Dört köylülerin ‘Perisuyu’ zaferi

ANAYASA Mahkemesi (AYM) Elazığ’da Perisuyu Çayı üzerindeki Pembelik Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES) için Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararına rağmen yapılan “acele kamulaştırmalarla” ilgili ilk ihlal kararını verdi. AYM, dört köylünün acele kamulaştırma işlemlerinin mülkiyet hakkının ihlali olduğu iddasıyla yaptığı bireysel başvuruyu kabul etti. AYM’nin pilot davada verdiği ihlal kararı diğer 200 başvuru için de örnek niteliği taşıyor. 

KASIM 2015’DE BAŞVURDULAR

Perisuyu Barajı için toprakları kamulaştırılan dört köylü, “Acele kamulaştırılmaya yetki tanıyan Bakanlar Kurulu kararının yürütmesinin durdurulması kararı dikkate alınmayarak kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması ve taşınmazların Hazine adına tescil kararı verilmesi nedeniyle mülkiyet haklarının ihlal edildiği” iddiasıyla 10 Kasım 2015’te AYM’ye başvurdu.

TAKDİR HATASI YOK

Pilot seçilen dosyada AYM’nin görüş sorduğu Adalet Bakanlığı, kamu yararı ile bireysel yarar arasındaki denge irdelenirken somut olaydaki baraj inşaatının büyük enerji ve sulama projeleri kapsamında gerçekleştirilmesi, söz konusu barajın bir ekonomik yatırım olarak ortaya atılması, bölgede yaşayan insanların sosyal ve ekonomik yaşamlarına olumlu katkı sağlaması, doğal yaşamdaki kaybın daha az önem taşıması gibi unsurların da gözönünde bulundurulması gerektiğini savundu. Danıştay’ın yürütmenin durdurulması kararının, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasına ilişkin olmayıp acele kamulaştırma işlemiyle ilgili olduğu, yerel mahkemece verilen kararda ise bariz bir takdir hatasından söz edilemeyeceği savunuldu.

ACİL KAMULAŞTIRMA İSTİSNAİ USUL

AYM ise mülkiyet hakkının ihlaline ve dört başvurucuya müştereken 4 bin 800 lira maddi ve her birine ayrı ayrı olmak üzere net 5 bin lira manevi tazminata hükmetti. “Acele kamulaştırma” usulünün yurt savunması ihtiyacının doğması hâlinde ve “aciliyetine” Bakanlar Kurulu’nca karar verilerek yapılabildiği anımsatıldı. Acale kamulaştırmanın, taşınmaza el koyma yetkisi tanıyan istisnai bir usul olduğu vurgulanarak özetle şöyle denildi:
“AYM’nin, bireysel başvuruda derece mahkemelerince benimsenen yorumlardan birine üstünlük tanıması bireysel başvurunun amacıyla bağdaşmaz. Ancak, bu acele kamulaştırmaya ilişkin işlemlerin idari yargı kararlarıyla iptal edildiği gerçeğini değiştirmemektedir.

MÜLKİYET HAKKINA MÜDAHALE KANUNİ DEĞİL

Somut olayda, Elazığ ilinde tesis edilecek Pembelik Barajı ve HES’in yapımı amacıyla kararname eklerinde tek tek sayılan taşınmazların EPDK’ya acele kamulaştırma yetkisi tanıyan Bakanlar Kurulu kararı ile buna dayanılarak EPDK tarafından tesis edilen acele kamulaştırma kararının iptal edilmiş olması nedeniyle mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin kanunilik unsurunu taşımadığı anlaşılmaktadır. Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”

AİHM, BU KARARI BEKLİYOR

KÖYLÜLERİN avukatı Mehmet Horuş kararı Hürriyet’e şöyle değerlendirdi:

“AYM acele kamulaştırmanın mülkten barışçıl yararlanma hakkının ihlali olduğunu söylüyor. Biz bunun bir savaş hukuku uygulaması olduğunu söylüyoruz. Danıştay’ın yüzlerce ‘Acele kamulaştırma savaş seferberlik gibi istisnai hallerde uygulanır’ şeklinde iptal kararları var. İptal kararları etkisiz bırakılıyordu. AYM, Danıştay kararlarını güçlendiren bir yorum yaptı. Biz ise daha önce Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne de başvurmuştuk. AİHM, AYM’nin kararının beklediğini bildirmişti. AYM konuyu mülkiyet boyutuyla ilgili ele aldı. Çevre hakkı ile ilgili konuda ihlal kararı vermeyeceğini söyledi. Biz AİHM’de bu yönüyle de konunun takipçisi olacağız.”