Borçlanma Yasası TBMM'ye sunuldu

Tasarı, yürütme ve yürürlük maddeleriyle birlikte 24 madde ile üç geçici maddeden oluşuyor. Tasarının genel gerekçesinde, ekonominin önemli unsurları olan iç ve dış borçlanma ile buna bağlı olarak sağlanan garantilerle bu kapsamda ortaya çıkan alacaların yönetiminin tek bir kanunla yürütülmesinin globalleşen finans piyasalarında etkin olabilmek için zorunlu bir adım olduğu belirtildi.

Gerekçede, tasarıyla borçlanmaya mali bir disiplin getirilmesi ve yeni finansal enstrümanlar ile tekniklerin kullanılmasının amaçlandığı, ayrıca Türkiye'nin borç ve hibe vermesine ilişkin düzenlemeler getirildiği belirtildi.

Tasarıya göre, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, belli ilkeler çerçevesinde, o yılki bütçe kanununda belirtilen ödenekler toplamı ile tahmin edilen gelirler arasındaki miktar kadar net borç kullanabilecek. Bu limit, borç yönetiminin ihtiyaçları ve gelişimi dikkate alınarak yıl içinde en fazla yüzde 5 oranında artırılabilecek.

Bu miktarın yeterli olmadığı durumlarda, ilave yüzde 5'lik tutar, Hazine Müsteşarlığı'nın görüşü ve ilgili Bakan'ın teklifiyle Bakanlar Kurulu'nca artırılabilecek. Bütçenin denk olması durumunda da borçlanma, anapara ödemesinin en fazla yüzde 5'i kadar yükseltilebilecek.

Borçlanma limiti, yıl içinde özel tertip devlet iç borçlanma senedi için ek ödenek alınması ve doğal afetlerle ağır ekonomik kriz ortamından doğan haller dışında ek bütçe kanunuyla değiştirilemeyecek.

Vadesinde nakden ödenenler hariç, çeşitli kanunlara dayanılarak ikrazen ihraç olunan özel tertip devlet iç borçlanma senetleri bu limitin hesaplanmasında dikkate alınmayacak. Mali yıl içinde ikrazen ihraç edilecek özel tertip devlet iç borçlanma senetleri ile garantili imkanın limiti, her yıl bütçe kanunlarında belirlenecek.

İÇ VE DIŞ BORÇLANMA

Tasarı, çıkarılacak devlet iç borçlanma senetlerinin çeşit ve koşulları ile devlet dış borcu sağlama ve mali koşullarını belirleme yetkisinin Hazine'den sorumlu Bakan'da olmasını öngörüyor.

Tasarıya göre, özel tertip devlet iç borçlanma senetleri geçmiş valörlü olarak ihraç edilemeyecek. Daha önce ihraç edilmiş olan bu senetlerin faiz oranları değiştirilemeyecek, faiz ödemeleri yerine yeni senet çıkarılamayacak.

Dış borçlanma konusundaki her türlü hazırlık, temas ve görüşmeler Hazine Müsteşarlığı'nca yürütülerek sonuçlandırılacak. Müsteşarlık, sağlanan dış finansman imkanını genel ve katma bütçe dışındaki kamu kurul ve kuruluşları ile yatırım ve kalkınma bankalarına bir ikraz anlaşmasıyla aktarabilecek. Bu durumda, ikraz tutarı üzerinden bir defalık binde 5 oranında "ikraz ücreti" alınacak. Bu oran ilgili Bakan tarafından beş katına kadar artırılabilecek.

HAZİNE GARANTİLERİ

Tasarı, Hazine'nin kamu ve/veya özel kurum ve kuruluşlarının yurt içi piyasalardan yapacağı borçlanmalarda garanti veya kefalet veremeyeceği kuralını getiriyor. Ancak, tasarının amaç ve kapsamı çerçevesinde kısmen veya tamamen Hazine garantisi verilebilecek.

Hazine'nin projeler için sağlayacağı geri ödeme ve yatırım garantisinden önce Devlet Planlama Teşkilatı'ndan görüş alınmasını öngören tasarıya göre, bu şekilde lehine garanti sağlanan taraftan bir defalık binde 1 oranında "garanti ücreti" alınmasını hükme bağlıyor. Buna ilişkin yönetmelik 2003 yılına kadar çıkarılacak.

Tasarıda belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarının Hazine garantisi olmadan yurt dışından sağlayacağı finansman, Hazine Müsteşarlığı'nın ön iznine tabi olacak.

Hibe konusunda da düzenleme getiren tasarı, bir dış finansman kuruluşunca Türkiye'ye verilecek hibeler konusunda Hazine'den sorumlu Bakanı yetkili kılıyor. Türkiye'nin vereceği hibeler ise Hazine Müsteşarlığı'nın görüşü ve Bakan'ın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca yapılacak.

İç ve dış borçlanmalar çerçevesinde vadesinde ödenmeyen Hazine alacaklarına Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanacak.

UZLAŞMA OLANAĞI

Tasarının geçici maddesiyle, yasanın yürürlüğe girdiği tarih itibariyle var olan Hazine alacalarına tahakkuk eden gecikme faiz ve cezalarının miktarlarına, ilgilinin 6 ay içinde Hazine Müsteşarlığı'na yazılı başvurması halinde uzlaşma yoluna gitme olanağı sağlanıyor.

Öngörülen esaslar çerçevesinde yürütülecek uzlaşma talebi, 3 kişilik komisyonca değerlendirilerek, uzlaşılacak miktar ilgili Bakan tarafından belirlenecek.

Yasal düzenlemenin yürürlük tarihinden önce, kamu kurum ve kuruluşlarının iç piyasa borçlanmaları için verilen Hazine garantisinden doğan alacaklar, kamusal hizmet ve ilişkilerden doğmuş sayılacak. Bu alacakların koşullarının belirlenmesi, tahsili, takibi ve her türlü finansal tekniğin kullanılması yoluyla yönetimi konusunda Hazine'den sorumlu Bakan yetkili olacak.

RİSK YÖNETİMİ

Tasarı, makroekonomik dengeler ve optimum borçlanma düzeninin sağlanması amacıyla gerekli altyapının güçlendirilmesi konusunda, ilgili Bakanın verdiği yetki çerçevesinde, Hazine Müsteşarlığı'nı yetkili kılıyor.

Nakit akışlarının yönetiminin gerektirdiği anapara ve faiz ödemeleri ile borç risk ve yönetimi kapsamındaki finansal tekniklerin kullanılmasından kaynaklanan ödemeler, Müsteşarlık bütçesine bu amaçla konulan ödeneklerden karşılanacak.

Hazine garantileri kapsamında Müsteşarlık tarafından ödenen tutarlar ile risk yönetimi kapsamında önceden öngörülmesi mümkün olmayan ödemeler, Merkez Bankası nezdinde Müsteşarlığa ait "Risk Hesabı"ndan karşılanacak. Hesaba giren tutarlar gelir kaydedilecek ve hesaptan yapılan ödemeler o yılın bütçe ödeneğiyle ilişkilendirilecek. Yıl bütçesine bu amaçla konulan ödenek bir başka tertibe aktarılamayacak.

Devlet borcunun muhasebesiyle ilgili esas ve usuller Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı tarafından birlikte belirlenecek.

YETKİ

Türkiye adına iç ve dış borç almaya, Hazine garantisi verme ve verilen garantilerin koşullarında değişiklik yapmaya, hibe almaya, dış finansman imkanlarını dış borcun devri, ikrazı, tahsisi yoluyla kullandırmaya ve yeni mali yükümlülük yaratmaya, bu borç yükümlülükleri ile bunlardan kaynaklanan Hazine alacaklarını yönetmeye Hazine'den sorumlu Bakan yetkili olacak.

Bu yetki, ilgili bütçe yılında geçerli olmak üzere Hazine Müsteşarlığı'na devredilebilecek, ancak bu devir Bakan'ın sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.

Hazine Müsteşarlığı, kamu kurum ve kuruluşlarının kendisinin ilgili anlaşmalara taraf olmadan yapılan borçlanmalardan sorumlu tutulamayacak.

KAMU KURULUŞLARI

Tasarı, genel ve katma bütçeli kurum ve kuruşları, KİT'leri, sermayesinin yüzde 50'sinden fazlası kamuya ait özel hukuk hükümlerine tabi kuruluşları, fonları, kamu bankaları ile yatırım ve kalkınma bankalarını, belediyeler ile bağlı kuruluşları, sivil toplum örgütlerini, yap-işlet-devret ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülen projelerle ilgili ödeme yükümlülükleri garanti edilen kuruluşları kapsıyor. (Ankara-aa)