Doğalgaz stokçusuna karşı ‘zam yok’ hamlesi

Doğalgaza bağlı olarak elektriğin de ucuz kalması tüketiciyi sevindirirken, fiyatların sabit tutulmasından dolayı BOTAŞ’ın bu yıl 1 milyar dolar zarar edebileceği kaydediliyor.

HAVALARIN erken soğuması ve kışın yaklaşmasıyla, vatandaş zam gelmeden doğalgaz stoklama yarışına girince, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız’dan “Önlem almayı gerektirecek bir durum yok” açıklaması geldi. Yıldız, yılbaşından önce zam yapılmayacağının işaretini de verdi. Doğalgaz ithalatına bağımlı olan ve doğalgaz ödemelerini dolar cinsi para biriminden yapan Türkiye, hem kur, hem petrol fiyatlarındaki artıştan olumsuz etkilendi. Doğalgaz sektörü temsilcileri, normal şartlarda doğalgaza zammın kaçınılmaz olduğu konusunda hemfikir, ancak bahar aylarına kadar zam yapılmasını beklemiyorlar. Baskılanan gaz fiyatlarının BOTAŞ’ı bu yıl 1 milyar dolar zarara uğratabileceğini ileri süren sektör temsilcileri, sabit kalan doğalgaz fiyatları sonucu elektrik fiyatlarının da düşük kaldığını vurgulayarak, “Elektrik fiyatlarını aşağı çekerek, doğalgaz santrallerini sistemin dışına atıyorlar. Çünkü ucuz doğalgaz ve elektrikle sadece büyük santraller çalışabiliyor. Bu da doğalgaz tüketimini düşürüyor, böylece ithal doğalgaza ödenen fatura bir miktar da olsa düşüyor. Aslında ithal doğalgaza karşı akıllıca bir politika ancak toptan satış şirketlerinde bıçak kemiğe dayandı. 3–5 tane şirketin bu süreci yönetemeyip, piyasadan çekilme riski var” diye konuştu.

1 MİLYAR DOLAR ZARAR

Doğalgaz ödemelerini dolar ile yapıp, iç piyasada TL ile satan BOTAŞ’ın, hem kur, hem petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen fiyatları sabit tutması sonucu bu yıl zarara uğraması bekleniyor. Sektör temsilcileri, şöyle konuştu: “BOTAŞ’ın ağırlıklı ortalama alım fiyatı 440 dolar. Rusya, İran, Nijerya, Azerbaycan ve Cezayir’den gaz alıyor, fiyatlarını paçallıyor, kendisi için bir pazar fiyatı ortaya çıkıyor. 440 dolara mal ettiği bu gazı, konutlara 389, serbest tüketiciler 358 dolara satıyor. BOTAŞ’ın her bin metreküpte paçal zararı minimum 65 dolar. İşletme, bakım, personel giderleri de eklenince bu zarar 80 dolara varıyor. BOTAŞ’ın bu yılı 1 milyar dolara yakın zararla kapatma ihtimali var. Neticede bu ülkede bu ürün dolarla giriyor ve lira ile satılıyor; dövizle ithal edilip, lirayla satılan her sektörde olduğu gibi doğalgaz piyasası da sıkıntı içinde.”

AKILLI GAZ POLİTİKASI

BOTAŞ, mali dengeyi sağlamak için kamu elektrik santralleriyle alım garantili santrallara pahalı, konut ve sanayi müşterilerine ise ucuz gaz satış politikası izliyor. Yaklaşık 12 milyar metreküplük doğalgazın yap işlet devret ve EÜAŞ santrallerinde tüketildiğine işaret eden bir sektör temsilcisi, şunları söyledi: “BOTAŞ kamu santrallerine gaz satarken, üzerine 100 dolar koyuyor. Oradan yaklaşık 1.2 milyar dolar kendisine finansman yaratıyor. Yani, yaklaşık 26 milyar metreküp gazı 60 dolar zararla satarak, 1.7 milyar dolar buradan zarar ediyor; 1.2 milyar dolar da karı var. Net zararı aşağı yukarı 500 milyon dolar olarak gözüküyor. Öte yandan, gaza zam yapmayarak, elektrik tarafındaki maliyetleri de kontrol etmiş oluyor. Gazla üretim yapan santrallerin günlük elektrik üretiminin içindeki payı giderek düşüyor. Böylece gazla çalışan santraller devreye giremiyor, pazardaki etkinliği azalmaya başlıyor. Elektriği kömüre, rüzgâra, HES’e kaydırıyor, az da olsa doğalgaz tüketimi düşmüş oluyor. Yanlış bir politika değil, buradaki tek sıkıntı BOTAŞ’ın zarar ediyor olması.”

İflaslar gündeme gelebilir

GELİŞMELERİN, gaz santrallerine olan aşırı iştahı bir miktar kırmış olabileceğini kaydeden bir sektör temsilcisi, “Elektrik fiyatları 14–15 kuruşa satılıyor, gazla üretim yapan bazı santraller maliyeti karşılamıyor. Doğalgaz tüketimi bu yıl beklenenin altında kalabilir. Doğalgazı toptan satan şirketler bundan en çok etkilenen kesim. 15–20 tane toptan satış şirketi var. Bunlar ithalatçılardan dolar olarak alıyor, tüketiciye TL olarak satıyor. Toptan satış şirketlerinden özellikle tüketimin çok yüksek olduğu ocak-şubat aylarında iflaslar duyabiliriz. En büyük risk toptan satış şirketlerinin üstünde, BOTAŞ’ın arkasında devlet var” şeklinde konuştu.

Yansıtabilirdik

2011 yılını 1.3 milyar lira zararla kapatan BOTAŞ, geçtiğimiz yıl kamu elektrik santrallerine verilen doğalgazın satış fiyatlarına yapılan yüzde 37`lik zamla mali durumu düzeltmeyi hedeflemişti. Ancak BOTAŞ, geçen yıl da zarardan kurtulamadı ve 2012’yi 606 milyon liralık zararla kapattı. Bakan Yıldız, geçenlerde “Eğer bizim o karşı çıktığımız su santralleri olmasaydı şu anda doğalgaza gelen yüzde 10-12’lik maliyetimiz üzerindeki rakamı yansıtmak zorunda kalırdık” açıklaması yaptı.