Devlet zoruyla ayrılıp 87 yıl sonra birleştiler

Tüm zamanların en zengini John D. Rockefeller'ın 1911'de anti-tröst davaları nedeniyle 38 parçaya bölerek sattığı petrol şirketinden doğan Exxon ve Mobil, 87 yıl sonra yeniden birleşiyor. Exxon firması, Mobil'i 80 milyar dolara (24 katrilyon lira) satın alacağını dün resmen ilan etti.

Dünyanın en büyük petrol şirketi Exxon, ikinci sıradaki Mobil şirketini 80 milyar dolara (24 katrilyon lira) alarak, petrol endüstrisinde dünyanın en büyük şirket evliliğini gerçekleştireceğini açıkladı. İki şirketin evliliği aslında 87 yıl süren bir ayrılığın sona ermesi anlamına gelecek. Çünkü, 1911 yılında her iki kuruluşun sahibi de ABD'li ünlü zengin John D. Rockefeller idi. Rockefeller, Theodore Roosevelt'in başkanlığı döneminde hakkında açılan anti-tröst davaları nedeniyle elindeki petrol şirketini 33'e bölerek satmak zorunda kalmıştı. Bu bölünme Exxon ve Mobil'in doğuşuna neden olmuştu.

Bugün, Exxon ve Mobil'in yeniden birleşmesi, 1911 yılında ABD yönetiminin anti-tröst yasası gereği 38 şirkete bölünmeye zorladığı Standard Oil Company'nin 87 yıl sonra yeniden canlanması olarak yorumlanıyor.

Dünyanın en büyük petrol şirketi Exxon'un ilk adı ‘Standard Oil Company of New Jersey’, Mobil'in adı ise Socony-Mobil, yani ‘Standard Oil Company of New York’ idi.

TRÖSTLERİN ANASI

Ekonomi tarihine ‘‘tröstlerin anası’’ ve ‘‘bütün zamanların en iyi tröstü’’ olarak geçen Standard Oil, 1862'de Cleveland'lı 23 yaşındaki bir tüccar tarafından kurulmuştu. John D.Rockefeller, Titusville'de fışkıran petrolün bir gün dev bir sanayiye dönüşeceğini ilk hissedenlerdendi. Kurduğu şirket 1882 yılında kapitalizm tarihinin ilk ‘‘tröstü’’ oldu.

Theodore Roosevelt hükümetinin tröstlerle mücadele kampanyası sırasında dava üstüne dava açtığı Standard Oil, 1991 yılında 38 şirkete bölünmek zorunda kaldığında, dünya patrol üretim ve rafinajının yaklaşık yüzde 90'ını kontrol ediyordu.

1905 yılında bir gün, Rockefeller, Pocantico'daki köşkünde Standard Oil'un Genel Müdürü John D.Archbold'u yemeğe çağırmıştı. Archbold moralinin neden bozuk olduğunu anlattı. Missouri Mahkemesi Standard Oil'u rekabeti kısıtladığı gerekçesiyle 1 milyon dolar cezaya mahkum etmişti. Daha da kötüsü, hakim, grup şirketlerinden Water-Pierce Company'yi tröstten ayırarak bağımsız bir şirket haline getirme emri de vermişti.

Yani, Roosevelt yönetimi, anti-tröst yasalarını kullanarak tarihin ilk ve en büyük tröstünü parçalamaya hazırdı. Indiana ve Ohio'da da davalar sürüyordu. Rockefeller sonunda dayanamayarak, ‘‘Haksızlık bu. Hükümet'in bizi parçalamak için aklını kaçırmış olması lazım. Ne yani, Amerika petrol piyasalarında hakimiyetini bölük pörçük bin tane şirketle mi sağlayacak?’’ demişti.

DEV DAĞITIM AĞI

Teksas kökenli Exxon dünyanın en büyük petrol dağıtım ağına sahip bulunuyor. Uzmanlara göre, petroldeki bu evlilikle küresel endüstrinin yeniden şekilleneceği sanılıyor.

Anlaşmaya göre, Exxon pay sahipleri yeni şirketin yüzde 70'ine de sahip olacak. Şirketlerin yönetim kurulları evliliği henüz onaylamamasına karşın Başkanların bir açıklama yapması bekleniyor.

Exxon Genel Müdürü ve Yürütme Kurulu Başkanı Lee Raymond'un yeni şirketin yönetimini kontrol edeceği sanılıyor. Mobil Genel Müdürü ve Yürütme Kurulu Başkanı Lucio Noto'nun da yeni şirketin ikinci adamı olması bekleniyor. Wall Street analistlerine göre, bu birleşme Kuzey denizi petrol sahasını da kontrol edecek olan Exxon'un yararına olacak.

Rakamlarla Exxon-Mobil

Exxon-Mobil günde, 20 bin 743 varil petrol ve gaz rezervi, 1.6 milyon varil petrol ve gaz üretimi ve 6.6 milyon varil rafine kapasitesine sahip olacak.

Exxon'un 80 bin, Mobil'in ise 42 bin personeli bulunuyor.

Exxon'un 1997 yılı cirosu 120.3 milyar dolar. Mobil ise aynı dönemde 58.4 milyar dolarlık bir ciro elde etti.

Exxon'un 8.5 milyar dolarlık yıllık net gelirine karşılık, Mobil de 3.3 milyar dolarlık net gelir elde etti.