Hurrem ŞATIROĞLU
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 18, 2001 01:53
Başbakan Bülent Ecevit'in piyasaya güven verme çabası, Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz'ün ‘susacağım’ deyip, konuşması, Hazine'nin de borçlanma başarısızlığı, doları zirveden zirveye taşıdı.
Dolar dün bankalararası piyasada 1 milyon 600 bin liralık kotasyonu da gördü. Bu gelişme ‘susmayan’ Enis Öksüz'ün bakanlıktan ayrılmasıyla sonuçlandı. Ancak dolar kuru dün yüzde 8.47 arttı, borsa yüzde 4.3 düştü.
Konuşurken dikkat etmeyen, piyasadan ders alıp gidiyor. Dün bunun bir örneği daha yaşandı ve zaten gergin, patlamaya hazır olan piyasaları gerekmediği halde konuşarak patlatan, Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz görevinden ayrıldı. Ancak bu arada fatura yine Türkiye'ye çıktı, gün içinde 1.5 milyon liraya dayanan ve dizginlenen dolar kuru, Öksüz'ün Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) heyetini kabulü sırasında yaptığı konuşmayla yeniden aynı seviyeye yükseldi.
Bu gelişmeler sonucunda dün bir ‘mini’ devalüasyon daha oldu.
Merkez Bankası dolar satış kuru günlük bazda yüzde 8.47 artış kaydedip, 1 milyon 373 bin liradan 1 milyon 489 bin liraya çıktı. Dalgalı kura geçilmeden önce 21 Şubat 2001 tarihinde 688.696 lira olan Merkez Bankası dolar satış kuru, 145 günde yüzde 116.3 oranında arttı. Bu oranlarla, Tür Lirası (TL), ulusal tarihte yeri olmayan, dünya tarihinde de çok ender görülen bir olayı gerçekleşti. Dünkü işlemlerde borsa 391 puan düşerken bono oranları yükseldi. Hazine'nin dün yüzde 104'ten sattığı 7 aylık bonolar ikinci el piyasada yüzde 115 yıllık bileşik faiz oranına kadar çıktı.
GÜN GERGİN BAŞLADI
Piyasalar dün, Hazine Müsteşarlığı'nın ihalesindeki gelişmelerin beklentisiyle güne gergin başladı. Önceki gün Merkez Bankası'nın, yeni yasa çerçevesinde temel amacı konumundaki fiyat istikrarını sağlamaya dönük olarak faizleri yükseltmesi, beklenmeyen bir gelişmeydi. Faiz düzenlemesi Merkez Bankası tarafından, ‘mevcut gelişmelerin ve enflasyonun yakın gelecekte izleyeceği eğilimin öngörülmesi’ amacıyla yapılan bir düzenleme olarak takdim edilse bile piyasaların sinirlerini biraz daha bozdu.
Önceki gün yaşanan bu gelişmeden sonra bankalararası
döviz piyasası düne gergin ve 1 milyon 400 bin lira seviyelerinde kotasyonlarla başladı. Bu piyasadaki dolar kotasyonları işlemler başladıktan kısa süre sonra 1 milyon 420 bin lira seviyesine yükseldi.
KUR YÜKSELİYOR
Başbakan Bülent Ecevit'in dün yaptığı ve uygulanan ekonomi programıyla, hükümette revizyon gerekmediği temeline dayalı açıklama sırasında ve sonrasındaysa, bankalararası döviz piyasasındaki dolar kotasyonları önce 1 milyon 450 bin seviyesini denedi. Daha sonra kur 1.5 milyon liraya yükseldi. Kotasyonlarda 1.6 milyon liralık değerler oluştu.
Öğleden sonra piyaya satış geldi. Yapılan satışlar kısa süre içinde bankalararası piyasada doların, 1.5 milyon liradan, 1 milyon 370 bin liraya kadar çekilmesini sağladı. Ancak, bu noktada Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz'ün yaptığı konuşma devreye girdi. Öksüz konuşmasında, hiç gerekmediği ve özellikle gergin bir gün için fazla ‘lüks’ olan sözlerinden sonra Hazine ihalesindeki olumsuz sonucun da etkisiyle dolar kuruyeniden 1.5 milyona dayandı.
Merkez Bankası'nın dün açıkladığı dolar satış kuru, gün içindeki yoğun satışların etkisiyle 1 milyon 500 bin liranın altında kalıp 1 milyon 489 bin lira olarak açıklandı.
İstanbul serbest piyasasında gün içinde 1 milyon 550 binliraya kadartırmanan ve işlem olan fiyatlar, akşam saatlerinde biraz daha makul seviyeye çekilip 1 milyon 520 bin lira oldu.
Bankalararası döviz piyasasında ve İstanbul serbest piyasada, piyasaların kapanmasından sonra yapılan işlemlerde kur değeri biraz daha makul seviyelere çekildi. Bankalararası piyasanın günlük kapanışından sonra, dün yapılan bugün valörlü işlemlerde bazı büyük Türk bankalarının sessizliklerini bozarak dolar piyasasında biraz daha boy göstermeye başlamaları kotasyonları 1 milyon 485'e çekti. Benzer şekilde serbest piyasaya da küçük ancak etkili olduğu belirtilern bir satış geldi ve doların serbest piyasa kuru 1 milyon 450 bin lira civarına indi.
Hazine’nin dün gerçekleştirdiği 7 aylık bono ihalesi, Hazine, ihtiyacını karşılamasına rağmen piyasanın moralini bozdu. Hazine dünkü ihalesinde en az 300 trilyon lira borçlanmayı hedeflemişti. Ancak ihaleye gelen talep miktarı 222 trilyon lirada kaldı. Hazine, ihaledeki net satış miktarını 45.8 trilyon lirada tuttu. Yıllık bileşik faiz yüzde 104.89'a çıktı. Bu, geçen hafta yapılan ihalede gerçekleşen yüzde 95'lik oranın yaklaşık 10 puan üzerindeydi.
Dolar neden yükseldi? Hazine Müsteşarı Fait Öztrak'ın, Türkiye'nin borçluluk yapısıyla igili açıklamasında iç borcun büyük kısmının kamuya ait olduğu ve piyasaya olan borcun çevrilmesinde sorun çıkmayacağı açıklaması tatmin edici bulunmadı.
Hükümet son derece dağınık görüntü sergilemekten kurtulamadı.
IMF Başkan Yardımcısı Stanley Fischer'in ‘programda revizyon olabilir’, Başbakan Yardımcısı Mesut Yılmaz'ın ‘Revizyon olabilir’ açıklaması takip etmişti. Dün Başbakan Ecevit'in ‘Hükümette ve programda revizyon yok’ sözleri olumlu olmasına rağmen, ‘herkes ayrı telden çalıyor’ havasını güçlendirdi.
Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz konuştu.
Merkez 1 milyon 415 bin liradan dolar sattı Dün dolara olan talebin arttığını gören Merkez Bankası, piyasaları kontrol etmek için sabah saatlerinde dolarsatış ihalesi açtı. İhalede 84 milyon dolar satış gerçekleştiren MErkez Bankası'nın ortalama satış değeri 1 milyon 415 bin lira oldu.
Merkez Bankası'nın satış miktarı belirtmeden açtığı ihalede, en düşük 1 milyon 413 bin, en yüksek 1 milyon 420 bin liradan satışlar gerçekleşti.
Öğledensonra dolar satış ihalesi açılmadı. Ancak, piyasaya giren kamu bankalarının Merkez Bankası adına satış yaptığı ileri sürüldü. Bu nedenle doların gün içinde 1 milyon 500 bin liralık değerlerden, 1 milyon 370 bin lira seviyesine kadar çekildiği belirtildi.
Kriz trafiği Dolardaki hızlı yükseliş üzerine Başbakan Bülent Ecevit, öğlen bir basın toplantısı yaptı.
Öğleden sonra Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz, Ziraat Odaları Birliği yöneticilerini bakanlıkta kabul etti ve ‘‘artık konuşmayacağım’’ demesine rağmen gazetecilere açıklamalarda bulundu.
Öğlen saatlerinde İstanbul'dan Ankara'ya dönen Devlet Bakanı Kemal Derviş, Devlet Bakanı Hüsamettin Özkan ile 1 saat görüştü.
Özkan-Derviş görüşmesi sürerken, Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz de Başbakanlık'ta Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli ile 45 dakikalık bir görüşme yaptı.
Piyasalar kapandıktan sonra, bugünkü Bakanlar Kurulu toplantısının iptal edildiği, bunun yerine ekonomi bürokratlarının da katılacağı bir liderler zirvesi yapılacağı açıklandı.
Bugün yapılacak Bakanlar Kurulu toplantısı ertelendi. Onun yerine Devlet Bakanı Kemal Derviş, ekonomi bürokratları ve liderler bir zirve yapacak. Zirvede piyasalardaki dalgalanmaların önlenmesi için alınacak acil önlemler tartışılacak. Zirve sonrası piyasaların güvenini kazanabilmek için toplantıya katılanlar birlikte ‘piyasalara güven fotoğrafı’ verecekler.
Borsa 391 puan düştüİstanbul Menkul Kıymetler Borsası, dün Hazine Müsteşarlığı ihalesine endekslenerek işlemlere başladı. İlk seansta 9.040 puandan başlayan piyasa, ilk anda alım ağırlıklı görünmesine rağmen satışların yoğunlaşmasıyla düşmeye başladı. Dünkü işlemlerde 8.510 puana kadar çekilen borsa günlük bazda yüzde 4.31'lik değre kaybıyla 8.688 puandan kapandı.