Dev projelerde çevre etkisi aranmayacak

Hükümet, yaşama geçirmeyi amaçladığı dev projelerin, doğa ve çevreye verecekleri olası olumsuz etki nedeniyle iptal edilme olasılıklarının önüne geçmek için sürpriz bir adım attı. TBMM'ye sunulan Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortasi ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Öngören Kanun Tasarısı'na, Çevre Kanunu'nda yer almak üzere bir madde eklendi.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda bugün görüşülmeye başlanan torba yasada yer alan madde şöyle;

“23/6/1997 tarihinden önce yatırım programına alınmış olup, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle planlama aşaması geçmiş olan veya ihalesi yapılmış olan veya üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesisler ÇED kapsamı dışındadır.”

ÇEVRECİLERİN İTİRAZLARI DEVRE DIŞI KALACAK

İlgili madde ile, hükümetin önümüzdeki dönemde hayata geçireceği dev projelerin çevresel etkileri nedeniyle iptal edilmesinin önüne geçilmesi amaçlanıyor.

Projeler yapılmadan önce mutlaka Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu alınması gerekiyor. Eğer ilgili raporda projenin çevresel etkisinin negatif olduğu yer alırsa, proje ya tümden iptal oluyor, ya da ilgili rapor uyarınca değiştirilmesi gerekiyor.

2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 10. maddesi, projelerde ÇED kararı aranmasının gerekliliğini düzenliyor. Madde şu ifadeyi içeriyor; "ÇED kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; Proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez."

İlgili maddede istisna olarak sadece petrol, jeo-termal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri yer alıyor. Bu faaliyetler dışında kalan tüm projelerde ÇED raporu alınması zorunlu hale getiriliyor.

ÇED'İ YÖNETMELİKLE DEVRE DIŞI BIRAKMA ADIMI DANIŞTAY'DAN DÖNMÜŞTÜ

Hükümet daha önce de dev ihaleler için ÇED raporu alınma zorunluluğunu kaldırmak için yönetmelik değişikliği yapmayı denemişti.

Hükümet 2008 yılında ÇED yönetmeliğine koyulan geçici 3. madde ile nükleer santral, Ilısu Barajı gibi büyük projelerin ÇED onayı aranmaksızın yürürlüğe konulmasının önünü açmak istemişti. Ancak bu madde çevrecilerin açtıkları davalar sonucunda, Danıştay tarafından iptal edilmişti.

Son olarak da, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 5 Nisan 2013’te Resmi Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelik ile, dev projeler için yeniden ÇED muafiyeti getirmişti. Çevre Bakanlığı yönetmeliği ile , termik santraller, havaalanları, demiryolları, otoyol ve otobanlar, üçüncü köprü, Ilısu Barajı gibi pek çok projenin ÇED raporu olmadan yapılmasının önü açılmıştı. Ancak çevreciler daha yönetmelik çıktığı gün Danıştay'a dava açtılar. Çevre Mühendisleri Odası ve Ekoloji Kolektifi adına açılan davalarda yönetmeliğin iptali istendi. Danıştay'ın da, daha önce verdiği kararları temel alarak, bu yönetmeliğin ÇED'i by-pass eden maddesini iptal etmesi çok büyük bir ihtimal olarak görülüyor.

YASA GEÇERSE, DANIŞTAY DEVRE DIŞI KALACAK

Hükümetin Çevre Yasası'na koyduğu maddenin TBMM'den geçmesi halinde ise, Danıştay devre dışı kalacak. Danıştay'ın yasaları inceleme ve iptal etme yetkisi bulunmuyor. Yasalar sözkonusu olduğunda bu yetki sadece Anayasa Mahkemesi'ne ait bulunuyor.

HANGİ PROJELERİ ETKİLEYECEK?

İlgili maddenin TBMM'den geçip, yürürlüğe girmesi halinde, 3. Boğaz Köprüsü, 3. Havalimanı, nükleer santraller gibi pekçok dev proje, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) süreci aranmaksızın hayata geçirilecek.

zgurcanli@hurriyet.com.tr