------------- OM Group                       1987   Avustralya Borsası        Ekim 1998   Hong Kong              Haziran 2000   Hellenic Exchanges     AÄŸustos 2000   Singapur Borsası         Kasım 2000   Almanya Borsası          Åžubat 2001    Oslo Borsası             Mayıs 2001  Instinet (ECN)           Mayıs 2001  Euronext                Temmuz 2001    Londra Borsası          Temmuz 2001Â