Çek-senet mafyasına darbe yasası geliyor

Adalet Bakanlığı, ‘Çek-senet mafyası’nı ortadan kaldıracak ve büyük bölümü beraatle sonuçlanan karşılıksız çek davalarından mahkemeleri kurtaracak reform niteliği taşıyan yeni bir yasa tasarısı hazırlıyor.

Adalet Bakanı Oltan Sungurlu'nun talimatıyla hazırlanan yeni düzenlemelerle karşılıksız çek davaları ‘kamu davası’ olmaktan çıkarılarak, ‘şahsi dava’ konusu haline getirilecek. Dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen karşılıksız çeke kamu davası dönemi sona erecek.

Davalar, fail yanında bankalara da ağır sorumluluk getiren yeni ve son derece hızlı işletilecek bir mekanizma ile sonuçlandırılacak. Çek hamillerinin, tahsil edemedikleri alacakları için mahkeme yerine yasadışı ‘çek-senet mafyasına’ başvurmaları önlenecek.

Karşılıksız çek verenlerin TCK'ya atıf yapılarak cezalandırılmasından da vazgeçilecek. Bu konuda ayrı ve caydırıcı bir düzenleme yapılacak. Bankalar dışında, ‘Çek karnesi basan veya bastıranlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve 20 milyon liradan 100 milyon liraya kadar ağır para cezası ile’ cezalandırılacak.

HESAP AÇTIRAMAMA

Şu anda tam karşılığı olmayan şirket müdürlerinin çalışan personele talimat vermek suretiyle karşılıksız çek düzenletme fiili de bir yıldan beş yıla kadar hapisle cezalandırılacak. Mahkemeler, ayrıca bu kişilere suçun mahiyetine göre bir yıl ile beş yıl arasında bankalarda ‘Çekle işleyen hesap açtırmasını yasaklama’’ kararı da verebilecek. Yasaklama kararı bütün bankalara duyurulmak üzere TC Merkez Bankası'na bildirilecek.

Adalet Bakanlığı, 3167 sayılı ‘‘Çekle Ödemelerin Yeniden Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanun’’u yeniden düzenlemek için komisyon kurdu. Komisyonda, Adalet Bakanlığı'nın kurmayları yanında, Ankara Adliyesi, Merkez Bankası, Ankara Sanayi ve Ticaret Odaları ile Ankara Üniversitesi Ticaret Enstitüsü ve Türkiye Baralor Birliği temsilcileri yeralıyor. Komisyon, biri TBMM'de gündeminde yeralan yasa tasarısını da önüne koyarak, silbaştan bir Çek Yasası hazırlayacak.

Bakanlık yetkilileri Hürriyet'e, yasanın yürürlüğe girdiği dokuz sene içinde çek davalarındaki artışın 17 kat olduğunu ve 1986'da 10 bin 644 olan dava sayısının 1994'te 180 bin 656'ya çıktığı bilgisini verdiler. Bu tasarı ile açılan 100 davadan 37.56'sını oluşturan ve büyük bölümü beraatle sonuçlanan ya da düşerek, yargılama masrafı devletin sırtına kalan karşılıksız çek davası aysberginin eritilmesi de hedefleniyor.

Yetkililer, karşılıksız çek düzenleyenlerle ilgili soruşturma ve kovuşturmaların uzamasının bu kişileri cesaretlendirdiği, hatta gecikmenin haksız kazanç ve yarar sağladığını vurguladılar. Yasadaki aksaklıklar yüzünden mahkemelerin tıkandığı ve haklı yakınmalar olduğunu belirten yetkililer, ‘‘Çek hamilerinin tahsil edemedikleri alacaklarını çek-senet mafyası gibi yasa dışı yollardan almalarına sebebiyet verilmesi karşısında buna neden olan tüm maddelerde yeniden düzenleme yapılması zorunlu hale gelmiştir’’ denildi.

Hukuki sistemdeki gecikme nedeniyle illegal yöntemlere kayan çek ve senet tahsilatının önü kesiliyor. Adalet Bakanlığı çek-senet mafyasını ortadan kaldıracak ve karşılıksız çek davalarından mahkemeleri kurtaracak reform niteliği taşıyan yeni bir yasa tasarısı hazırlıyor.

Taslakta neler var?

Çek karneleri bankalar tarafından basılacak ve bastırılacak. Bankalar, çekle işleyecek hesap açtıkları müşterilerinin açık kimlik ve adreslerini tespit edecekler. Müşterilerinden fotoğraflı nüfus cüzdanı, ikametgah tezkeresi veya ticaret sicil kayıtlarını isteyecekler.

Çekin tamamen veya kısmen karşılığının bulunmaması halinde, karşılıksız kalan miktar için, ibraz tarihinden itibaren, hesabın bulunduğu bankanın kısa vadeli krediler için belirlediği gecikme faizi uygulacak.

Muhatap banka, karşılığı bulunmayan çeklerde, süresinde ibraz edilen 20 milyon liraya kadar olan çekler ile bu miktar üzerindeki her çekin 20 milyon lirasını hamile ödemek zorunda kalacak.

Karşılıksız çek düzenlenmesi kamu davası olmaktan çıkarılıp, şahsi dava yoluyla izlenmesi gereken suç şekline dönüştürüldü.

Çekte yazılı keşide tarihine göre hesaplanacak ibraz süresinin bitim tarihinden itibaren en geç 10 işgünü içinde çek tutarını veya karşılıksız kalan bölümünü yüzde 10 tazminat ve çekin ibraz tarihinden ödeme gününe geçen süre için gecikme faizi ile birlikte hamile veya hamile ödenmek üzere muhatap banka nezdindeki çekle işleyen hesaba yatıran aleyhine dava açılmayacak.