Brezilya: Dalgalı kur bizi de zorladı
Güncelleme Tarihi:
Emre ÖZPEYNİRCİ, Nilgün KARATAŞ
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 11, 2001 01:51
Devlet Bakanı Kemal Derviş, Brezilya, Meksika ve İsrail'den uzmanların katılımıyla İstanbul'da ‘‘enflasyon hedeflemesi zirvesi’’ yaptı. Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Gleizer, ‘‘Biz de dalgalı kur sıkıntısı çektik’’ dedi.
Piyasada fiyat istikrarının sağlanması için önemli bir adım olarak kabul edilen enflasyon hedeflemesi, dün yabancı uzmanlarla birlikte ele alındı. Devlet Bakanı Kemal Derviş, enflasyon hedeflemesine yönelik çalışmalarda deneyimlerinden yararlanmak üzere Türkiye'ye davet edilen Brezilya, Meksika ve İsrail'den gelen uzmanları İstanbul'da bir yuvarlak masa toplantısında biraraya geldi.
Saat 9.30'da Swissotel'de başlayan toplantıya Devlet Bakanı Kemal Derviş, Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, başkan yardımcıları Fatih Özatay, Şükrü Binay katıldı. Toplantının yabancı konukları ise Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Daniel Luiz Gleizer, Meksika Merkez Bankası Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürü Alejandro M. Werner ve İsrail'den Prof. Nissan Liviatan oldu. Toplantıda ayrıca Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Uygur, Bilkent Üniversitesi İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Merih Celasun da bulundu.
Basına kapalı olarak yapılan toplantıda, ilk konuşmayı Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Gleizer yaptı. Gleizer, Brezilya'da da Türkiye'deki gibi sabit kur sisteminden dalgalı kur sistemine geçişte Türkiye'deki benzer problemlerle karşılaştığını anlattı. Daha sonra sırasıyla diğer uzmanlar da enflasyon hedeflemesine ilişkin kendi ülkelerindeki uygulamalar hakkında bilgi verdi. Bakan Derviş, 14.30'da toplantıdan ayrılırken herhangi bir açıklama yapmadı.
9 SAAT SÜRDÜ
Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Daniel Luiz Gleizer, Merkez Bankası yetkilileriyle süren 9 saatlik toplantıdan sonra yaptığı açıklamada, Brezilya'daki deneyimlerini anlattıklarını belirterek, ‘‘Türkiye'nin koşullarını bilmiyorum. Biz sadece gelişmeleri anlattık. Türkiye'ye tavsiyede bulunmadık ve bu uygulamanın Türkiye'deki sonuçları ne olur bilemeyiz’’ dedi. Gleizer, Brezilya'da enflasyon hedeflemesi sistemine geçtikleri zaman mali sistemin de disiplin altına alındığını kaydetti.
Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Merih Celasun da, Derviş'in Türkiye'nin sorunlarını anlattığını belirterek, ‘‘Toplantı sırasında bu sistemin stabilizasyon programları ve enflasyon hedeflemesi deneyimlerini dinledik. Bu ülkelerde enflasyon çok küçük rakamlara inmiş. Ben açıkçası etkilendim’’ dedi.
DENEYİMLER ÖNEMLİ
Toplantı öncesinde bir açıklama yapan Merkez Bankası, 2002'de geçilmesi planlanan enflasyon hedeflemesine ilişkin şu değerlendirmeleri yaptı:
‘‘Enflasyon hedeflemesi sisteminde ekonomik politikaların tek nominal çıkması enflasyon hedefi olmakta ve Merkez Bankası yalnızca döviz kuru ve parasal büyüklükleri değil, ekonomideki tüm verileri değerlendirerek para politikası kararlarını almaktadır. Merkez Bankaları para politikası hedef ve uygulamaları konusunda kamuoyu ve piyasaları sürekli bilgilendirerek şeffaflığı ve hesap verilebilirliği sağlamaktadır.’’
Merkez Bankası'nın enflasyon hedeflemesine yönelik çalışmalarında diğer ülke deneyimlerinden de yararlandığı belirtilerek bu çerçevede özellikle Türkiye ile ekonomik yapıları benzerlik gösteren ve son yıllarda enflasyon hedeflemesi uygulamasına geçen İsrail, Brezilya ve Meksika'nın deneyimlerinin yol gösterici olacağı ifade edildi.
Enflasyon hedeflemesi nedir?
1990'lı yılların başından itibaren gelişmiş ülkeler tarafından benimsenen enflasyon hedeflemesi sistemi son yıllarda gelişmekte olan ülkeler tarafından da uygulanmaya başlandı.
Halen 18 civarında ülkede uygulanan sistem, fiyat istikrarını sağlanması açısından verdiği sonuçlar başarılı bulunuyor.
Enflasyon hedeflemesi Merkez Bankası veya Merkez Bankası ile hükümetin birlikte belirlediği enflasyon hedefinin kamuoyuna açıklanmasına ve para politikası başta olmak üzere tüm ekonomik politikaların koordineli bir şekilde hedefe ulaşmak için yönlendirilmesi esasına dayanıyor.
Ekonomik politikaların tek nominal çıpası enflasyon hedefi olmakta ve Merkez Bankası yalnızca döviz kuru ve parasal büyüklüklükleri değil, ekonomideki tüm verileri değerlendirerek para politikası kararlarını alıyor.
Merkez bankaları para politikası hedef ve uygulamaları konusunda kamuoyu ve piyasaları sürekli bilgilendirerek şeffaflığı ve hesap verilebilirliği de sağlıyor.
Son dönemde bankacılık sektöründe yapılan reformlar ve enflasyonda görülen düşüş eğilimi, hükümeti enflasyon hedeflemesi uygulamasına yöneltti.
Yeni enflasyon endeksi hazırlanıyor
Merkez Bankası, enflasyon hedeflemesi için yeni bir enflasyon endeksi hazırlıyor. Hazine ve DİE ile birlikte yürütülen çalışma sonucunda, çekirdek enflasyon olarak tanımlanan yeni bir endeks hazırlanacak. Şu anda açıklanan enflasyon rakamlarının hesaplanmasında baz alınan sepetine nflasyon hedeflemesi ve para programı açısından yetersiz bulunmesi nedeniyle farklı bir endekse ihtiyaç duyuluyor. DİE'nin her ay açıkladığı enflasyon rakamlarını belirlediği sepetin dışında, enflasyonu doğrudan etkileyen mal ve hizmetleri içerecek, özellikle de imalat sanayiindeki fiyat artışlarını temel alarak hazırlanacak bu sepette, diğer ülkelerdeki çalışmalarda dikkate alınacak. Bu yeni endeks enflasyon hedeflemesinde açıklanacak tahminlerde de baz oluşturacak. Merkez Bankası ocak ayından itibaren DİE'nin açıklayacağı endekse değil, bu yeni hazırlanacak çekirdek enflasyon endeksine göre hedeflerini belirleyecek. Ancak DİE'nin 2002'de yapacağı tükem alışkanlıkları anketinin ardından yeni bir enflasyon heseplama sepeti hazırlamasıyla, iki endeksin ortak olarak uygulanması gündemde.
Üç ülke neler yapmıştı?
MEKSİKA: 1994 yılından sonra ciddi siyasi krizlerle sarsılan Meksika ekonomisi, iç siyasi karışıklıklar ve özellikle de Zapatalar'ın devlete karşı isyanı, ülkenin risk primini oldukça artırdı. Döviz kuru, maaş zamları gibi iç şokların yanı sıra, ülke riski ve petrol fiyatları gibi dış şokların etkisiyle de enflasyon yukarı doğru yönlendirdi. 1997-98 yılında enflasyonun kontrolüne yönelik önemli kararlar alan Merkez Bankası, piyasaların enflasyon beklentilerini de doğrudan etkilemeyi amaçladı. Bunun için ticari bankalarla uzlaşmaya giden Merkez Bankası, 2003 yılına kadar ulaşılması planlanan orta vadeli bir enflasyon hedefi belirlediğini ve hedeflerin yıllık olarak olarak ilan edeceğini açıkladı. 3 ayda bir de enflasyon raporu yayınlamaya başladı.
BREZİLYA: Enflasyon hedeflemesine IMF ile başlayan Brezilya'da 1994 yılından itibaren gevşek mali politikaların ve aşırı değerlenmiş para biriminin spekülatif ataklarına maruz kaldı. 1998’de IMF ile anlaşma imzalayan Brezilya, Ocak 1999'da sabit kur sistemine son vererek esnek kur sistemine geçti. İlk ayda faiz yüzde 39'lardan yüzde 45'lere yükseldi ancak hedefler gerçekleşmeye başladıkça hem faizler, hem de döviz artış hızı düşüşe geçti. Haziran 1999'da enflasyon hedeflemesi kararnamesi ile para politikası alanında Hükümet ise mali hedeflere yoğunlaşırken, Maliye Bakanlığı endeks olarak TÜFE'yi baz aldı. Kriz sonrasındaki aylardaki artışa karşın Brezilya, 1999 enflasyonunu yüzde 4'te tutmayı başardı.
İSRAİL: Enflasyonunu yüzde 500'lerden yüzde 2'lerin altına çeken İsrail, yaklaşık 15 yıldır enflasyon ile mücadelesini sürdürdü. 1970'li yıllarda yükselen enflasyon, 1980'lerde hiperenflasyona dönüştü. 1985 yılında hiperenflasyonu durdurmaya yönelik olarak istikrar programı hazırlayan İsrail, enflasyonu yüzde 20'lere indirebildi. 1992 yılıra kadar enflasyonu yüzde 20'lerde dalgalanan İsrail, 1991 yılında kur rejimini değiştirdi. Yüzde 3 devalüasyonun ardından artı-eksi yüzde 5'lik bir bant içinde kalmak koşuluyla sürüklenen kur rejimine dönüldü. Faiz politikası enflasyon hedeflemesi için kullanılmaya başlandı. 1992'de enflasyon yüzde 10'lara düştü ve 1997 yılına kadar enflasyonu yüzde 10'lerde seyretti. 2000 yılı sonu itibariyle enflasyon yüzde 1.5'e düştü.
Saat 9.30'da Swissotel'de başlayan toplantıya Devlet Bakanı Kemal Derviş, Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, başkan yardımcıları Fatih Özatay, Şükrü Binay katıldı. Toplantının yabancı konukları ise Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Daniel Luiz Gleizer, Meksika Merkez Bankası Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürü Alejandro M. Werner ve İsrail'den Prof. Nissan Liviatan oldu. Toplantıda ayrıca Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Uygur, Bilkent Üniversitesi İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Merih Celasun da bulundu.
Basına kapalı olarak yapılan toplantıda, ilk konuşmayı Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Gleizer yaptı. Gleizer, Brezilya'da da Türkiye'deki gibi sabit kur sisteminden dalgalı kur sistemine geçişte Türkiye'deki benzer problemlerle karşılaştığını anlattı. Daha sonra sırasıyla diğer uzmanlar da enflasyon hedeflemesine ilişkin kendi ülkelerindeki uygulamalar hakkında bilgi verdi. Bakan Derviş, 14.30'da toplantıdan ayrılırken herhangi bir açıklama yapmadı.
9 SAAT SÜRDÜ
Brezilya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Daniel Luiz Gleizer, Merkez Bankası yetkilileriyle süren 9 saatlik toplantıdan sonra yaptığı açıklamada, Brezilya'daki deneyimlerini anlattıklarını belirterek, ‘‘Türkiye'nin koşullarını bilmiyorum. Biz sadece gelişmeleri anlattık. Türkiye'ye tavsiyede bulunmadık ve bu uygulamanın Türkiye'deki sonuçları ne olur bilemeyiz’’ dedi. Gleizer, Brezilya'da enflasyon hedeflemesi sistemine geçtikleri zaman mali sistemin de disiplin altına alındığını kaydetti.
Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Merih Celasun da, Derviş'in Türkiye'nin sorunlarını anlattığını belirterek, ‘‘Toplantı sırasında bu sistemin stabilizasyon programları ve enflasyon hedeflemesi deneyimlerini dinledik. Bu ülkelerde enflasyon çok küçük rakamlara inmiş. Ben açıkçası etkilendim’’ dedi.
DENEYİMLER ÖNEMLİ
Toplantı öncesinde bir açıklama yapan Merkez Bankası, 2002'de geçilmesi planlanan enflasyon hedeflemesine ilişkin şu değerlendirmeleri yaptı:
‘‘Enflasyon hedeflemesi sisteminde ekonomik politikaların tek nominal çıkması enflasyon hedefi olmakta ve Merkez Bankası yalnızca döviz kuru ve parasal büyüklükleri değil, ekonomideki tüm verileri değerlendirerek para politikası kararlarını almaktadır. Merkez Bankaları para politikası hedef ve uygulamaları konusunda kamuoyu ve piyasaları sürekli bilgilendirerek şeffaflığı ve hesap verilebilirliği sağlamaktadır.’’
Merkez Bankası'nın enflasyon hedeflemesine yönelik çalışmalarında diğer ülke deneyimlerinden de yararlandığı belirtilerek bu çerçevede özellikle Türkiye ile ekonomik yapıları benzerlik gösteren ve son yıllarda enflasyon hedeflemesi uygulamasına geçen İsrail, Brezilya ve Meksika'nın deneyimlerinin yol gösterici olacağı ifade edildi.
Enflasyon hedeflemesi nedir?
1990'lı yılların başından itibaren gelişmiş ülkeler tarafından benimsenen enflasyon hedeflemesi sistemi son yıllarda gelişmekte olan ülkeler tarafından da uygulanmaya başlandı.
Halen 18 civarında ülkede uygulanan sistem, fiyat istikrarını sağlanması açısından verdiği sonuçlar başarılı bulunuyor.
Enflasyon hedeflemesi Merkez Bankası veya Merkez Bankası ile hükümetin birlikte belirlediği enflasyon hedefinin kamuoyuna açıklanmasına ve para politikası başta olmak üzere tüm ekonomik politikaların koordineli bir şekilde hedefe ulaşmak için yönlendirilmesi esasına dayanıyor.
Ekonomik politikaların tek nominal çıpası enflasyon hedefi olmakta ve Merkez Bankası yalnızca döviz kuru ve parasal büyüklüklükleri değil, ekonomideki tüm verileri değerlendirerek para politikası kararlarını alıyor.
Merkez bankaları para politikası hedef ve uygulamaları konusunda kamuoyu ve piyasaları sürekli bilgilendirerek şeffaflığı ve hesap verilebilirliği de sağlıyor.
Son dönemde bankacılık sektöründe yapılan reformlar ve enflasyonda görülen düşüş eğilimi, hükümeti enflasyon hedeflemesi uygulamasına yöneltti.
Yeni enflasyon endeksi hazırlanıyor
Merkez Bankası, enflasyon hedeflemesi için yeni bir enflasyon endeksi hazırlıyor. Hazine ve DİE ile birlikte yürütülen çalışma sonucunda, çekirdek enflasyon olarak tanımlanan yeni bir endeks hazırlanacak. Şu anda açıklanan enflasyon rakamlarının hesaplanmasında baz alınan sepetine nflasyon hedeflemesi ve para programı açısından yetersiz bulunmesi nedeniyle farklı bir endekse ihtiyaç duyuluyor. DİE'nin her ay açıkladığı enflasyon rakamlarını belirlediği sepetin dışında, enflasyonu doğrudan etkileyen mal ve hizmetleri içerecek, özellikle de imalat sanayiindeki fiyat artışlarını temel alarak hazırlanacak bu sepette, diğer ülkelerdeki çalışmalarda dikkate alınacak. Bu yeni endeks enflasyon hedeflemesinde açıklanacak tahminlerde de baz oluşturacak. Merkez Bankası ocak ayından itibaren DİE'nin açıklayacağı endekse değil, bu yeni hazırlanacak çekirdek enflasyon endeksine göre hedeflerini belirleyecek. Ancak DİE'nin 2002'de yapacağı tükem alışkanlıkları anketinin ardından yeni bir enflasyon heseplama sepeti hazırlamasıyla, iki endeksin ortak olarak uygulanması gündemde.
Üç ülke neler yapmıştı?
MEKSİKA: 1994 yılından sonra ciddi siyasi krizlerle sarsılan Meksika ekonomisi, iç siyasi karışıklıklar ve özellikle de Zapatalar'ın devlete karşı isyanı, ülkenin risk primini oldukça artırdı. Döviz kuru, maaş zamları gibi iç şokların yanı sıra, ülke riski ve petrol fiyatları gibi dış şokların etkisiyle de enflasyon yukarı doğru yönlendirdi. 1997-98 yılında enflasyonun kontrolüne yönelik önemli kararlar alan Merkez Bankası, piyasaların enflasyon beklentilerini de doğrudan etkilemeyi amaçladı. Bunun için ticari bankalarla uzlaşmaya giden Merkez Bankası, 2003 yılına kadar ulaşılması planlanan orta vadeli bir enflasyon hedefi belirlediğini ve hedeflerin yıllık olarak olarak ilan edeceğini açıkladı. 3 ayda bir de enflasyon raporu yayınlamaya başladı.
BREZİLYA: Enflasyon hedeflemesine IMF ile başlayan Brezilya'da 1994 yılından itibaren gevşek mali politikaların ve aşırı değerlenmiş para biriminin spekülatif ataklarına maruz kaldı. 1998’de IMF ile anlaşma imzalayan Brezilya, Ocak 1999'da sabit kur sistemine son vererek esnek kur sistemine geçti. İlk ayda faiz yüzde 39'lardan yüzde 45'lere yükseldi ancak hedefler gerçekleşmeye başladıkça hem faizler, hem de döviz artış hızı düşüşe geçti. Haziran 1999'da enflasyon hedeflemesi kararnamesi ile para politikası alanında Hükümet ise mali hedeflere yoğunlaşırken, Maliye Bakanlığı endeks olarak TÜFE'yi baz aldı. Kriz sonrasındaki aylardaki artışa karşın Brezilya, 1999 enflasyonunu yüzde 4'te tutmayı başardı.
İSRAİL: Enflasyonunu yüzde 500'lerden yüzde 2'lerin altına çeken İsrail, yaklaşık 15 yıldır enflasyon ile mücadelesini sürdürdü. 1970'li yıllarda yükselen enflasyon, 1980'lerde hiperenflasyona dönüştü. 1985 yılında hiperenflasyonu durdurmaya yönelik olarak istikrar programı hazırlayan İsrail, enflasyonu yüzde 20'lere indirebildi. 1992 yılıra kadar enflasyonu yüzde 20'lerde dalgalanan İsrail, 1991 yılında kur rejimini değiştirdi. Yüzde 3 devalüasyonun ardından artı-eksi yüzde 5'lik bir bant içinde kalmak koşuluyla sürüklenen kur rejimine dönüldü. Faiz politikası enflasyon hedeflemesi için kullanılmaya başlandı. 1992'de enflasyon yüzde 10'lara düştü ve 1997 yılına kadar enflasyonu yüzde 10'lerde seyretti. 2000 yılı sonu itibariyle enflasyon yüzde 1.5'e düştü.