Çadırdan girişimci çıkarmak için kolları sıvadı

Deprem bölgesinde barınma, sağlık, temizlik, beslenme, güvenlik gibi temel ihtiyaçların bir an önce çözülmesi hem devletin hem sivil toplum kuruluşlarının hem de duyarlı vatandaşların öncelikli gündem maddesi. Tüm kaynaklar bu ihtiyaçların karşılanması için devreye sokulmuş durumda. Bu düzenek kurgulandıktan sonra ise ihtiyaçlar piramidinde bir sonraki adıma geçilecek. Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER), şimdiden bu ikinci adım için kafa yormaya başlamış durumda. ‘‘Depremzede kadınların istihdama, ekonomiye katılabilmesi için çeşitli mekanizmaları devreye sokmamız lazım’’ diyen KAGİDER Başkanı Emine Erdem, çadırkentlerden, konteyner evlerden kadın girişimci çıkarabilmek için çalışmalara başladıklarını anlattı. 

Depremin üzerinden 3 hafta geçti. Bu arada sivil toplum kuruluşları da sahada aktif rol oynadı. Siz neler yaptınız KAGİDER olarak?

Öncelikle kaybettiklerimize Allah’tan rahmet, yaralılarımıza acil şifalar diliyorum. Cumhuriyetimizin 100’üncü yılının heyecanını yaşarken, nasıl kutlayacağız, neler yapabiliriz diye düşünürken, birdenbire deprem gerçeğiyle karşılaştık. Ve tabii ki şimdi artık bütün odağımız ve insani görevimiz bu konu. Biz sivil toplum kuruluşları olarak bu süreçte hemen refleks kullandık. Sahaya indik. Bölgedeki ihtiyaçlara paralel olarak ayni ve nakdi bir sistem kurduk. Bizim uzun yıllardır sürdürdüğümüz ‘Geleceğin Kadın Liderleri’ projemiz var. Üniversiteden mezun olmuş veya olmak üzere olan, hayata atılmış genç kadınlara bir destek mekanizması olarak kurguladığımız bir proje bu. Buradaki 1200 gencimiz arasında, depremden etkilenenler vardı. Hemen özgeçmişlerini eleman.net’e koyduk. Hem paydaşlarımıza, hem üyelerimize, onların özgeçmişlerini sunarak tekrar istihdama katılabilmeleri için çalışmalar yaptık. Hemen sonuç da aldık. Önümüzdeki süreçte  daha kalıcı çalışmalar yapmak için beyin fırtınaları yapıyoruz.

Kadın bölgenin yeniden yapılanmasında nasıl bir rol oynayabilir?

Biz bu sistemde erkekler kadar kadınların da aktif rol alacağını biliyoruz. Kadının farklı bir duyarlılığı var. Bir kere kadın hayat veren bir yapı. Önce yaşamı organize edecek çocukların okul ihtiyaçlarından tutun da alışverişe kadar bir düzenek kuruyor. Tabii bir ihtiyaçlar piramidi var. Önce sağlığını, barınmasını, nefes alışverişini, düzeneğini kurguladıktan sonra piramidin bir üst katmanına geçmesi, istihdama, ekonomiye katılabilmesi için çeşitli mekanizmaları devreye sokmamız lazım.

"Bu aslında sadece o bölgenin değil Türkiye’nin de bir travması. Ve bu süreçte sadece devlete değil herkese görev düşüyor. Kamuya da yerel yönetimlere de ticaret odalarına da sivil topluma da… Kimsenin oturup yapılanları seyretme lüksü yok. Hepimiz çalışacağız. Hepimizin öncelikli görevi bu yaraları sarmak."

SOMA’DA ‘BALIK TUTMAYI’ ÖĞRETTİK

Bunun için neler yapılabilir?

KAGİDER bu anlamda kasları güçlü bir yapı. Hatırlarsanız 2014’te Soma kazası olduğunda hemen orada işi olmayan kadınlara iş imkânları yarattık. Biz onlara balık tutmasını öğretip artık evlerine gelir getirebilecekleri bir mekanizmayı kurguladık.

Bundan sonraki süreçte de aslında KAGİDER’in yapacağı en iyi aksiyon, kadının eşit koşullarda toplumda var olması, ekonomiye doğrudan dahil olması, istihdamda var olması ve hatta girişimcilikte güçlendirilmesi için bir kurgu yaratmak.

Çadırkentlerden, konteynerlerden söz ediyoruz. Çadırdan kadın girişimciler çıkartmak mümkün mü?

Kesinlikle mümkün. Ama bu konuda bir süreye ihtiyacımız olduğunu hepimiz biliyoruz. Girişimci kadınlar krizleri fırsata dönüştüren refleksler kullanabiliyor. Ama o refleksi kullanabilmeleri için öncelikle rehabilite olmaları gerekiyor. Bunun için de desteğe ihtiyaçları var. ‘Ben senin yanındayım. Sana nasıl yardımcı olabilirim ve birlikte nasıl dayanışıp, seni ileriye taşıyabiliriz’ cümlelerini duymaları lazım.

Önce rehabilitasyon şart. Peki sonra?

Ama akıllı yerleşim birimleriyle bu yapılabilir. Biz kadınların dijitalleşmesinden tutun, rehabilitasyonuna kadar her şeyi detaylı düşünüyoruz. Ama geçici konaklama yapılanmalarında dahi çok işimiz var. Oraya çocuklara yuva götürülmesinden tutun da kadınların sosyalleşebilecekleri, belki de küçük küçük iş imkânlarını da yaratacak alt mekanizmalar kurgulanmalı. Pandemi sürecinde hepimiz uzaktan çalışmayı test ettik ve mümkün olduğunu gördük. Şimdi bu metot oralarda, binalar, işyerleri kurulana kadar daha yaygın olarak kullanılmalı. Bunun için de dijitalleşme konusunda o altyapıların sağlanması gerek. Bu sayede insanlar işini kaybetmeden, uzaktan çalışmaya devam edebilir.

"Çadırda veya konteynerde kalan bir kadının önce imkânlarını rahatlatmak, rehabilitasyonunu, özgüvenini sağlamak gerekiyor. Çocuklarının rahatını ve aile sistemini kurguladıktan sonra piramitte bir sonraki etaba geçilebilir. O etap da çalışmak. Hepimizi çalışmak iyileştirecek."

ALIMLARI DEPREM BÖLGESİNE YÖNLENDİRELİM 

Son dönemde insanların ihtiyaçlarını deprem bölgesindeki üreticilerden karşılama konusunda bir eğilimi var. Sosyal medyada bölgedeki üreticilerin listeleri paylaşılıyor. Sizin kadın girşimcilere böyle bir desteğiniz olacak mı?

Arkadaşlarımız oradaki üretici kadınların, kooperatiflerin listesini tutuyor ve biz hem sosyal medyamızda hem kendi network’ümüzde ve de tabii ki ticaretinkadınları.com’da bölge bölge, sektör sektör ulaşılabilecek bir data paylaşıyoruz. Zaten şu anda Hatay’da bir ürün almak istiyorsanız ticaretin kadınları nokta com’a girdiğinizde Hatay’daki kadın üreticiler çıkıyor. Direkt iletişim kurup, onları tedarik zincirlerinize dahil edebilirsiniz. Arkadaşlarımıza, üyelerimize de bölgeden alım yapmayı öneriyoruz.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’DEN DESTEK İSTEYECEĞİZ

Uluslararası alanda çalışmalarınız olacak mı?

Önümüzdeki günlerde Birleşmiş Milletler’e (BM) gidiyoruz. BM’nin her yıl 8 Mart’ta kadın komisyonu toplantıları oluyor. Biz de burada bir projemizi öne çıkartıyoruz. Bu sene BM’de dijital platformumuz ticaretinkadınları.com’u anlatacağız ama bu arada tabii deprem bölgesinde yapacağımız projeleri de gündeme getireceğiz. Birleşmiş Milletler bu konuda önemli destek mekanizmalarından birisidir. Zaman zaman ekonomik zaman zaman da bilgi ve donanım desteği sunabilirler. Onlardan hem tavsiye hem maddi destek almak, deneyimlerinden faydalanma hedefimiz var.

KREDİ VE TEŞVİK İÇİN LOBİ DE YAPARIZ

Kadınları nasıl destekleyeceksiniz… Eğitim mi, kredi imkânları mı… Neler yapılabilir bu konuda?

Biz genelde bazı eğitim ve mentörlük mekanizmalarını kuruyoruz. Kredilendirme ve teşvik sistemleri konusunda ise lobicilik faaliyetleri yürütüyoruz. İhtiyaçları görüp kadınların istihdamda, ekonomide eşit koşullarda var olması için farklı destek mekanizmalarını devreye sokmaya çalışıyoruz. Bunu hem uluslararası bankalarla konuşacağız hem devletten de beklentilerimizi ortaya çıkaracağız. Burada önemli olan o bölgedeki kadınların rehabilite edilip erkekler kadar istihdama dahil olabilecekleri potansiyeli yaratmak. Kendini tekrar var etmek isteyen kadınlara bir bilinç oluşturup bir eğitim vermek ve yol gösterici olmak. Yani sadece eğitim verip çıkmak değil, o eğitimi verdikten sonra takip mekanizmasını oluşturacaksınız. Onun entegre olabilmesi için de farklı mekanizmaları devreye sokacaksınız. Tabii orada yerel yönetimlerle ve devletle de işbirliği yapmamız lazım. Yoksa tek başımıza olmaz. Bölgeyi kalkındırmak ve yeniden düzlüğe çıkartmak için hepimize iş düşüyor.

TEDARİK ZİNCİRİNE KADIN DA DAHİL EDİLSİN

Devletten beklentileriniz nedir kadının iş hayatında güçlenmesi için?

Biz bir yasa önerisi hazırladık. Çünkü gördük ki kamuda, yerel yönetimlerde kadın tedarikçilerden ürün ve hizmet alımı konusunda refleks kullanılmıyor. Dedik ki liyakat ve yeterliliği olduğu sürece kadını tedarik zincirine dahil ederseniz, o zaman kadın kendini kanatlarıyla uçabiliyor. Şu anda bunun lobicilik çalışmalarını da yapıyoruz. Türkiye Belediyeler Birliği’yle bu konuda bir protokol imzaladık. Şimdi bölge bölge belediyelerle, yerel yönetimlerle,o bölgedeki kadın girişimcilerin güçlendirilmesi için iyi niyet protokolleri imzalıyoruz.

ALTYAPI OLURSA ÜCRETSİZ EĞİTİM HEMEN BAŞLAR

Online eğitim programlarınız da var mı?

Pusula.org diye bir dijital eğitim platformumuz var. Pandemiden önce kurmuştuk ama her dönem güncelleniyor. Mesela şimdi dijitalleşme eğitimleri konacak. Yeni modüller hazırlandı. İş planı nasıl yapılır, sözleşme nasıl hazırlanır gibi bilgiler de uluslararası bankaların çeşitli fonlamaları ve teşvik mekanizmalarının duyuruları da var. Eğer deprem bölgesinde altyapı kurulursa, kadın girişimciler bu eğitimleri de ücretsiz şekilde alabilir.

HALI TEZGÂHLARI HEMEN KURULABİLİR

Deprem bölgesinde daha önce hiç çalışmamış kadınlar için de mikro projeler yapılabilir mi?

Çok önceden Erzurum’da bir deprem olmuştu. Hemen bir halı kursu yapalım dedik. Ve halı tezgâhlarını alıp götürdük. Ve kadınlar hakikaten rehabilite oldular orada sonra onu İzmit deprem bölgesine de taşıdık. Geçen gün Gaziantep’teki bir kadın girişimci başkanıyla da konuştum, ‘Adıyaman’da böyle bir yer var. Hemen bir çadır kuralım. 40 tane tezgâhımız var. Hemen projeyi hayata geçirelim’ dedi.

‘34 ÜLKE İÇİNDE 6’NCI SIRADAYIZ’

KAGİDER olarak 20 yılınızı doldurdunuz. Bu 20 yıllık yolculukta Türkiye’de kadın girişimcilerin nasıl bir mesafe kat ettiğini gözlemlediniz?

KAGİDER 2002 yılında ilk kurulduğunda kadın girişimcilerin oranı yüzde 4’lerdeydi. Şimdi yüzde 14’lerde çıktı. Patent başvurusu yapan girişimci kadın sayılarına baktığımızda ise Türkiye 34 ülke içinde 6’ncı sırada. İyi bir düzlemde gidiyoruz. Belki de istikrarlı gidiyoruz ama daha hızlı gitmemiz lazım. Daha hızlı büyümemiz lazım. İstihdama baktığınızda kadın oranı hâlâ yüzde 30.8’lerde. Dolayısıyla yarı potansiyelimizi hayata geçiremiyoruz. Hele bir de genç nüfusa baktığımız zaman dört genç kadında üçü ne yazık ki işsiz. Dolayısıyla gidecek çok yolumuz var.

KADIN GİRİŞİMCİLER KRİZLERİ FIRSATA ÇEVİREBİLİYOR

Pandemide de önce işini kaybeden kadınlar oldu değil mi?

Evet pandemide işini kaybeden kadın sayısı arttı. Fakat şunu görüyoruz ki kadın girişimcilerde krizi fırsatlara çeviren bir yapı var. Kadın işini kaybedince aileyi geçindirmek, yaşam koşullarını stabil tutmak için girişimciliğe yöneldi. Pandemiden sonra kadın girişimci oranı artış gösterdi. Özellikle ürnlerini e-ticarette satma konusunda büyük aşama kaydetti kadın girişimciler. Neredeyse yüzde 96’lık bir artış söz konusu.

EMİNE ERDEM KİMDİR

2019 yılından bu yana KAGİDER başkanlığını yürüten Emine Erdem, Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu. 1985’ten bu yana kariyerine Erdem Holding Yönetim Kurulu Üyesi ve Hukuk Danışmanı olarak devam eden Erdem, 1990’dan 2017’ye kadar Türk Hava Yolları’nda Müşavir Avukat olarak da çalıştı ve emekli oldu. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İhtisas Komitesi Üyesi konumunda olan Erdem, Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) Başkan Yardımcısı ve UNESCO Küresel Etik ve Sürdürülebilir Kalkınma İstanbul Merkezi’nin de kurucuları arasında yer alıyor.

Fotoğraflar: Murat ŞAKA