Dolar: 963.943 lira, Faiz: Yüzde 5.200

‘Dalgalı kur’un ilk günü 22 Şubat şokuna dönüştü, dolar fırladı, faizin ateşi düşmedi.

14 aydır uygulanan ekonomik programın en önemli ayağı olarak kabul edilen ‘döviz çıpası’ uygulamasından ‘dalgalı döviz kuru’na geçen piyasalarda ilk gün hareketli geçti. Merkez Bankası, bugünkü dolar kurunu yüzde 39.8 oranında artırarak 963 bin 943 liraya yükseltti. Repo piyasasında ise gecelik faiz yüzde 5.200'e kadar yükseldi.

MERKEZ Bankası, dün sabahtan itibaren uygulamaya başladığı ‘dalgalı kur’ rejiminin ilk gününde doların efektif satış değerini yüzde 39.8 oranında artırdı. Merkez Bankası, önceki gün 689 bin 729 lira olarak açıkladığı doların efektif satış değerini dün 963 bin 943'a yükseltti. Merkez'in açıkladığı dolar değeri, bankaların interbankta gerçekleştirdikleri işlemler baz alınarak tespit edildi. Açıklanan değerlere göre Merkez Bankası, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) hesaplama yöntemine uygun olarak yüzde 28.5 oranında devalüe edilmiş oldu. Dün interbankta dolar işlemleri 830 bin liradan başladı. Gün içinde 1 milyar 20 bin liraya kadar yükseldi ve 980 bin liradan kapandı.

Dalgalı kur uygulamasının ilk gününde gecelik faizlerse, önceki güne göre gerilemelerine rağmen yine son derece yüksek oranlardan kapandı. Dün repo piyasasında yüzde 5.200'e çıkıldıktan sonra ortalama yüzde 2.234 oldu. İnterbanktaysa gün içinde yüzde 3.000'e ulaşıldı ve kapanış yüzde 1.401 oldu.

ABARTILI TEKLİF

Merkez Bankası piyasasının açılışında ilk alış talebi 775 bin liradan gelen dolar için ilk satış talebi 1 milyon 100 bin liraydı. Günün ilk yarısında belirsizlik nedeniyle döviz işlemlerini durduran bankalarda çok düşük miktarlı olduğu gözlenen döviz alım satımları geniş bir bant içinde gerçekleşti.

Bankaların birbirleriyle yaptıkları döviz alış verişlerinde fiyat daha sonra artmaya başladı. Akşam saatlerinde bankalararası piyasalarda 900 bin liranın üzerine çıkmaya başladı. Dün ilk fiyat açıklayan banka olan Türkiye İş Bankası dolara 1 milyon 31 bin lira satış, 689 bin 910 lira alış fiyatı verdiğini bildirdi.

Serbest piyasadaki dolar fiyatları ise çok farklı fiyatlardan yapıldı. Sabah saatlerinde 700 bin lira seviyelerinde fiyat açıklanmasına rağmen bu fiyat seviyelerinden işlem olmadı.

Daha sonra kademeli olarak 800, 850, 900 ve 950 bin lira seviyelerine çıkan serbest piyasa kuru, 950 bin liradan sonra gevşeyip 850-900 bin lira arasında dolaştı. Ancak sabahın ilk saatlerinde Türkiye'nin çeşitli kentlerinde 1 milyon 100 bin lirayla 1 milyon 300 bin lira arasında dolar satacağını açıklayan döviz büfelerinin bulunduğu görüldü.

Bu fiyatları açıklayan döviz büfelerinin alım için teklif ettikleri fiyatlarsa 700 bin lirayla 900 bin lira arasında değişti. İstanbul dışındaki döviz büfelerinden düşük miktarlı olduğu belirtilen bazı döviz alımlarının 1 milyon lirayı aşan fiyatlarla gerçekleştiği de belirtildi.

ENFLASYON ÇIPASI

Merkez Bankası, dün sabah yaptığı açıklamada döviz kurunun dalgalanmaya bırakılması suretiyle devam edecek programın uygulama sürecinde IMF tarafından Türkiye'ye sağlanan kredilerin daha önceden programlandığı gibi verileceğini kaydetti. Açıklamada, ‘‘Devam edecek programın döviz kuru enflasyonla mücadelede çıpa olmaktan çıkarılmış olup, enflasyon oranını tek çıpa alan enflasyon hedeflemesi rejimine yönelinecektir. Ayrıca enflasyon hedeflemesi uygulaması bakımından hayati önemdeki yeni Merkez Bankası kanunu taslağı üzerindeki çalışmalarımız sonuçlandırılmış olup, süratle yasalaşması için hükümete sunulacaktır’’ denildi.

Dalgalı kur sistemi kimi sevindirdi, kimi üzecek?

ÜZÜLECEKLER

TL ile kazanan memur, işçi ve ücretli

Ücret ve maaşını Türk Lirası üzerinden alan herkes üzülecek. Dövizdeki artış ve bu artışın yarattığı zincirleme zamlar, TL ile kazananın alım gücünü eritecek.

TL ile ev kiralayan ev sahipleri

Sahip olduğu mülkü, Türk Lirası ile kiraya verenler üzülecek. Dalgalı kur sistemiyle dövizde yaşanan her artış, ev sahiplerinin kira gelirini törpüleyecek.

Otomobil sahipleri

Dalgalı kur sistemi ile birlikte petrol ve akaryakıt ürünlerine uluslararası piyasalardaki dalgalanma daha çok yansıyacak. Ayrıca, döviz değer kazandığı için, petrol ithalatı da pahalılaşacak. Bunun sonucunda araç sahipleri depolarını çok daha pahalıya dolduracak.

Döviz borcu olanlar

Döviz borçlananlar, döviz kredisi kullanarak ev, otomobil alanlar üzülecek. Çünkü devalüasyondan sonra ödeyecekleri borçları TL bazında arttı. Şimdi taksitlerini yatırmak için daha çok TL bulup döviz almak zorunda kalacaklar.

Dolarla maaş verenler

Çalıştırdığı personele dolor ile maaş ödeyen işverenler üzülecek. Çünkü, dalgalı kurun ilk gününde bu tür patronlar için bir günde personel maliyeti yüzde 40 oranında yükseldi.

Malı gümrükte olan ithalatçı

İthalatçı şok yaşıyor. Çünkü, yapacağı ithalat için döviz borçlanmış durumda. Üstelik getireceği malı içpazarda satması da çok güçleşti.

Futbol kulüpleri

Dövizle yabancı futbolcu transferi yapıp sözleşme imzalayan futbol kulüpleri üzülecek. Bu oyuncuların maliyeti dolardaki artışa paralel olarak yükselecek.

Yabancı portföy yatırımcıları

Türkiyede Türk Lirası yatırım araçlarına yatırım yapan yabancılar da dalgalı kur sisteminden yara aldı. Bunlar portföylerini dışarı çıkarmak için dövize çevirirken daha pahalı bir kurla karşılaştılar.

SEVİNECEKLER

Döviz ile kiraya verenler

Gayrimenkulünü dövizle kiralayanlar bir anda kiralara devalüasyon oranında zam yapmış gibi kazançlı oldu.

Turizm işletmecisi

Artan döviz fiyatı, Türkiye'yi yabancılar için daha ucuz bir ülke haline getirecek. Böylece turist sayısındaki artış turizmcileri sevindirecek.

İhracatçı

Özellikle yerli hammadde kullanan ihracatçı sevinecek. Çünkü dışarıdan getirdiği dövizin karşılığında kazanacağı Türk Lirası artacak.

Döviz tasarrufu olanlar

Elindeki parasını dövizde tutan herkes sevinecek. Çünkü döviz değer kazandığı için bundan sonra satın almak istediği herşeyi devalüasyon oranında daha ucuza satın alabilecek.

Ekonomide zaten sorun vardı, MGK'yla patladı

ÖNCEKİ gün 12 saat süren kriz zirvesinden sonra, dün Başbakan Yardımcıları Devlet Bahçeli ve Mesut Yılmaz ile bir basın toplantısı düzenleyen Başbakan Bülent Ecevit, son MGK toplantısını değerlendirirken ekonomide zaten bir sorun olduğunu belirterek, ‘‘Bu sorun patlamış oldu. Ortaya çıkmış oldu. Yoksa ekonomik göstergeler bu kadar hızla hareketlilik göstermezler’’ dedi.

Ecevit, döviz kurunun dalgalanmaya bırakılması kararının ekonomiye büyük canlılık kazandıracağına ve özellikle dış satım ve turizm sektörlerinde önemli gelir artışları sağlayacağına inandıklarını söyledi. Ücretli ve çalışan halk kesimlerinin enflasyondan zarar görmemeleri için gereken özenin gösterileceğine dikkat çeken Ecevit, yoksulluğa karşı mücadeleye ağırlık verileceğini söyledi. Döviz kurlarında ve faizlerde birkaç gün süren yapay artışların kısa sürede sona ereceğine güvendiklerini belirten Ecevit, şöyle konuştu:

‘‘Bu güvenin vatandaşlarımızın da paylaşmaları ekonominin esenliğe çıkışını hızlandıracaktır. Şimdiye kadar hükümetimizin titizlikle uyguladığı ekonomik programı kararlılıkla sürdeeceğiz. Yapısal reformlarda, özelleştirmelerde ve maliye politikasında da aynı kararlılık gösterilecektir. Yeni kararların halkımıza ve ekonomik yaşamımıza hayırlı olmasını dilerim’’.

DEĞİŞİKLİK YOK

Ecevit, bir soru üzerine, 2001 yılı bütçesinin yeniden gözden geçirilmesine gerek olacağını sanmadığını söyledi. Bu konuda ortaklarına da görüşünü soran Ecevit, Yılmaz'dan, ‘‘Şu aşamada sözkonusu değil. İleride gerekirse...’’ yanıtını aldı. Ecevit başka bir soru üzerine de, enflasyonun son kararlardan olumsuz yönde etkileneceğini sanmadığını söyledi. Ecevit, ‘‘Çeşitli hedeflerde revizyon sözkonusu mu?’’ sorusuna ise, ‘‘Daha ayrıntıları görüşme olanağı bulamadık. Tabi bu sırada çok söylenti dolaşıyor. Bazen aklımızdan hiç geçmeyen şeyleri sanki Bakanlar Kurulu kararıymış gibi duyuyoruz. Önümüzdeki günlerde dünkü (önceki gün) kararın gerektirdiği çalışmalar hızla yapılacaktır’’ diye konuştu.

TELAŞA KAPILMAYIN

Başbakan Ecevit, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile yaşanan olaydan sonra ekonomik krizin patlat verdiği hatırlatılarak, bunun bir dönüm noktası olup olmadığına ilişkin soruya ise, ekonominin zaten yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini belirterek yanıt verdi. Dışarıdaki gözlemlerin de böyle bir gereksinim olduğunu gösterdiğini belirten Ecevit, şöyle konuştu:

‘‘Türkiye'de siyaset dolayısıyla ekonomi çok çabuk ve yaygın etkileniyor. Siyasal yaşamda her zaman birtakım hareketler, çelişkiler, tartışmalar olur. Bunların herbiri yakında sanki seçim olacakmış gibi ekonomiye yansıyor. Böyle birşey sözkonusu değil. Benim temennim bu ekonomik konularda vatandaşlarımız çabuk kaygıya, telaşa kapılmasınlar. Her zaman siyaset hayatında birtakım sorunlar olabilir. Ama bunlara ekonomik açıdan büyük önem vermek doğru olmaz.’’

Dalgalı kur sistemi borsaya iyi geldi

HÜKÜMETİN, aldığı yeni kararlarla dün başlayan dalgalı kur, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) tarafından olumlu algılandı. Borsa dün 709 puan artarak 7.890 puandan kapandı. Borsa endeksinin yüzde 9.88 arttığı dünkü seanslarda toplam işlem hacmi de önceki güne göre yüzde 123 yükselip 708 trilyon 60 milyar lira oldu. Bu artışla birlikte borsa, önceki gün yaşadığı yüzde 18.11'lik tarihi düşüşten sonra dün sert bir tepki çıkışını yılın en yüksek işlem hacmiyle birlikte gerçekleştirdi.

Borsa açısından dünün en ilginç yönü ilk seansın ilk 10 dakikasındaki gelişmelerdi. Seansa yoğun satışlarla 7 bin 37 puandan başlayan piyasa ilk beş dakika içinde 6 bin 796 puana kadar çekildi. Daha sonra başlayan yoğun alımlarla da piyasa ilk seansın ikinci beş dakikası tamamlandığında 7 bin 800'lü puanlara kadar çıktı. İlk seansı 7 bin 945 puandan kapatan borsa ikinci seansta hafifçe gerileyip 7 bin 890 puana indi.

Merkez para musluğunu açtı

TÜRKİYE'de uygulanan kur politikasının değişmesinden sonraki ilk günde piyasalardaki nakit sıkışıklığının devam etmesi, dün gecelik oranların yine yüksek seyretmesi sonucunu doğurdu. Bankaların bütün fonlama imkanlarını kullanmalarına ve yüksek faizden borçlanmayı en son tercih haline getirmelerine rağmen yükselen faizlerin Merkez Bankası'nın operasyonuyla daha fazla yükselmesi önlendi.

Dün vadesi gelen 1 katrilyon 204 trilyon liralık repo dönüş ödemesi yapmak zorunda olan bankaların daha fazla sıkışmasını istemeyen Merkez Bankası, yeni repo ihalesi açmaksızın bu parayı bankalara bıraktı. Böylelikle bankaların nakit sıkıntısı biraz giderildi. Merkez Bankası'nın repopiyasasında bankalara ek fonlama imkanı sağladığı da açıklandı.

Dakika dakika ‘DALGALI KUR’un ilk günü

BORSA

10.00 Son gelişmelerin belirsizliğiyle piyasa satış baskısı altında 7 bin 37 puandan açıldı.

10.05 Borsadaki çok yoğun satışlar endeksi 6 bin 796 puana indirdi.

10.10 Piyasalardaki belirsizliğe rağmen beş dakikada çok hızlı düşen borsaya sert tepki alımları geldi. Endeks 7.710 puana yükseldi.

11.00 İlk on dakikadaki sert hareketlerden sonra nispeten durgunlaşan piyasa seansın ilk yarısında 7.946 puandan kapandı.

11.50 Borsa seansın ikinci yarısında yaklaşık 200 puanlık bir bantta hareket etti. Piyasanın ilk seanstaki en yüksek değeri 7.978'a ulaşıldı.

12.00 Borsa önceki güne göre 765 puan artışla 7.945 puandan kapandı.

14.00 Borsayı sürükleyecek güçteki hisselerde yapılan alımla piyasa 8.073 puandan açıldı.

14.30 Yükseliş devam etti. Piyasa 8.358 puana dayandı.

15.00 Çok hızlı yükselen piyasada başlayan satışlar endeksi 7.718 puana çekti.

16.00 Seansın ikinci yarısı kısmen durgun ve hafif yükselişe sahne oldu, piyasa 7.890 puandan kapandı.

İNTERBANK

10.00 Piyasa güne işlemsiz başladı.

11.00 Yüzde 150 gibi önceki güne göre düşük oranla ilk işlem gerçekleşti.

11.30 Piyasa çok sakin ancak oranlar yükselmeye başladı ve yüzde 2.000 seviyesi aşıldı.

13.00 Piyasada gecelik oranlar yüzde 3.000 seviyesine dayandı.

16.30 Gün içinde en düşük yüzde 150'yi, en yüksek yüzde 3.000'i gören gecelik oranlar ortalama yüzde 1.401'den kapandı.

REPO

10.00 Piyasa durgun ve yüksek faizli başladı. Gecelik oran yüzde 1.000.

14.30 Sabah yüzde 1.000'den başlayan oranlar yüzde 3.000 seviyesinde.

16.30 Yüzde 5.200’e kadar çıkan repo piyasası ortalama yüzde 2.234 ile kapandı.

BONO

10.10 Yüksek açıldı. 11 Temmuz 2001 vadeli tahvilin yıllık bileşik oranı yüzde 200'ü aştı.

11.00 Oranlardaki yükseklik sürüyor. 11 Temmuz 2001 vadeli tahvil yüzde 220'lerde.

14.00 Merkez Bankası'nın bankaların nakit ihtiyacını karşılama gayreti oranları geriletti. 11 Temmuz 2001 vadeli tahvil yüzde 155 seviyesine çekildi.

16.30 300 seviyesini aşan tahvil değerlerinin söz konusu olduğu piyasa öğleden sonra kısmen rahatladı. 11 Temmuz 2001 vadeli tahvil yüzde 151 seviyesinden kapandı.