Dönüşümün önünde 10 büyük engel: Riskli yapıların tespiti, yıkımı ve yeniden yapımı hızlanmalı

İŞTE O ENGELLER VE ÇÖZÜM YOLLARI...

1-) TESPİT KORKUSU: Yüzbinlerce kişi evinin riskli olmasından şüpheleniyor ama tespitten kaçıyor. Çünkü bina riskli çıkarsa evini boşaltması gerektiğini biliyor. Bu nedenle tespit işi kimsenin inisiyatifine bırakılmamalı, deprem riski altındaki bölgelerde yapı envanteri çıkarılmalı.

DAR GELİRLİYE ÖZEL MODEL

2-) MALİ SORUNLAR: Evi dönüşüme girecek kişilere faiz destekli kredi veriliyor. Kamu bu alanda önemli adımlar attı, limitleri geçen yıl iki kez arttırdı. Ancak imkânı buna da yetmeyen haneler var. Bu kişiler için yeni modeller üretilmeli. (Yapımda 600 bin lira, güçlendirmede 240 bin lira kredi veriliyor. Devlet buna faiz desteği sağlıyor.)

3-) KİRA KRİZİ: Ülke genelinde ciddi bir kira krizi var. Ev bulmak zor, olana da bütçe yetmiyor. Riskli yapısını tahliye eden kişilere kira yardımı verilse de rakam bugünün piyasasında yetersiz kalıyor. Bu nedenle özellikle dar gelirli vatandaşlar için, kira yardımı yerine, bu amaçla kullanılacak rezerv konutlarda barınma imkânı sağlanmalı. (Kira yardımı illere göre 1.000 lira ile 1.500 lira arasında değişiyor.)

4-) YEREL YÖNETİM: Ülke genelinde büyük dönüşüm projeleri ağırlıklı olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve iştirakleri eliyle yürütülüyor. Ancak milyonlarca konut için daha fazla kuruma ihtiyaç var. Bugüne kadar farklı kaygılarla dönüşüme mesafeli duran kimi il ve ilçe belediyeleri artık harekete geçmeli.

FİRMALARIN GÜCÜ KULLANILMALI

5-) FIRSATÇILAR: Maddi imkânları yetersiz vatandaşlara değindik. Ancak bir de süreci fırsata çevirmek isteyenler var. 2-3 metrekare yüzünden imza vermeyenler, komşusundan fazlasını almak için diretenler dönüşümün önünde büyük engel. Elbette herkes hakkını almalı, ancak küçük hesaplar nedeniyle sürecin önü tıkanmamalı.

6-) ÖZEL SEKTÖR: Kentsel dönüşüm ülkemizde amacına uygun başlamadı. Firmalar riski değil, rantı yüksek yerlere odaklandı. İşi bilen, bilmeyen dönüşüme soyundu ve dönüşümzedeler ortaya çıktı. Sonrasında düzenlemeler yapıldı, teknik ve mali gücü yeterli firmaların iş yapması sağlandı. Ancak geçen bu sürede kurumsal firmalar da pes etti, dönüşümden uzaklaştı. Dönüşmesi gereken 6-6.5 milyon konut varsa bu işe özel sektörün dahil edilmesi önemli. Kamunun öncü olduğu modellerle özel sektörün tecrübesi ve gücü de kullanılmalı.

7-) BİLGİ EKSİKLİĞİ: Kentsel dönüşüm konusunda yeterli bilgiye sahip değiliz. Çok sayıda kişi süreç nasıl başlar, hakları neler bilmiyor. Bu nedenle ilçelerde ofisler kurulmalı ve gerekli bilgilendirme yapılmalı. Farkındalığın artması için de etkili projeler yürütülmeli.

DAVALAR SÜRECİ UZATIYOR

8-) AÇILAN DAVALAR: Gelelim işin hukuki boyutuna. Bu konuda bilgi veren Gayrimenkul Hukuku Derneği Başkanı Avukat Ali Güvenç Kiraz, yasada ve yönetmelikte yer alan bazı temel konuların süreci uzattığına dikkat çekti. Tarafların, tespit, yıkım kararı ve pay satışları konusunda itiraz davaları açtığını belirten Kiraz, “Kimi zaman dava açanlar haklı nedenlerle açsalar da, bazı durumlarda süreci uzatmak için açıldığı görülüyor. Mahkemelerin verdiği yürütmeyi durdurma veya ihtiyati tedbir kararları da süreci uzatıyor” dedi. Kiraz çözümleri şöyle sıraladı:
Riskli yapıda 60-30 gün tahliye süreleri maliklere tebliğ edilmemeli. Bunun yerine binaya yapıştırılmalı.
Bir kişinin adresini değiştirmesi veya yurtdışına taşınması durumunda tebligat e-tebligat şeklinde e-Devlet üzerinden yapılmalı.
Dönüşümde süreç 2/3’ün onayı ile ilerliyor. Karara katılmavyanın 1/3’ün payı yapılan tespit sonrası açık arttırma ile satılıyor. İşte bu süreçte 2/3 ile karar alanların imzaladıkları sözleşme içeriğinin 1/3’e zarar verip vermediği incelenmeli. Eğer hak ihlali yok ise, artık açık arttırma ile zaman kaybetmeden doğrudan 2/3 kararı ile inşaat ruhsatı alınabilmeli.

- Özel hukuk kaynaklı davalar ve verilen tedbir kararları hiçbir şekilde açık arttırma sürecini engellememeli.

YIKIM ŞART DEĞİL

9-) GÜÇLENDİRME SEÇENEĞİ: Tüm riskli binaların yıkılmasına gerek yok. Uzmanlara göre 5 milyon konut güçlendirme ile kurtulabilir. Ancak güçlendirmede de zaman kaybı yaşandığını belirten Kiraz, “Belediyelerin güçlendirmenin ne olduğunu dahi tam olarak bilmemesi ve kat mülkiyeti kanununa göre 4/5 malik çoğunluğu ile alınan karar çerçevesinde güçlendirme ruhsatı vermek konusunda imtina göstermesi süreci baltalıyor” dedi.

10-) YENİ MAHKEME: “Türkiye’nin artık Gayrimenkul İhtisas Mahkemeleri kurması gerekli” diyen Kiraz, “Bu mahkemeler hem idari yargı için, hem adli yargı için oluşturulmalı ve bu mahkemelerdeki hakimlerin deprem, afet, gayrimenkul konularında dünya ölçeğinde de eğitim alarak görev yapmaları sağlanmalı” diye konuştu.