‘Bor’a böyle değer katacak

Balıkesir’in Bandırma ilçesinde 1967 yılından itibaren bor madenlerini işleyerek katma değerli rafine ürünlere dönüştüren Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü şüphesiz Cumhuriyet’in en önemli kazanımlarından biri.  O yıllardan itibaren kalkınma ve üretim planlarında ithal ikame noktasında önemli bir yere konumlandırılmış. Yıllardır bor cevherini borik asit gibi daha değerli ürünlere dönüştüren işletmede bugünlerde farklı bir hazırlığın telaşı var.

EFSANE Mİ GERÇEK Mİ?

Herkesin kulağına dönem dönem takılır bor efsanesi. Kimisi Türkiye’nin bor rezervlerini hiç kullanmadığını kimisi de kullanırsa Türkiye ekonomisinin uçacağını iddia eder. Peki dünyadaki rezervlerin yüzde 73’üne sahip olan Türkiye için bor gerçekte ne ifade ediyor? Yukarıda da belirttiğimiz gibi Türkiye tıpkı çoğu madende olduğu gibi yıllardır boru da çıkarıyor, işliyor ve satıyor. 1 ton bor cevherinin şu an piyasa değeri 120-150 dolar. Ancak Bandırma’da işlenen cevher borik asite çevrilerek ton başına bin dolarlık bir değere ulaştırılıyor.

150 DOLARDAN 40 BİN DOLARA

İşte şimdi bu değeri de katlayacak yeni bir yatırım yapıldı. İşletme bünyesinde 80 milyon dolarlık yatırımla Çinlilerden anahtar teslim alınan yeni bir tesis kuruluyor. Çinli mühendisler tesisi kurup Türk mühendislere devrediyor. Tesis 279 kişiye istihdam sağlayacak. Tesiste bor karbür üretilecek. Bir grup gazeteciye tesisi gezdiren ve buradaki üretim sürecini anlatan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “Türkiye’de bor ile ilgili bilinen en büyük yanlışlardan biri de topraktan çıktığı gibi boru satttığımız. Bu yanlış. Biz bor madenini rafine edip borik asit haline getirip satıyoruz. Cevher olarak satmıyoruz.  Şu an cevherin ton başına değeri 150 dolar. Borik asite çevirdiğinizde bin dolara, bor karbüre çevirdiğinizde ise 40 bin dolara kadar çıkıyor” diyor. Fabrikadan yıllık 35 milyon dolar gelir bekleniyor.

YILLIK TÜKETİM 30 BİN TON

“Madenden çıkan cevher, önce borik asite çevriliyor. Açtığımız Bor Karbür Tesisi’nde borik asit bir miktar karbonla birleştirilecek. 2 bin 400 derecede bir tepkimeye girecek ve bor karbüre dönüşecek” ifadelerini kullanan Fatih Dönmez, şöyle devam ediyor: “Böylece ürün 300 kat değerleniyor. Biz şimdiye kadar borik asiti satıyor ve 35-40 bin dolara bor karbür alıyorduk. Yıllık ithalatımız 350 tondu. Burada üretim kapasitemiz bin ton. Hem ithalatı önleyeceğiz hem de ihracat geliri elde edeceğiz. Dünyada yılda 30 bin ton bor karbür tüketimi var. Şimdiye kadar Çin, ABD, Almanya ve Rusya bunu üretiyordu. Şimdi Çin’den teknoloji transferi yaparak biz de o lige çıktık. Bor satışlarımızın 3’te biri de Çin’e zaten.”

BOR İÇİN ULUSLARARASI DAVET

Dünyanın en kaliteli bor rezervinin Türkiye’de olduğunu anlatan Bakan Fatih Dönmez, “Pazarın yüzde 60’tan fazlası bizde. Tüketime ve rezerve bakarsanız dünyaya 1000 yıl yetecek kadar bor madenimiz var. Kütahya Emet’te de yıllık 5 bin tonluk bir bor karbür tesisi için çalışmalara başladık. 2 yıl içinde bitireceğiz. Özellikle savunma sanayisinde kullanılan bu ürün için bir çağrımız da var. Bizim çıktımız onların girdisi olsun. Türkiye’den görüştüğümüz firmalar var. Ancak uluslararası yatırımcılara da bu anlamda yatırım davetimizi iletiyoruz” ifadelerini kullanıyor.

BOR GENEL OLARAK ‘YANCI’ BİR ÜRÜN

Üretim tesislerinde gazetecilere sunum yapan Eti Maden Genel Müdürü Serkan Keleşer de borun genelde bir ‘yancı’ ürün olduğunu anlatıyor. Genelde ürünlerde yüzde 0.1 ile yüzde 15’e kadar bor katkısı olduğunu söyleyen Keleşer, “Ama bor karbürde bu oran yüzde 70’i aşıyor. Bor karbürü yüzde 75 oranında borik asit yüzde 25 oranında petrokok ve grafit ile bir araya getirip üretiyoruz. Ortaya elmas ve kübik bordan sonra en sert üçüncü madde olan bor karbür çıkıyor. Bu malzeme başta savunma sanayisi olmak üzere birçok alanda kullanılıyor” şeklinde konuşuyor.

SAVUNMAYA ZIRH OLUYOR

Tonu 150 dolar olan bor cevheri borik asite dönüşünce tonu bin dolardan satılabiliyor. Borik asit, bor karbüre dönüştürüldüğünde tonu 40 bin dolara kadar çıkıyor. Bu üründen yüzde 80 bor karbür katkılı zırh üretildiğinde ise ton başına fiyat 300 bin dolara çıkıyor. Bu zırh çeliğe göre 3’te 2 daha hafif üstelik. Ayrıca takım tezgâhı ucuna dönüşen ürünün tonu 1 milyon 200 bin dolara, kumlama nozulunda ise tonu 2 milyon 700 bin dolara ulaşıyor. Roket nozulu yapılabilirse ton fiyatı 4 milyon doları buluyor. Türkiye şu an bor karbür aşamasına kadar gelebildi. Ve zırhlı ürünler üretebiliyor. Önemli olan bu aşamadan sonra bu ürünlerin stratejik üretimine ağırlık verebilmek.