Cari denge 2021'de Kovid-19 salgınının etkisini üzerinden atacak

Beklentiler çerçevesinde, gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) büyümesine net mal ve hizmet ihracatının katkısı 2 puan olacak. Yerli üretimi ve ihracat atılımını merkeze alan ekonomi politikalarıyla tutarlı olarak dış dengedeki kuvvetlenmenin devam etmesi ve cari işlemler açığının GSYH'ye oranının yüzde 1,9 olması hedefleniyor. Dış ticaret açığı, 2020 yılının ocak-ağustos döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 140,4 artarak 25,6 milyar dolara yükseldi. Bu yıl salgın nedeniyle ihracatta düşüş eğiliminin sürmesine ve ithalattaki benzer eğilimin azalmasına bağlı olarak dış ticaret açığı 27 milyar dolar düzeyine çıkacak.

Yeni Ekonomi Programı'yla (YEP) cari işlemler dengesinde kalıcı iyileşmenin sağlanması amaçlanıyor. Küresel ticarette rekabetçi sektörlerin desteklenerek ihracatta sürdürülebilir artışın sağlanması, üretim kapasitesinin artırılarak ithalata olan bağımlılığın azaltılması ve turizm gelirlerinin artırılması belirlenen hedefler arasında yer alıyor.
Kovid-19 salgını nedeniyle sert düşüş yaşayan dış talebin 2021 yılında kademeli olarak iyileşmesi ve seyahat hareketliliğinin yeniden başlamasıyla turizm gelirlerinin artışı sonucunda, cari işlemler dengesinde iyileşme sağlanması bekleniyor.

Cari işlemler dengesindeki iyileşme sonucunda, dış finansman ihtiyacının azalacağı tahmin ediliyor. Bununla birlikte, cari işlemler dengesi ve enflasyon gibi makro ekonomik göstergelerdeki iyileşmeye bağlı olarak ülkenin risk priminin gerilemesiyle kaliteli dış finansman akımları için uygun bir ortamın oluşturulacağı öngörülüyor. Dış ticaret, hizmetler, birincil ve ikincil gelir dengelerindeki gelişmeler ve tahminlere göre, cari işlemler açığının 2021 yılında 13,9 milyar dolar seviyesine gerilemesi, GSYH'ye oran olarak ise yüzde 1,9 seviyesinde gerçekleşmesi hedefleniyor.

İHRACAT YÜZDE 10,9 ARTACAK

2021 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na göre ihracat, 2020 yılının ocak- ağustos döneminde, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 12,9 azalarak 102,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde ihracattaki düşüşün temel nedeni, salgın dolayısıyla ana ihracat pazarlarındaki dış talep azalışı oldu. Türkiye'nin başlıca ticaret ortağı olan AB'nin toplam ihracattaki payı salgının etkisiyle bu yılın 8 ayında geçen yılın aynı dönemine göre 1,9 puan azalarak yüzde 41,2'e geriledi. Bu gelişmede, salgının en şiddetli hissedildiği ülkeler arasında bulunan İspanya ve İtalya'nın paylarındaki sırasıyla 0,8 ve 0,7 puanlık gerilemeler etkili oldu.

Söz konusu dönemde Kuzey Amerika ülkelerine gerçekleştirilen ihracatın payı 1,3 puan artarak yüzde 6,8'e yükselirken, Yakın ve Orta Doğu ülkelerine yapılan ihracatın payı ise 0,3 puan azalarak yüzde 18,8 olarak gerçekleşti. Anılan bu gelişmeler doğrultusunda, bu yıl, ihracatın yüzde 8,3 azalarak 165,9 milyar dolar olacağı, ihracat fiyatlarında yüzde 1,9 düşüş, reel ihracatta da yüzde 6,5 daralma yaşanacağı tahmin ediliyor. Gelecek yıl ise ihracatın yüzde 10,9 artarak 184 milyar dolara, ithalatın da yüzde 11,4 yükselerek 223,3 milyar dolara çıkacağı, böylece dış ticaret açığının 39,3 milyar dolar seviyelerinde gerçekleşeceği öngörülüyor.

İTHALATTA DÜŞÜŞ BEKLENTİSİ

İthalat açısından bakıldığında, salgının etkisiyle nisan ve mayıs aylarında bu alanda yaşanan hızlı düşüşün ardından sonraki aylarda, altın ithalatındaki artışın da etkisiyle, artış görüldü. İthalat, bu yılın ocak-ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,2 düşüş göstererek 135,2 milyar dolara geriledi. Anılan dönemde, ara malları (ham madde) haricindeki tüm alt ekonomik gruplarda ithalatta artış gözlenirken, ara malı ithalatı yüzde 4,1 azaldı, tüketim malları ve sermaye malları ithalatında sırasıyla yüzde 5,6 ve yüzde 12,1 artış kaydedildi. İthalatın bu yılın sonunda yüzde 3 azalarak 204 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmesi, ithalat fiyatlarının yüzde 7,2 azalması, reel ithalatın ise yüzde 4,5 artması öngörülüyor.

SEYAHAT GELİRLERİ 19,8 MİLYAR DOLARA ÇIKACAK

Salgın kapsamında alınan önlemler neticesinde uluslararası seyahat hareketliliğindeki düşüş, turizm gelirlerinde keskin bir gerilemeye neden oldu. 2019'da 29,8 milyar dolar olarak gerçekleşen seyahat gelirleri, bu yılın 8 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 75,3 azalarak 5,1 milyar dolar oldu. Beklentilere göre, seyahat gelirleri, 2020'de salgının etkilerine bağlı olarak 10,3 milyar dolara düşecek.

Hizmet gelirleri de bu yılın ocak-ağustos döneminde yıllık bazda yüzde 47,6 düşerek 21,7 milyar dolar, hizmetler dengesi fazlası ise yüzde 78,4 azalışla 5,1 milyar dolar oldu.
Hizmetler dengesi fazlasındaki düşüşte, hizmet gelirlerindeki düşüşün yanı sıra hizmet giderlerinin artması da etkili oldu. Hizmetler gelirlerindeki azalmaya, salgın nedeniyle turizm sektöründeki durgunluğun sürmesinin yanı sıra mal ihracatı ve turizm gelirlerindeki daralma sonucunda taşımacılık gelirlerindeki düşüş yol açtı. Bu yılın tamamında hizmetler dengesi fazlasının 12,3 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.

2021 yılında Kovid-19 salgınının etkisinin azalmasıyla seyahat gelirlerinin 19,8 milyar dolara yükselmesi, hizmetler dengesinin ise 23,8 milyar dolar fazla vermesi bekleniyor.
Birincil gelir dengesinde 11,6 milyar dolar açık, ikincil gelir dengesinin 0,8 milyar dolar fazla vermesi öngörülüyor. İhracat ve ithalat fiyatlarının 2021 yılında sırasıyla yüzde 1,2 ve yüzde 2,5, reel ihracat ve ithalatın da sırasıyla yüzde 9,6 ve yüzde 6,7 artacağı tahmin ediliyor.