CEO’lar, ‘alttakiler’den 33 kat fazla kazanıyor

TÜRKİYE’DE CEO’lar veya genel müdürler ile alt düzey beyaz yakalı çalışanları arasındaki ücret farkı ortalama 33 kata kadar çıkıyor. Bu rakama prim ya da yan kazançlar dahil olunca fark daha da açılıyor. Ücret makası telekomünikasyon sektöründe 46 kata kadar açılırken, sektöre ve şirketlere göre de fark değişiyor. İnsan kaynakları uzmanları bu farkları normal bulurken, son 10 yılda hızla açılan ücret farkını Türkiye’de yetişmiş yönetici sayısının az olması tetikliyor.
35 kat en çok görülüyor
Türkiye’de yurtdışındaki örnekleri gibi yüksek prim anlaşmaları ve opsiyon sözleşmeleri olmasa da, bu haliyle de Türk şirketlerindeki CEO ve genel müdürler arasındaki ücret makası oldukça ‘açık’ görülüyor. Ücretlerin değişim nedeni olarak da sektörlerin farkı, şirket karlılıkları ve şirketin ödeme iştahı gösteriliyor. Aradaki fark firmadan firmaya ve sektörden sektöre farklılık gösterirken, hiyerarşi sayısının da katmanlarına bağlı olarak fark 20-30 kat arasında oluyor. En fazla örnekler ise 30-35 kat arasında değişiyor. Capital’in araştırmasına göre ise, CEO ya da genel müdürler, prim, bonus gibi ek kazançları olmadan alt kademe beyaz yakalı çalışanlarından 33 kat fazla alıyor. Ücret araştırmalarına göre makasa 10 yılda 2 kattan fazla açıldı. 2001’de en üst kademedeki CEO en alt kademedeki genç bir beyaz yakalının 12 katı kazanıyorken, 2009’da fark 33 katına kadar yükseldi.
Gelişen ülkelerde yükseliyor
Gelişmekte olan ülkelerde yetişmiş işgücü az olduğundan ücretler de üst kademelere çıktıkça yükseliyor. Yine bu pazarlardaki düşük nitelikli işgücü ve işsizlik oranları alt kademelerde ücretlerin düşük olmasına yol açıyor. İnsan kaynakları uzmanları maaş eğrisinin gelişmekte olan pazarlarda daha dik olmasının normal karşılanması gerektiği görüşünü belirtiyor. Türkiye’de üst düzey yöneticiler ile onlara rapor eden yöneticilerin ücretleri arasındaki fark 2 kat oluyor. Ücretlendirme ast-üst maaş farkından çok istihdam edilen kişinin şirkete olan faydasına bakılıyor. İş hayatına yeni atılan gençler, işe gerçek anlamda katkıda bulunmak için gerekli altyapıyı girdikleri şirketlerde tamamlıyor. Bu yüzden sorumlu müdürleriyle aralarında doğal bir usta-çırak ilişkisi oluşuyor. Bu gençleri eğitmek için fazladan enerji, zaman harcayan ve zorluklarla karşılaşan yöneticilerde de maddi anlamda desteklenme beklentisi artıyor.
Normal karşılanıyor
İnsan kaynakları uzmanları ücret farklarıyla ilgili ideal bir orandan bahsedilmesinin mümkün olmayacağını belirtiyor. Ancak farkın yüzde 30-40 olması normal karşılanıyor. Ayrıca Türkiye’deki üst yönetim ücretleri dünya rakamlarını aratmadığından bu uçurumun oluşması da normal karşılanıyor.

Telekomda 46 kata çıkıyor

ÜCRETLER farklı sektörlere göre değişiklikler gösteriyor. Dört büyük telekomünikasyon şirketinde CEO ile alt kademe beyaz yakalı ücret farkı en üst düzeylere tırmanıyor. Büyük telekom şirketlerinde yeni işe alınmış bir aday yıllık 25 bin ile 40 bin lira arasında ücretle işe başlarken, CEO maaşları yıllık 800 bin ile 1.2 milyon lira arasında değişiyor. Bu da aradaki ücret uçurumunu 46 kata kadar çıkarıyor. Bilişim alanı da uluslararası oyuncularında etkisiyle ücret farklarının turmandığı alanların başında geliyor. Bilişimde fark 40 kat oluyor.

Bankacılıkta fark hızla açılıyor

DENETİM ve bankacılık alanlarıyla finans sektörü makasın en çok açıldığı alanlardan biri. Bankacılıkta genel müdürler ile beyaz yakalı çalışan arasındaki ücret farkı 41 kat olarak gerçekleşiyor. Yıllara göre bakıldığında da bankacılık ücret farkının en hızlı açıldığı alanlardan biri olarak görülüyor. Bankacılıkta 2001 yılında 15 kat fark bulunurken, 2008 yılı ve sonrasında
41 kat olarak makas açılmaya devam ediyor.

11 sektörde fark nasıl açılıyor

Sektör Fark
Telekom 46
Bankacılık 41
Bilişim 40
Denetim 40
Üretim 26
Enerji 25
Perakende 20
Turizm 20
İlaç 16
Hızlı Tüketim 16
Tekstil 9.5

Türkiye’de CEO’larla çalışanlar arasındaki makas 33 kata çıkıyor

Yıl Satış  Bordro temsilcisi uzmanı
2001 15  12
2002 14  19
2003 28  35
2004 26  34
2005 24  33
2006 24  33
2007 19  28
2008 22  33
2009 22  32
2010 23  33

Agresif satışta ciro orantılı ödeme yapılıyor

- İlaç ve hızlı tüketim alanlarında ise tablo çok farklı. Bu sektörler agresif satış odaklı olduğundan şirketler, yönetimine kârlılık ya da ciro orantılı ödeme yapmayı tercih ediyor. Bu da, farkların 8.5 kat ile 16 kat arasında oluşmasını sağlıyor. CEO ya da genel müdürlere yılda ortalama 200-400 bin lira ücret veriliyor, üzerine kâr payından temettü ekleniyor. İlk kademe ücretleri de yıllık 24 ila 36 bin lira arasında seyrediyor.
- Beyaz eşya, otomotiv gibi üretime dayalı sektörler tamamen farklı bir yapıya sahip. Bu alanlarda CEO maaşları yıllık ortalama 300-520 bin lira arasında. İmalat sanayinde mühendis ücretleri ise farklı alanlarda 20 ila 30 bin arasında değişiyor. Oluşan 26 kat fark 2005’ten beri korunuyor.
- Eleman sirkülasyonunun en yüksek olduğu alanlardan turizm ve perakendede ücret makasları 20 kata kadar açılıyor. Otelcilik alanında genel müdür maaşları yıllık 120-240 bin lira arasında seyrediyor. Beyaz yakalıdan 20 kata kadar fazla maaş alıyorlar. Perakende de benzer bir tablo var. Genel müdür maaşları yıllık ortalama 200-250 bin lira oluyor.