Bu işten bal damlıyor

DOĞAL varlıkların ve biyolojik çeşitliliğin korunması için faaliyet gösteren gönüllü bir kuruluş olan ANG Vakfı’nın saf Kafkas arı ırkının korunması, üretimi ve devamında bu arıların koyulduğu kovanlardan hasat edilen organik balların satışı için yaptığı çalışmaların öyküsü oldukça ilginç. Bir örnek vermek gerekirse, saf Kafkas ana arılarını saf erkeklerle birleştirmek gerekiyor. Yöre insanı bunu suni dölleme ile yapmak için laboratuvarlara giriyor. Burada erkek arıyı ellerine alıyorlar, ufak bir gazla bayıltarak, spermini alıyorlar. Daha sonra alınan sperm iğne ile ana kraliçe arılara enjekte ediliyor. Bunları bize anlatan ANG Vakfı’nın yan kuruluşu Temarı Yönetim Kurulu Üyesi Vildan Yıldız, “Bunu yapanlar orada yaşayan yerel halk. Ankara’da eğitim alıyorlar. Daha sonra Macahel bölgesinde bir laboratuvarda yapılıyor. Arı hiyerarşisinde erkek arının görevi ana kraliçe arılar ile çiftleşmek. Çiftleşmeden sonra milyonlarca ara doğuyor. Kraliçe arının ömrü 7 yıla kadar çıkabiliyor. Bal üretiminde verimliliğin artması için bir kovanda yılda bir veya iki kere ana arının değişmesi gerekiyor. Bu yöntemle Kafkas arı ırkının ıslahı sağlanıyor” diyor.

BİR ARI ÖYKÜSÜ

Aslında Kafkas arı ırkının korunması için çalışmalar 90’lı yıllara uzanıyor. Arı türlerinin soylarının tükenme tehlikesi altında olması hem biyolojik çeşitlilik hem de Türkiye tarımı için risk oluşturduğu için, ANG Vakfı mutlaka korunmaları gerektiğini düşünüyor. Üç tarafı Karçal Dağları ile çevrili izole bir bölge olan Macahel’den hem dışarıya göçü engellemek, hem de bölgede yaşayan Kafkas arılarını korumak için süregelen çalışmalar işte bu kararla beraber başlıyor. Yıldız, sonrasını şöyle anlatıyor: “98’de damızlık saf kan Kafkas ana arı üretimi başlıyor. Saf arılar kovan verimliliğini ve arı nüfusunu arttırıyor. Saf arıları saf erkeklerle birleştirmek gerekiyor. Dünya bunu suni dölleme ile yapıyor.Şimdi Artvin’de başlayan çalışmaların benzeri Orta Anadolu Balarısı ırkı için de başlatıldı. Hedefimiz Türkiye arıcılığını tüketiciye gerçek bal sunan ve hatta dış satım yapabilen bir sektör haline getirebilmek.”

UCUZ BAL

Peki, yediğimiz ballara gelecek olursak… Saf arılardan elde edilen balın ne gibi bir faydası olduğunu da soruyorum. Dünyada 28 arı ırkından 5’inin Türkiye’de olduğunu söyleyen Yıldız, şöyle konuşuyor: “Türkiye’de yapılan gezginci arıcılık. Farklı çeşit arılar başka bölgelere taşındığında hem arılar ölüyor, hem de kovanlar sönüyor. Bu kadar emeğin karşılığında bir kovandan 7-8 kilo bal alınıyor, bu rakam Çin’de 42 kiloya çıkıyor. Daha fazla bal almak için balı şekerli besleme yapılıyor. Bunu mısır şurubuyla bile yapıyorlar ucuz olduğu için. Mısır şurubu ile kovan başına 50 kiloya kadar bal alabiliyor. Arının da kandırılarak, tüketicinin de kandırıldığı bir durum.” 

ORGANİK BAL NEDEN PAHALI?

ŞEKERLİ beslemenin kışın yapılmasında bir zarar olmadığını söyleyen Yıldız, “Zarar çiçeklerin açtığı dönemde arıların uçmasına engel olacak şekilde önüne bunu koyarak caydırmak” diyor.  Artvinli arıcıların ballarını Temarı Gıda olarak Saklı Cennet markası ile sattıklarını belirten Yıldız, gelirlerinin bir kısmını Kırsal Kalkınma Projelerinde kullanılmak üzere Tema Vakfı’na devrettiklerini söylüyor. Organik bal fiyatları neden daha yüksek diye sorduğumuzda ise, “Çünkü arıcı gezse daha fazla hasat alacak. Ama biz diyoruz ki ‘Sen bu bölgenin içinde kal. Sen kovanın içine saf Kafkas arını koyduğunda verimin artacak, gezmene gerek kalmayacak. Şimdi kovan başına ortalama 10-12 kilo. 20 kiloya çıkan yerler var, birden artış olmuyor. Bu yaygınlaştıkça, organik bal fiyatları da düşebilir” diyor.

TÜKETİCİLERİN BAL ALIRKEN DİKKAT ETMESİ GEREKEN 5 ŞEY

1- Markalı (etiketli) ürünler tercih edilmeli. Kendi memleketimdeki akrabamdan, köylümden geldi gibi güven duyulan tercih nedenlerinde aslında nerede ne şekilde üretim yaptığı ile ilgili bir belge yoktur.

2- İşletme kayıt numarası yer almalı.

3- Dolum, tavsiye edilen tüketim tarihi ve parti numarası yer almalı.

4- Uygun muhafaza koşullarında satışa sunulmalı. Yoğun ışık ve sıcaklık balın değerlerini kötü yönde etkiler.

5- Akmış, sızıntı olmuş ürünler satın alınmamalı.