Çin dünyayı alev alev yaktı, borsalar düştü, dolar güçlendi

Dünya piyasaları alt üst oldu. Sorumlu yine Çin. Bu hafta ikinci kez borsasını açıldığı an yüzde 7 düşüşle karşılaşınca kapatan Çin’in sorunları dünyayı sarsıyor. Avrupa borsalarında yüzde 2.75- 3 kayıplar yaşandı. Avrupa’da bu yaşananlar 6 ayın en hızlı düşüşü. Tüm para birimleri dolar karşısında değer kaybediyor.

Riskten kaçan para dolara ve altına yönelince, para birimlerindeki kayıp yüzde 2’ye yaklaştı. Altının onsu 1.103 doları geçerek iki ayın zirvesine çıktı.

Peki Çin dünyayı neden bu kadar etkiliyor? Dünyanın ikinci büyük ekonomisi, dünya ticaretinin bir numaralı oyuncusu ve dünyanın en büyük emtia ithalatçısı Çin. Tam bir domino etkisi, Çin yavaşlayınca emtia ihracatçıları zora giriyor, küresel ticaret sekteye uğruyor ve küresel ekonomiyi tehdit ediyor.

EN KISA SEANS

Dünyanın 6.5 trilyon dolarla dünyanın ikinci büyük piyasası Çin borsaları dün son 25 yılın en kısa seansını yasadı. Hisselerin çok kısa süre içinde keskin düşüş yaşaması işlemleri durdurdu. Ağustosta piyasadaki çalkantının yeniden yaşanmaması için Çin’de borsa hareketlerine yüzde 5 ve yüzde 7 kuralı getirilmişti.

Bu kurala göre Çin’in 300 büyük şirketini içeren CSI300 endeksinde yüzde 5 düşüş yaşadığında işlemlere 15 dakika ara verilirken düşüş yüzde 7’yi bulduğunda borsalar o gün işleme kapatılıyor. Dün de bu kuralla işlemler durduruldu, borsalar sadece 30 dakika açık kalabildi. Yuanda 2016’nın 7 gününde yapılan devalüasyon yüzde 1.8’i buldu, 2015 boyunca yuan yüzde 4.5 devüle edilmişti. Türkiye de Çin sarsıntısından nasibini aldı.

EN GÜÇLÜ DOLAR

Yatırımcılar riskten kaçtıkça dolar ve altın güçleniyor. Dün Türk Lirası yüzde 0.8 civarı kayıpla 3.0281 liraya yükselirken tarihi zirveden uzak kalmaya devam etti. Ancak dolar Güney Afrika randı karşısında tarihi zirvesini gördü aynı şekilde rubledeki değer kaybı da rekora işaret ediyor. İngiliz poundundaki düşüş kritik. Dolara karşı 5 yılın en düşük seviyesini gördü.

Yeni kriz yolda mı?

Destek Menkul Değerler Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Mergen küresel ekonominin lokomotifi Çin’den gelen her haberin dünyayı yakından ilgilendirdiğini belirterek Çin’in yavaşlamasıyla doğru orantılı olarak üretimin azalması ve hammadde ihtiyacının azalmasıyla birlikte dev bir oyuncu da küresel emtia piyasasındaki ağırlığını azalttı.

Küresel ölçekte yaşanabilecek talep kaynaklı bir şoka en fazla tepki verebilecek ülkeler Rusya, Brezilya, Türkiye, Güney Afrika, Kolombiya, Venezuela, Meksika ve Arjantin.

Yılın ilk haftasında Çin borsasında yaşanan milyarca dolarlık kayıpların ardından borsasının işlemelere geçici olarak kapatılması ve alınan diğer önlemlere rağmen emtia fiyatlarındaki geri çekilme devam ediyor.

Petrol fiyatlarının geri çekilmesinden dolayı Rus ekonomisinden yaşanan milyarca dolarlık çıkış, Brezilya gibi gelişmekte olan tüm ülkeler geçtiğimiz yıldan beri darboğazda ve bunların yanında ABD’nin faizleri kademli artıracağı vurgusu ile artık eskisi kadar bol olmayacak doların anavatanına dönmesi yeni bir küresel krizin habercisi olabilir. Çin’in yanında IMF ve OECD’nin dünya ekonomisinin büyüme rakamlarını aşağı yönlü revize etmesi küresel ekonomide tehlike çanlarını artmasına neden oldu.”

ABD’den kötü veri umudu

SAXO Capital Markets Strateji Uzmanı Cüneyt Paksoy güçlü dolar sürecinin FED ile başladığını ve risklerin artmasıyla paranın güvenli limanlara doğru geçişe başladığını hatırlattı.

Global piyasaların alev alev yandığını belirten Paksoy: “Büyüyemiyen Çin’de hem kredi sorunları hem büyüme sorunlarının getirdiği etkiler borsasını vuruyor, borsadaki hareketlere bağlı yuanın değer kaybı gelişen ülke kurlarına baskı yapıyor. Ayrıca bu yılla birlikte jeopolitik risk başlığı daha aktif hale geldi. Para da alev alev yanan piyasalardan uzaklaşmak için dolara ve altına kaçıyor. Bugün ABD tarım dışı istihdam verisi var, beklenenden kötü bir veri gelirse belki piyasalar biraz yatışabilir.

Ama tek başına yeterli olmayacak. Türk Lirası ve borsası biraz daha sakin. Dolar hala tarihi zirvesinden uzakta ve borsadaki kayıp yüzde 2’yi bulmadı. Faiz yüzde 11.20 seviyelerinde ki bizim uzun yıllardır yüzde 11-12 etkili bir direnç noktamız. Yine de her an satışın artma riskine karşı hazırlıklı olmalıyız. Merkez Bankası’nın ise dolarda 3.10 lira, gösterge faizde yüzde 12 aşılmadığı sürece sadeleştirme için ocak toplantısını bekleyeceğini düşünüyorum.”

Ünlü yatırımcılardan uyarı

Marc Faber Çin’de ekonominin yavaşladığının iki yıldır belli olduğunu dile getirerek Çin’in önemli bir borç balonu olduğunu vurguladı. Faber “Hisse senedi piyasasında ve emtia fiyatlarında sert bir inişe şahit olduk, şimdi de ekonomide sert bir iniş görebiliriz” dedi.

Faber, “Bu sorunun nasıl çözüleceğini bilmiyoruz. Ekonomide ve şimdiden sert iniş yapmış olan çelik üretimi gibi bazı sektörlerde önemli bir zayıflama şeklinde de gerçekleşebilir. Çin’e ilişkin aşırı iyimser olmaktansa aşırı tedbirli olmayı tercih ederim” dedi. George Soros ise küresel piyasaların bir krizin başlangıcında olduğunu söyledi.

Soros, Sri Lanka’da katıldığı bir ekonomi forumunda yaptığı konuşmada Çin’in yeni bir büyüme modeli bulmakta zorlandığını ve para birimi devalüasyonunun sorunları dünyanın diğer kısımlarına transfer ettiğini kaydetti. Soros, ayrıca, pozitif faize geri dönmenin gelişen dünya için büyük bir sorun olduğunu da söyledi. Soros, “Mevcut ortam bana 2008’deki krizi hatırlatıyor” şeklinde konuştu.

Dünya Bankası büyümeyi düşürdü

DÜNYA Bankası küresel ekonomi büyüme tahminini bu yıl için yüzde 3.3’ten yüzde 2.9’a indirdi ve gelişmekte olan ülke ekonomilerinin kaydetmesi beklenen zayıf büyüme nedeniyle küresel ekonominin ivme kaybedeceğine dikkat çekti. Kurum 2016 ve 2017 yılları için yüzde 3.5 olarak açıklanan Türkiye’de büyüme tahminlerinde değişiklik yapılmadı. Türkiye’nin 2015’te yüzde 4.2 büyüdüğünü öngören Dünya Bankası, 2018 büyüme tahminini iste yüzde 3.4 olarak açıkladı. Daha önce haziranda yayımlanan raporda Brezilya ve Rusya’nın 2016’da tekrar büyümeye geçeceği tahmininde bulunan Dünya Bankası artık bu iki ekonominin 2016’da daralacağını tahmin ediyor. Çin’in de bu yıl yüzde 6.7, 2017 ve 1018’de ise yüzde 6.5 büyümesi bekleniyor. Tüm bu tahminler ise aşağıya doğru revize edildi.

Altın
Güvenli liman olarak görülen altının onsu dün 1.104 doları aştı, Türkiye’de ise gram altın 107 liranın üzerine çıktı.

Petrol
Çin etkisi petrolü de sarsmaya devam ediyor. Petrol fiyatları dün 33 doların altını gördü.