Dramatik düşüş

YOLSUZLUKLA mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), Yolsuzluk Algı Endeksi 2014 sonuçlarını açıkladı. 175 ülke arasında yapılan Yolsuzluk Algı Endeksi 2014 sonuçlarına göre Türkiye, 11 sıra birden gerileyerek 2013 yılı endeksinde 53’üncü sırada iken bu yıl 64’üncü sıraya düştü. Örgütün 1995’ten bu yana her yıl açıkladığı endkes çalışmasında Türkiye’nin Yolsuzluk Algı Endeksi’ndeki notu bu yıl 5 puan birden düşerek 50 puandan 45 puana geriledi. Türkiye’nin puanındaki bu ani düşüş sonucunda, yolsuzlukla mücadele ve şeffaflık konusunda son 6 yılda Türkiye’de sağlanan ilerleme sıfırlanmış oldu. 11 farklı uluslararası kurumun 12 farklı araştırmasının bulguları incelenerek hazırlanan Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanlar ve iş dünyasının kamu sektörüne ilişkin yolsuzluk algılarını yansıtıyor.

Türkiye'nin 1995 yılından bu yana yolsuzluk endeksindeki sıralaması

AVRUPA’DA 27. SIRADAYIZ
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Yolsuzluk Algı Endeksi Türkiye verileri ile Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği’nin (TÜSİAD) geçen hafta açıkladığı ‘İş Dünyası Bakış Açısıyla Türkiye’de Yolsuzluk: Algı ve Politika Önerileri’ başlıklı araştırmasının sonuçları arasındaki benzerlik dikkat çekici. TÜSİAD’ın 801 işadamı ile görüşerek gerçekleştirdiği araştırmada, katılımcıların tamamına yakını ‘Türkiye’de yolsuzluk vardır’ derken, yüzde 46’sı daha da artacağı yönündeki beklentisini dile getirmişti. İşadamlarının yolsuzluk algısı konusunda karamsar bir tablo çizdikleri Türkiye, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün endeksinde 38 Avrupa ülkesi arasında Makedonya ile birlikte 27. sırada yer alırken, 6 Avrupa Birliği aday ülkeleri arasında yine Makedonya ile birlikte 2. sırada kendisine yer buldu. 19 G-20 ülkesi arasında ise, Türkiye 10. sırada bulunurken, 20 Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkesi ile kıyaslandığında 7. sırada yer aldı.

YOLSUZLUK-İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
Uluslararası Şeffalık Örgütü’nün endeks sonuçlarına ilişkin açıklamasında, Türkiye'nin sıralamadaki bu ani düşüşüne ilişkin değerlendirmesinde, yolsuzluk ile düşünce ve ifade özgürlüğü arasındaki ilişkiye vurgu yapıldı. Türkiye’nin şeffaflık kültürünü benimsemeye davet edildiği açıklamada şu ifadeler kullanıldı: “Türkiye’nin sıralamadaki bu düşüşü kuşkusuz, yolsuzlukla mücadele alanında son bir yılda sergilediği olumsuz ve değişken performansını yansıtıyor. Türkiye'nin puanındaki bu keskin düşüş ayrıca, yolsuzluk sorunu ile birlikte düşünce ve ifade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar, basın ve internete getirilen sınırlamalar, yargı üzerinde dışarıdan da fark edilen baskı ve açık bir şekilde hukuka aykırı bazı uygulamaların küresel ölçekte uyandırdığı tepki olarak da yorumlanabilir. Toplumsal ve siyasal anlamda endeksin sonuçları yolsuzluk sorununun aslında bir demokrasi, düşünce ve ifade özgürlüğü sorunu haline geldiğine vurgu yapıyor. Bu bağlamda, Uluslararası Şeffaflık Örgütü, Türkiye'nin de içinde bulunduğu hızlı büyüyen ekonomilerin yolsuzluğun artmasına neden olan bir cezasızlık ve dokunulmazlık kültürü yarattığını belirtiyor ve onları demokratik ve hesap verilebilir toplumun bir vazgeçilmezi olan “şeffaflık kültürünü” benimsemeye davet ediyor.”

Gerilemede Gezi ve 17-25 Aralık etkili
ULUSLARARASI Şeffaflık Örgütü’nün Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Oya Özarslan, Türkiye’nin Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 11 sıralama gerilemesi hakkında, “Yolsuzluklar algısında Türkiye ‘istikrar’ kaydediyor. Bu Türkiye için dramatik bir düşüştür. Gezi Parkı olayları ile 17-25 Aralık süreci sonrasında yaşanan atamalar, yayın yasakları, soruşturmalar Türkiye’nin gerilemesine yol açtı” dedi. Özarslan yaptığı konuşmada Küresel Yolsuzluk Barometresi’ni örnek göstererek, Türkiye’de her 5 kişiden 1’inin kamu hizmetlerinden yararlanmak için rüşvet verdiğini vurguladı. Araştırmalara göre, polis ve yargı mensupları en çok rüşvet verilen işkolları arasında yer aldığına dikkat çekti. 17 ve 25 Aralık rüşvet ve yolsuzluk iddialarının Avrupa ve Amerika’da büyük yankı uyandırdığını vurgulayan Özarslan, “17 ve 25 Aralık olayları birçok konuyu zincirleme olarak ortaya çıkardı. Türkiye geçmişte de birçok yolsuzlukla karşılaştı. Ancak 17 ve 25 Aralık’la birlikte, arka arkaya gelen olaylar Türkiye’nin sıralamada gerilemesine yol açtı” dedi.

Türkiye'nin 1995'ten bu yana yolsuzluk endeksindeki puanı

Türkiye ‘daha riskli’ ülkelerden

2013 yılında 53’üncü sırada yer alan Türkiye’nin 64’üncü sırada yer almasının ne gibi etkileri olduğunu açıklayan Oya Özarslan, “50’nin altındaki ülkelerde ekonomik yatırımın düştüğü ve siyasi riskin arttığı gözleniyor. Şirketlere ve ülkelere yönelik uluslararası denetim artırılıyor, ek kontrol noktaları oluşturuluyor. Bu da iş dünyası için ek maliyete yol açıyor. Artık Türkiye ‘daha riskli ülkeler’ kategorisinde yer alıyor” ifadelerini kullandı. Türkiye’nin 1995 yılından bu yana yerinde saydığını vurgulayan Oya Özarslan, “Türkiye dramatik bir istikrara sahip” dedi. Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele konusunda Türkiye’deki yasaların yeterli düzeyde olduğunu savunan Özarslan, “Ancak rüşvet ve yolsuzlukla mücadele yeterli seviyede değil” diye konuştu. Özarslan, AK Parti’nin 2010 yılında açıkladığı Yolsuzlukla Mücadele Eylem Planı’na dikkat çekerek, “Eylem planının hazırlanmasının üzerinden 4 yıl geçti. Ancak üzerinde ne gibi çalışmalar yapıldı bilinmiyor. Yolsuzluk araştırmaları şeffaf değil. Birçok kez başvuru yaptık ancak sonuç alamadık” dedi.

En çok düşüş Türkiye’de

TÜRKİYE’nin endekste 5 puanlık bir düşüş yaşadığını hatırlatan Oya Özarslan, “5 puanla en büyük düşüş Türkiye’de. Türkiye’yi 4 puanlık düşüşle, Çin, Angola, Malavi ve Ruanda takip ediyor” dedi. 2 puanın üzerindeki olumlu ya da olumsuz her bir puan değişiminin o ülkedeki gerçek günlük hayata yansıyan bir değişimi ifade ettiğini belirten Özarslan, “Türkiye’nin yaşadığı 5 puanlık düşüş ciddi bir değişimi yansıtıyor. Yolsuzluk algısında Türkiye’de tartışmasız bir değişim olduğu ortada” diye konuştu.

Yolsuzlukların üzerine gidelmedi

ULUSLARARASI Şeffaflık Örgütü’nün Avrupa ve Orta Asya Direktörü Anne Koch, yaşanan düşüşü Türkiye’deki yolsuzluk iddiaları ve 17 Aralık operasyonuna bağladı. Koch, görüşlerini şu cümlelerle ifade etti: “Ayakkabı kutularındaki milyonlarca dolar para, bakanların kovulması ya da ayrılması, çok sayıda tutuklama ve bir dizi intihar, bu yıl Türkiye’de hükümet ve iş dünyasının üst seviyelerindeki endemik yolsuzlukla ilgili haberlerde ilk sıraları aldı. Ne yazık ki, hükümetin cevabı ise yolsuzlukların üzerine gitmek yerine, siyasi düşmanlarına ve kovulan ya da görev yeri değiştirilen binlerce polis memuru ile savcıya baskı yapmak oldu. Çok başlı yolsuzluk skandalı, geçen yıl gerçekleşen geniş katılımlı halk protestoları ve Mayıs ayında meydana gelen yolsuzluk bağlantılı maden faciasının ardından geldi.”

En kötü Somali ve Kuzey Kore, en iyi Danimarka

2014 Yolsuzluk Algı Endeksi'nde küresel ölçekte ülkelerin yüzde 69'u 50 puanın altında kalıyor. Endeks'teki sıralamada 92 puanla yolsuzluk algısının en az görüldüğü ülke olarak Danimarka en üst sırada yer alırken, Danimarka'yı Yeni Zelanda (91) ve Finlandiya (89) izliyor. Kuzey Kore ve Somali ise 8 puanla yolsuzluk algısının en yüksek olduğu ülkeler olarak belirlendi. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün açıklamasında ayrıca tüm bu sonuçların, dünya genelinde kamu kuruluşlarının ve yetkililerin daha şeffaf, dürüst ve hesap verebilir politikalar geliştirmeleri gerektiğini açıkça gösterdiği değerlendirmesi yapıldı.

Yabancı yatırımcıyı olumsuz etkileyebilir
ULUSLARARASI Şeffaflık Örgütü açıklamasında, Yolsuzuluk Algı Endeksi verilerinin, uluslararası doğrudan yatırım kararlarını da etkilediğine dikkat çekerek, “Bu verilerin Türkiye'ye yapılan ekonomik yatırımlar açısından da önümüzdeki günlerde etkisinin olabileceği düşünülmektedir. Türkiye, ekonomik anlamda sıkı işbirliği ve rekabet içinde olduğu ülkelerle kıyaslandığında Endekste uluslararası standartlara göre bir düşüş kaydetmiş oluyor. Bu durum, Türkiye'nin ülke riskini yükselttiği için Türkiye'de operasyonlarını gerçekleştiren yerli veya çok uluslu şirketlerin doğrudan etkilenmesine sebep olabilecektir. Unutmamak gerekir ki, yolsuzluk algısı yüksek, şeffaflık kültürüne sahip olmayan ülkelerde, sağlıksız ekonomik büyüme ve yüksek maliyetli üretim kaçınılmazdır ve bu durum tüm ülke ekonomisine ve halka zarar verir.”

1995’ten bu yana yerimizde sayıyoruz

1995 yılından bu yana açıklanan Yolsuzluk Algı Endekslerine bakıldığında, Türkiye'nin sıralamadaki yeri ve puanı bakımından, son 20 yıldır yerinde saydığını söylenebilir. Türkiye ilk endeksin açıklandığı 1995’te 41 puan alırken aradan geçen 19 yılın sonunda bu yıl 45 puan alabilrdi. Bu durum, Türkiye'de kamu sektörü özelinde, yolsuzlukla mücadele ve şeffaflık konularının bunca yıldır kronikleşmiş hale geldiğini, ilerleme ve iyileşme adına yeterli adımların atılmadığını ortaya koyuyor. 2014 Endeksi sonuçları Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal gelişmişlik düzeyini artırabilmesi için “şeffaflık” alanında önemli eksikliklerinin varlığına da dikkat çekiyor. Bu bağlamda endeksin sonuçları Türkiye'nin yolsuzlukla mücadele ve şeffaflık konusunda ilerleme kaydetmesi gerektiği şeklinde yorumlanmalı ve bu konularda yetkililer tarafından bir an önce somut adımlar atılmalı.

Yolsuzluk Algı Endeksi nasıl hesaplanıyor
175 ülkede gerçekleştirilen, 11 farklı uluslararası kurumun 12 farklı araştırmasının bulguları incelenerek hazırlanan Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanlar ve iş dünyasının kamu sektörüne ilişkin yolsuzluk algılarını yansıtıyor. Endeks'teki metodoloji ile 0-100 değerleri arasında bir sıralama gerçekleştirilirken, ‘0’ en yüksek yolsuzluk algısı, ‘100’ ise en düşük yolsuzluk algısına karşılık geliyor. Türkiye'nin puanı belirlenirken bu 12 uluslararası araştırmanın 8'inden faydalanıldı. Bu araştırmalar şöyle; Bertelsmann Stiftung Sustainable Governance Indicators 2014, Bertelsmann Stiftung Transformation Index 2014, IMD World Competitiveness Yearbook 2014, Political Risk Services International Country Risk Guide 2014, World Economic Forum Executive Opinion Survey (EOS) 2014, World Justice Project Rule of Law Index 2014, Economist Intelligence Unit Country Risk Ratings 2014 ve Global Insight Country Risk Ratings 2014.