Doğu Avrupa ‘Detroit’ oluyor başrolde Türkiye yer alıyor
Güncelleme Tarihi:
Alper YOLDAŞ
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 27, 2005 00:35
Otomotiv endüstrisi için ucuz, kaliteli ve esnek iş gücüne sahip olan eski demir perde ülkeleri birer yatırım cennetine dönüşüyor. 1990’larda başlayan ilk yatırım rüzgarının ardından ikinci dalgayı da yakalan Doğu Avrupa bir Detroit olma yolunda ilerliyor.
Bu bölgede yer alan Türkiye ise son dönemde açıklanan yeni yatırım kararları ve 1 milyonu geçen kapasitesiyle Doğu Avrupa’nın en gözde bölgesi oluyor.
Türkiye, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan ve Romanya’nın bulunduğu Doğu Avrupa, Çin’i bile geride bırakarak dünyanın en hızlı büyüyen otomotiv merkezi konumuna geldi. Bu nedenle, Doğu Avrupa’nın bir Detroit olma yolunda emin adımlarla ilerlediği, otomotiv üreticilerinin bölgeye ilgisinin daha da artacağı belirtiliyor. Dünyaca ünlü ekonomi dergisi ‘Businessweek’ de son sayısında kapak konusu olarak, yakaladığı yatırım rüzgarıyla bir Detroit olma yolunda hızla ilerleyen Doğu Avrupa’yı seçmiş.
10 YILDA 24 MİLYAR DOLAR YATIRIM
Otomotiv sanayi 1995 yılından beri Doğu Avrupa’ya 24 milyar doları ulaşan bir fabrika yatırımı gerçekleştirdi. Burada düşük maliyetle üretilen otomobiller her yıl ortalama 14.5 milyon aracın satıldığı Batı Avrupa’ya ihraç ediliyor. Orta ve Doğu Avrupa’da otomobil talebinin 1 milyon adet civarında olduğu düşünüldüğünde, Doğu’nun Batı için ürettiği net bir şekilde görülüyor.
Avrupa’daki otomotiv endüstrisi tedarikçilerle birlikte 3 milyonu doğrudan olmak üzere 15 milyon kişiye istihdam sağlıyor. Ama, dünyanın en pahalı iş gücü de Avrupa’da bulunuyor. Avrupa’da saat başına ortalama ücret 29 dolar iken, bu rakam Orta ve Doğu Avrupa’da 3 ile 6 dolar arasında değişiyor.
EN BÜYÜK ÜRETİCİ TÜRKİYE
Türkiye’nin de yer aldığı bölgede birçok otomotiv üreticisinin en az bir fabrikası bulunuyor. Türkiye’de ise Fiat, Ford, Honda, Hyundai, Peugeot, Renault ve Toyota’nın yatırımları bulunuyor. Geçtiğimiz aylarda Renault, 216 milyon Euro’luk yatırımla yeni modeli Clio III’ü Türkiye’de üreteceğini açıklamıştı. Aynı şekilde, 350 milyon Euro’luk yatırımla Fiat ve PSA Peugeot Citroen Grubu için ‘Minicargo’ isimli hafif ticari araç üreteceğini açıklayan Tofaş, son olarak ‘D200’ koduyla yeni bir otomobil üretmeye hazırlanıyor.
Son dönemde açıklanan bu yeni model üretim kararlarıyla Türkiye’deki otomobil üretim kapasitesi 1-1.5 yıl içinde 1 milyon 130 bin adete ulaşacak. Böylece Türkiye, yılda 1.1 milyon adetlik kapasiteye sahip Slovakya’yı da geride bırakarak bölgenin en büyük otomobil üreticisi konumuna geliyor. Son dönemde Volkswagen Grubu, Audi’nin yeni SUV modelini Slovakya’da üretmeye karar verdi. Yılda 250 bin aracın üretildiği Bratislava’daki fabrika, düşük iş gücü maliyetleri ve esnek üretim kabiliyeti gibi faktörler sayesinde VW’nin dünya genelindeki 42 üretim merkezi arasında en kárlı olanı.
ALMANYA’DA 50, SLOVAKYA’DA 6 DOLAR
Oysa, VW’nin karşılamak zorunda olduğu Almanya’daki iş gücü maliyetleri sektörün en yükseği olarak dikkat çekiyor. VW, saati 50 doları (Almanya’daki otomotiv sektörü ücret ortalamasının yüzde 20 üzerinde bir rakam) bulan işçi ücretleri ve haftada 28 saati aşmayan çalışma süreleriyle üretim yapmaya çalışıyor. Burada işçi sendikalarının oldukça güçlü olmasının önemli bir payı bulunuyor. Öte yandan, Slovak işçiler saati 6 dolara haftada 40 saat çalışıyorlar. Böylelikle, VW yılda 1.8 milyar dolarlık bir tasarruf sağlamış oluyor.
İKİNCİ YATIRIM RÜZGARI
VW’nin Slovakya ve General Motors’un Polonya gibi Doğu Avrupa’daki ilk otomotiv yatırımları 1990’larda gerçekleştirildi. Şimdi ise ikinci otomobil yatırım rüzgarıyla Doğu Avrupa’daki üretim kapasitesi 12 ay içinde 1 milyon araç artacak. Son olarak 30 Mayıs’ta Toyota Motor Corp. ve PSA Peugeot Citroen ortak girişimi Çek Cumhuriyeti’nde 1.8 milyar dolarlık bir yatırım kararı aldı. Yılda 300 bin adet araç üretecek olan Kolin fabrikası, 3 bin kişilik istihdam yaratacak.
Prag yakınlarındaki bu fabrika tam kapasiteye ulaştığında, Toyota’nın dünyadaki en verimli üretim merkezi olacak. PSA Grubu ayrıca, 1.3 milyar dolarlık başka bir yatırımla Slovakya’da küçük sınıfta yer alacak modellerin üretimi için yeni bir fabrikayı devreye sokuyor. Yine yılda 300 adetlik üretim kapasitesine sahip olan bu tesis 3 bin kişiye istihdam sağlayacak. Slovakya’ya yatırım yapan diğer bir üretici Hyundai Motor Co. ise 1.3 milyar dolara mal olan ve 2006 yılında faaliyete geçmesi beklenen fabrikada Kia markası için üretim yapacak.
Türkiye’nin rakipleri yarışıyor
Doğu Avrupa ülkeleri, ekonomik gelişmenin motoru olarak gördükleri otomotiv yatırımlarını çekmek için çeşitli teşvikler ve vergi indirimleri gibi olanaklar sunuyorlar. Adeta Doğu Detroit’in en gözde bölgesi olmak için yarışıyorlar. Böylece, Türkiye’nin otomotiv yatırımlarını çekmek açısından en önemli rakiplerini de kimler olduğu ortaya çıkıyor. Avrupa’nın otomotiv üretim merkezi olmayı hedefleyen Türkiye, rakipleri karşısındaki avantajını kaybetmemek için uzun vadeli stratejiler geliştirmeli.
ABD ve Çin ile rekabetin tek yolu Doğu Avrupa’dan geçiyor
Avrupa’nın ABD ve Çin ile rekabet edilmesinin tek yolu Doğu Avrupa tarafından sunulan fırsatların değerlendirilmesinden geçiyor. Peki, otomotiv üreticileri tüm üretimlerini Batı’dan Doğu’ya mı kaydıracaklar. Şu an için bu sorunun cevabı kesin olarak bilinmiyor. Ancak Toyota, Renault, Peugeot ve Hyundai gibi firmaların yeni yatırımları Orta ve Doğu Avrupa’ya odaklanmış durumda. Örneğin PSA Grubu, 2 yıl içinde 3.3 milyon adetlik yıllık üretiminin 500 bin adedini Doğu Avrupa’da gerçekleştiriyor olacak. Böylece grup, yılda 187 milyon doları bulan iş gücü tasarrufu sağlayacak. Aynı şekilde GM, Almanya’ya kıyasla Polonya fabrikasında bir aracı 600-700 dolar daha düşük bir maliyetle üretiyor. Opel Zafira’nın üretiminin tamamının Polonya’ya kaymasından endişe duyan Alman işçi sendikaları 2010 yılına kadar ücretlerin dondurulmasını kabul etti.
Batı Avrupa 2008’de etkisini hissedecek
Batı Avrupa, Doğu’nun Detroit olma yolunda ilerlemesinin etkilerini ise 2008 yılından itibaren hissetmeye başlayacak. Bu dönemde Doğu’da fabrikalar tam kapasite üretim yapıyor olacaklar ve Batı’dan burada üretilen ucuz otomobillere büyük bir talep gelecek. Aynı ucuz Çin ürünlerinin ithalatındaki artışa benzer bir durum yaşanacak. Fiyatların düşmesi VW, Fiat ve Opel gibi üreticilerin Batı Avrupa’daki fabrikalarını kapatmalarına neden olabilecek.
Doğu Avrupa’da hangi ülke ne kadar üretim yapıyor
Firma Üretim yeri Kapasite Modeller
TÜRKİYE
Renault Bursa 250.000 Megane, Clio Sedan, Clio III
Fiat-Tofaş Bursa 300.000 Doblo, Albea, Palio, MiniCargo, D200
Ford Kocaeli 250.000 Transit, Transit Connect
Peugeot-Karsan Bursa 25.000 Partner, J9
Toyota Sakarya-Adapazarı 150.000 Corolla Verso, Sedan, Wagon
Honda Gebze-Kocaeli 30.000 Honda Civic Sedan
Hyundai Kocaeli 125.000 Accent, Starex
SLOVAKYA
VW Bratislava 300.000 Polo, Touareg, Porsche Cayenne, Audi Q7
PSA Trnava 300.000 Küçük sınıf
Renault Nove Mesto 200.000 Twingo II
Kia Zilina 300.000 Sportage
ROMANYA
Renault Pitesi 250.000 Logan
ÇEK CUMHURİYETİ
VW Mlada Boleslav 500.000 Skoda Fabia, Octavia, Superb
Toyota-PSA Kolin 300.000 Toyota Aygo, Puegeot 107, Citroen C1,
MACARİSTAN
Audi Gyor 55.000 Audi TT roadster ve Coupe
Suzuki Esztergom 150.000 Swift, Aerio
POLONYA
Fiat Bielsko-Biala 300.000 Panda
GM Gliwice 180.000 Opel Agila, Astra, Zafira
VW Poznan 140.000 Transporter ve Cady Van
* Bazı rakamlar fabrikaların 1-1.5 yıl içinde ulaşacakları kapasiteleri de kapsıyor.
Türkiye, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan ve Romanya’nın bulunduğu Doğu Avrupa, Çin’i bile geride bırakarak dünyanın en hızlı büyüyen otomotiv merkezi konumuna geldi. Bu nedenle, Doğu Avrupa’nın bir Detroit olma yolunda emin adımlarla ilerlediği, otomotiv üreticilerinin bölgeye ilgisinin daha da artacağı belirtiliyor. Dünyaca ünlü ekonomi dergisi ‘Businessweek’ de son sayısında kapak konusu olarak, yakaladığı yatırım rüzgarıyla bir Detroit olma yolunda hızla ilerleyen Doğu Avrupa’yı seçmiş.
10 YILDA 24 MİLYAR DOLAR YATIRIM
Otomotiv sanayi 1995 yılından beri Doğu Avrupa’ya 24 milyar doları ulaşan bir fabrika yatırımı gerçekleştirdi. Burada düşük maliyetle üretilen otomobiller her yıl ortalama 14.5 milyon aracın satıldığı Batı Avrupa’ya ihraç ediliyor. Orta ve Doğu Avrupa’da otomobil talebinin 1 milyon adet civarında olduğu düşünüldüğünde, Doğu’nun Batı için ürettiği net bir şekilde görülüyor.
Avrupa’daki otomotiv endüstrisi tedarikçilerle birlikte 3 milyonu doğrudan olmak üzere 15 milyon kişiye istihdam sağlıyor. Ama, dünyanın en pahalı iş gücü de Avrupa’da bulunuyor. Avrupa’da saat başına ortalama ücret 29 dolar iken, bu rakam Orta ve Doğu Avrupa’da 3 ile 6 dolar arasında değişiyor.
EN BÜYÜK ÜRETİCİ TÜRKİYE
Türkiye’nin de yer aldığı bölgede birçok otomotiv üreticisinin en az bir fabrikası bulunuyor. Türkiye’de ise Fiat, Ford, Honda, Hyundai, Peugeot, Renault ve Toyota’nın yatırımları bulunuyor. Geçtiğimiz aylarda Renault, 216 milyon Euro’luk yatırımla yeni modeli Clio III’ü Türkiye’de üreteceğini açıklamıştı. Aynı şekilde, 350 milyon Euro’luk yatırımla Fiat ve PSA Peugeot Citroen Grubu için ‘Minicargo’ isimli hafif ticari araç üreteceğini açıklayan Tofaş, son olarak ‘D200’ koduyla yeni bir otomobil üretmeye hazırlanıyor.
Son dönemde açıklanan bu yeni model üretim kararlarıyla Türkiye’deki otomobil üretim kapasitesi 1-1.5 yıl içinde 1 milyon 130 bin adete ulaşacak. Böylece Türkiye, yılda 1.1 milyon adetlik kapasiteye sahip Slovakya’yı da geride bırakarak bölgenin en büyük otomobil üreticisi konumuna geliyor. Son dönemde Volkswagen Grubu, Audi’nin yeni SUV modelini Slovakya’da üretmeye karar verdi. Yılda 250 bin aracın üretildiği Bratislava’daki fabrika, düşük iş gücü maliyetleri ve esnek üretim kabiliyeti gibi faktörler sayesinde VW’nin dünya genelindeki 42 üretim merkezi arasında en kárlı olanı.
ALMANYA’DA 50, SLOVAKYA’DA 6 DOLAR
Oysa, VW’nin karşılamak zorunda olduğu Almanya’daki iş gücü maliyetleri sektörün en yükseği olarak dikkat çekiyor. VW, saati 50 doları (Almanya’daki otomotiv sektörü ücret ortalamasının yüzde 20 üzerinde bir rakam) bulan işçi ücretleri ve haftada 28 saati aşmayan çalışma süreleriyle üretim yapmaya çalışıyor. Burada işçi sendikalarının oldukça güçlü olmasının önemli bir payı bulunuyor. Öte yandan, Slovak işçiler saati 6 dolara haftada 40 saat çalışıyorlar. Böylelikle, VW yılda 1.8 milyar dolarlık bir tasarruf sağlamış oluyor.
İKİNCİ YATIRIM RÜZGARI
VW’nin Slovakya ve General Motors’un Polonya gibi Doğu Avrupa’daki ilk otomotiv yatırımları 1990’larda gerçekleştirildi. Şimdi ise ikinci otomobil yatırım rüzgarıyla Doğu Avrupa’daki üretim kapasitesi 12 ay içinde 1 milyon araç artacak. Son olarak 30 Mayıs’ta Toyota Motor Corp. ve PSA Peugeot Citroen ortak girişimi Çek Cumhuriyeti’nde 1.8 milyar dolarlık bir yatırım kararı aldı. Yılda 300 bin adet araç üretecek olan Kolin fabrikası, 3 bin kişilik istihdam yaratacak.
Prag yakınlarındaki bu fabrika tam kapasiteye ulaştığında, Toyota’nın dünyadaki en verimli üretim merkezi olacak. PSA Grubu ayrıca, 1.3 milyar dolarlık başka bir yatırımla Slovakya’da küçük sınıfta yer alacak modellerin üretimi için yeni bir fabrikayı devreye sokuyor. Yine yılda 300 adetlik üretim kapasitesine sahip olan bu tesis 3 bin kişiye istihdam sağlayacak. Slovakya’ya yatırım yapan diğer bir üretici Hyundai Motor Co. ise 1.3 milyar dolara mal olan ve 2006 yılında faaliyete geçmesi beklenen fabrikada Kia markası için üretim yapacak.
Türkiye’nin rakipleri yarışıyor
Doğu Avrupa ülkeleri, ekonomik gelişmenin motoru olarak gördükleri otomotiv yatırımlarını çekmek için çeşitli teşvikler ve vergi indirimleri gibi olanaklar sunuyorlar. Adeta Doğu Detroit’in en gözde bölgesi olmak için yarışıyorlar. Böylece, Türkiye’nin otomotiv yatırımlarını çekmek açısından en önemli rakiplerini de kimler olduğu ortaya çıkıyor. Avrupa’nın otomotiv üretim merkezi olmayı hedefleyen Türkiye, rakipleri karşısındaki avantajını kaybetmemek için uzun vadeli stratejiler geliştirmeli.
ABD ve Çin ile rekabetin tek yolu Doğu Avrupa’dan geçiyor
Avrupa’nın ABD ve Çin ile rekabet edilmesinin tek yolu Doğu Avrupa tarafından sunulan fırsatların değerlendirilmesinden geçiyor. Peki, otomotiv üreticileri tüm üretimlerini Batı’dan Doğu’ya mı kaydıracaklar. Şu an için bu sorunun cevabı kesin olarak bilinmiyor. Ancak Toyota, Renault, Peugeot ve Hyundai gibi firmaların yeni yatırımları Orta ve Doğu Avrupa’ya odaklanmış durumda. Örneğin PSA Grubu, 2 yıl içinde 3.3 milyon adetlik yıllık üretiminin 500 bin adedini Doğu Avrupa’da gerçekleştiriyor olacak. Böylece grup, yılda 187 milyon doları bulan iş gücü tasarrufu sağlayacak. Aynı şekilde GM, Almanya’ya kıyasla Polonya fabrikasında bir aracı 600-700 dolar daha düşük bir maliyetle üretiyor. Opel Zafira’nın üretiminin tamamının Polonya’ya kaymasından endişe duyan Alman işçi sendikaları 2010 yılına kadar ücretlerin dondurulmasını kabul etti.
Batı Avrupa 2008’de etkisini hissedecek
Batı Avrupa, Doğu’nun Detroit olma yolunda ilerlemesinin etkilerini ise 2008 yılından itibaren hissetmeye başlayacak. Bu dönemde Doğu’da fabrikalar tam kapasite üretim yapıyor olacaklar ve Batı’dan burada üretilen ucuz otomobillere büyük bir talep gelecek. Aynı ucuz Çin ürünlerinin ithalatındaki artışa benzer bir durum yaşanacak. Fiyatların düşmesi VW, Fiat ve Opel gibi üreticilerin Batı Avrupa’daki fabrikalarını kapatmalarına neden olabilecek.
Doğu Avrupa’da hangi ülke ne kadar üretim yapıyor
Firma Üretim yeri Kapasite Modeller
TÜRKİYE
Renault Bursa 250.000 Megane, Clio Sedan, Clio III
Fiat-Tofaş Bursa 300.000 Doblo, Albea, Palio, MiniCargo, D200
Ford Kocaeli 250.000 Transit, Transit Connect
Peugeot-Karsan Bursa 25.000 Partner, J9
Toyota Sakarya-Adapazarı 150.000 Corolla Verso, Sedan, Wagon
Honda Gebze-Kocaeli 30.000 Honda Civic Sedan
Hyundai Kocaeli 125.000 Accent, Starex
SLOVAKYA
VW Bratislava 300.000 Polo, Touareg, Porsche Cayenne, Audi Q7
PSA Trnava 300.000 Küçük sınıf
Renault Nove Mesto 200.000 Twingo II
Kia Zilina 300.000 Sportage
ROMANYA
Renault Pitesi 250.000 Logan
ÇEK CUMHURİYETİ
VW Mlada Boleslav 500.000 Skoda Fabia, Octavia, Superb
Toyota-PSA Kolin 300.000 Toyota Aygo, Puegeot 107, Citroen C1,
MACARİSTAN
Audi Gyor 55.000 Audi TT roadster ve Coupe
Suzuki Esztergom 150.000 Swift, Aerio
POLONYA
Fiat Bielsko-Biala 300.000 Panda
GM Gliwice 180.000 Opel Agila, Astra, Zafira
VW Poznan 140.000 Transporter ve Cady Van
* Bazı rakamlar fabrikaların 1-1.5 yıl içinde ulaşacakları kapasiteleri de kapsıyor.