Chatham House’tan ilginç rapor

ÜNLÜ İngiliz araştırma kuruluşu Chatham House, Suriye ekonomisiyle ilgili bir araştırma raporu yayınladı. Suriye’nin komşularıyla ekonomik ilişkilerine yönelik detaylı bilgilere yer verilen raporda, Türkiye ile yapılan karşılıklı ticaret de

geniş yer buldu. Türkiye’nin Suriye’ye ihracatının 2014 yılında 1.8 milyar dolar ile savaş öncesi düzeyine döndüğü kaydedilen raporda, geçtiğimiz yılın Temmuz ayındaki ani yükselişe ise dikkat çekildi. Türkiye’den Suriye’ye yapılan ihracatın 2014’te aylık ortalama 135 milyon dolar seviyelerinde olduğu, ancak Temmuz’da 311 milyon dolara sıçradığına dikkat çekildi. Bu artışın neden kaynaklandığının belli olmadığı vurgulanan raporda, “Ancak artış, IŞİD’in Irak ve Suriye’deki ilerleyişinin pik yaptığı döneme denk geliyor. Ve söz konusu ilave satışların bir kısmı, IŞİD’in Türkiye’den fazladan yaptığı satın almanın karşılığı olabilir - örneğin çelik borular ve petrol rafineri projeleri için malzemeler gibi” denildi.

YÜZLERCE MİLYON DOLARLIK KAÇAK
Chatham House raporunda, Türkiye ile ticaretin savaş öncesi dönemlere döndüğüne vurgu yapılıyor. 2007’de iki ülke arasında serbest ticaret anlaşması imzalanmasıyla 2010 yılına kadar Türkiye’nin Suriye’ye yaptığı ihracatın 1.8 milyar dolara çıktığı kaydedilen raporda, “İkili ticaret 2011’den sonra hızla düştü. 2012 yılında 500 milyon dolar ile Türkiye’nin ihracatı rekor düşüş yaşadı. Aynı yıl Suriye’nin Türkiye’ye ihracatı 67 milyon dolara düştü. Ancak Türkiye’nin ihracatı 2013 yılında toparlanarak 1 milyar dolara çıktı ve 2014’te ise 1.8 milyar dolar ile savaş öncesi rekor düzeyine ulaştı. Resmi ticaret verileri, Türkiye sınırından yapılan önemli hacimlerdeki kaçakçılığı kapsamıyor, buna IŞİD kontrolündeki bölgelerden bir şekilde Türkiye pazarına giren birkaç yüz milyon dolarlık petrol ve petrol ürünleri dahil” deniliyor.

MUHALİFLERE TÜRK ÇELİĞİ
2012 ve 2013 yıllarında Suriye’nin doğu ve kuzeyinde yeni bir “petrol ekonomisi”nin oluştuğu anlatılan raporda, kabile ve aşiretlerin birçok sahada kuyu operasyonlarını ele geçirdiği belirtiliyor. Bu sahaların daha önce Shell ve Total petrol şirketlerinin faaliyet gösterdiği bölgelerde olduğu kaydedilen raporda, şöyle devam ediliyor: “Bu operatörler, bölgedeki hakim askeri gruplarla ham petrolün tüccarlara satışı konusunda anlaşmalar yaparken, söz konusu tüccarlar ise satın aldıkları petrolü Türkiye sınırına yakın Manbij, Resulayn ve Tel Abyad’daki ticaret ve rafineri merkezlerine taşıdı. Muhalif gruplar ve onların yerel savaş ağaları (warlord) bu bölgelerde basit rafineri kümeleri oluşturarak, gereken boru, silindir ve depolar için Türk çelik imalat tesislerine sipariş verdi.”

SINIRDAN KAÇAK PETROL
IŞİD’in 2013 yılı başlarında petrol ticaretine girdiği ve aynı dönemde Rakka’dan rakiplerini kovduğu kaydedilen raporda, “El Nusra cephesi 2014’ün ortasında IŞİD’e yenilmeden önce Fırat vadisindeki en büyük petrol varlıklarını elinde tutuyordu. IŞİD yönetimi yeni anlaşmalar ortaya çıkardı. Belli petrol sahalarının operasyonları artık, IŞİD’in onayladığı tüccarlara belirlenen fiyat ve miktarlarla satılmak üzere, IŞİD’e bağlılık yemini eden kabile ve aşiretlere atanıyordu. Ham petrolün, mevcut boru hattı sistemi, boru hattının yeni bölümleri ve kuzeydeki yeni rafinerilere tanker yolu ile taşınmasını IŞİD yönetiyordu. Aynı zamanda petrol sahalarına yakın bazı rafineriler kuruldu. Başta benzin ve dizel olmak üzere üretilen ürünler ise hem Suriye içinde satılıyor, hem de sınır ötesine ihraç edilerek Türk tüccarlara satılıyordu” deniliyor.

Halep’ten Antep’e taşındı
TÜRKİYE’NİN Suriye’ye ihracatının 2012 ve 2013’te keskin şekilde düştüğü ancak 2013’ten bu yana toparlanma gösterdiği belirtilen raporda, “Bunun bir nedeni Suriye’nin kuzey sınırından giren yardım malzemeleri. Bir nedeniyse Türkiye’nin doğusunda kurulan Suriyeli şirketlerin yaptığı satışlar gibi yeni ticaret ilişkileri” deniliyor. Suriye’deki özel sektörün savaş koşullarına adapte olmak zorunda kaldığı ve bazılarının operasyonlarını ülkenin daha güvenli bölgelerine kaydırırken, bazılarının ise özellikle Türkiye olmak üzere komşu ülkelere taşındığı kaydediliyor. Raporda, “2011 yılından bu yana birçok Halep merkezli Suriye firması, Gaziantep’e taşındı ve üretimlerinin büyük çoğunluğunu Suriye’ye satıyor” deniliyor.

Haswani: AB bana değil Türkiye’ye baksın
BU yılın mart ayında Avrupa Birliği’nin Suriye vatandaşı yedi kişiye yaptırım getirdiğine dikkat çekilen raporda, bu kişilerden birinin petrol ve doğalgaz müteahhitlik firması HESCO’nun başındaki George Haswani olduğu kaydedilerek, Haswani’nin rejim adına IŞİD’den petrol aldığı iddiasına yer veriliyor. Haswani’nin ise Reuters’a verdiği demeçte bu iddiaları reddederek, Avrupa Birliği’nin IŞİD tarafından Türkiye’deki tüccarlara yapılan petrol ve petrol ürünü satışlarını araştırması gerektiğini söylediği kaydediliyor.

Chatham House nedir?
CHATHAM House, uluslararası diyalog sağlamayı amaçlayan bir kuruluş. “Uluslararası İlişkiler Enstitüsü” adıyla kuruldu, Chatham House ismi ile anılması ise tamamen kuruluşun binayla özdeşleşmesiyle oldu. Kraliyet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Chatham House, 2005 yılından beri uluslararası ilişkilere üstün katkı veren bir siyasi ya da sivil toplum liderine ödül veriyor. 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de 2010 yılında ödül almıştı. Kuruluş her yıl 300’ü aşkın özel ve kamuya açık etkinlik gerçekleştiriyor. Chatham House’un geliştirdiği ve konuşulanların değil, konuşanların gizliliğini korumaya yönelik prensip ise oldukça popüler. Prensip, toplantıya kimlerin katıldığını ve kimin söylediğini belirtmediğiniz takdirde söylenilen şeyi serbestçe kullanmanıza olanak tanıyor.

merdil@hurriyet.com.tr