Devletin kayıt dışı harcaması 77.4 katrilyon lira

Sayıştay, 2001 yılında devletin toplam 77.4 katrilyon liralık giderinin, bütçeye kaydedilmeyip kayıt dışı kaldığını ve bu harcama da dahil edildiÄŸinde 2001 bütçe açığının 101.3 katrilyon liraya ulaÅŸtığını açıkladı.Bütçe dışında harcanan kaynakları ifade eden "kayıt dışı giderlerin" TBMM tarafından görülüp sorgulanmasının mümkün olmadığı belirtildi. Sayıştay'ın Hazine iÅŸlemleri hakkında TBMM'yi bilgilendirmek amacıyla hazırladığı  2001 Yılı Hazine Ä°ÅŸlemleri Raporu, Sayıştay Genel Kurulu'nun 7 Ekim'de yaptığı toplantıda kabul edildi ve 2003 Bütçe Yasa Tasarısı ile aynı gün TBMM BaÅŸkanlığına sunuldu. Sayıştay, geçen yıl olduÄŸu gibi bu yıl da kamu harcamalarıyla gelirlerin bir bölümünün bütçeye gelir-gider kaydedilmemesini eleÅŸtirdi. ANAYASA'YA UYGUN DEĞİL Raporda, Türkiye'deki bütçe uygulamalarının Anayasa'da yer alan "Devletin harcamaları bütçelerle yapılır" hükmüne uygun ÅŸekilde yürütülmediÄŸi ifade edildi.Sayıştay, "kayıt dışı bütçe kavramını" Anayasa'nın 161'inci maddesi gereÄŸince bütçede yer alması gereken, ancak bütçe gideri olarak kaydedilmeyen tüm harcamalar olarak açıklıyor. Raporda, 2001 yılında bütçe harcamalarının 80.6 katrilyon, bütçe gelirlerinin 51.5 katrilyon ve bütçe açığının ise 29.1 katrilyon lira olarak gözüktüğüne dikkat çekildi.Kayıt dışı olarak adlandırılan bu iÅŸlemlerin, hiç bir kamu kurum ve kuruluÅŸunun bütçesinde veya bilançosunda gider olarak kaydedilmediÄŸi, bu iÅŸlemlerle ilgili çeÅŸitli muhasebe kayıtlarının da iÅŸlemlerin gider niteliÄŸini gizlediÄŸini savunulan Sayıştay raporunda, iÅŸlemlerin bir kısmının ise hiç bir muhasebe kaydının bulunmadığı kaydedildi.BÃœTÇE DIÅžI GÄ°DER VE GELÄ°RLERSayıştay'a göre 2001 yılında 23 katrilyon liralık görev zararı ödemesi, 23.5 katrilyon liralık bütçe dışı kur farkı ödemesi, 1.7 katrilyon liralık bütçe dışı iskonto ödemesi, 4 katrilyon liralık bütçeden mahsup edilecek ödeme, 13.4 katrilyon liralık Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na aktarılan kaynak, 2.4 katrilyonluk diÄŸer kamu kuruluÅŸlarına kullandırılan kaynak, 1.9 katrilyonluk diÄŸer finansman kullanımı ve 9.3 katrilyon liralık diÄŸer kayıt dışı gider bütçeye harcama olarak kaydedilmedi. Ayrıca, 3.1 katrilyon liralık borçlara mahsup edilen gelir, 2.1 katrilyon liralık tahsil edilecek alacak, 1.4 katrilyon liralık da diÄŸer finansman kaynaklarından saÄŸlanan gelir bütçe gelirleri arasında gösterilmedi.KAYIT DIÅžI NASIL ORTAYA ÇIKIYORÄ°lke olarak tüm giderlerin bütçede yer alması gerektiÄŸini savunan Sayıştay, bunun, borçlanma yoluyla elde edilen kaynakların bütçede kullanılması ile mümkün olabileceÄŸini bildirdi. Bazı borçlanma iÅŸlemleri ile nakit kaynak temin edilmeden bir takım giderlerin finanse edildiÄŸi, örneÄŸin, görev zararı ödemelerinin nakden karşılanması yerine kuruluÅŸlara aynı miktarda iç borçlanma senedi verildiÄŸinde, bu tür bir mahsup iÅŸleminin gerçekleÅŸtiÄŸine dikkat çekilerek şöyle deniliyor: "Bu iÅŸlemde, oluÅŸan borç ve gider nedeniyle Hazine hesaplarına nakit giriÅŸ çıkışı olmamaktadır. Ancak, nakit akışı olmasa bile reel bir ödeme gerçekleÅŸmiÅŸ ve Hazine borcu doÄŸmuÅŸ olmaktadır. Bu iÅŸlemle ilgili muhasebe kaydının hem borcu, hem de gideri göstermesi gerekir. Ancak, kayıt dışı olarak adlandırılan iÅŸlemlerde muhasebe kayıtları bu ÅŸekilde gerçekleÅŸtirilmemektedir. Kayıt dışı iÅŸlemlerle ilgili olarak, borç kayıtları yapılmakta, ancak karşılığında yapılan gider bütçe gideri olarak kaydedilmemektedir. Bunun yerine iÅŸlem, bütçe gideri dışında bazı anlamsız hesaplara yazılmaktadır. Devlet muhasebesinde bu tür giderlerin gizlenmesini saÄŸlayacak bazı "torba hesaplar" vardır. (DeÄŸer DeÄŸiÅŸimleri Hesabı, Dış Borç Hareketleri Hesabı, Tahvil Hareketleri Hesabı gibi) Bu hesaplara, gider niteliÄŸinde olan bir çok iÅŸlem kaydedilir.Ancak, hesaplara yapılan kayıtlar yıl sonunda devir vermez, yani sıfırlanır. Hesapların adı, bunlarda kayıtlı tutarların gider olduÄŸunun anlaşılmasına engeldir. Ancak, bu hesaplardaki iÅŸlemlerin hepsinin gider olarak dikkate alınması da mümkün deÄŸildir. Zira, farklı mahiyette bir çok iÅŸlem bir arada kaydedildiÄŸinden yıl sonunda bunların yayınlanan verilere dayanılarak ayrıştırılması mümkün olmamaktadır." Raporda, bazı iÅŸlemlerin bütçe dışında yer almasına imkan tanıyan düzenlemelerin bir kısmının bizzat Bütçe Kanunlarında yer aldığı ve kayıt dışı kalan iÅŸlemlere yetki veren kurumun Meclis olmasına raÄŸmen, Meclisin, bu iÅŸlemlerin nasıl gerçekleÅŸtirildiÄŸini izleme ve denetleme imkanı bulunmadığı vurgulandı. Â