Birinci vergi harbi: Ticaret savaşı kızışıyor

Dün sabah ABD’den Çin’in 1300 ürününe yüzde 25 ‘Gümrük Vergisi’ getirdiğini açıklaması ve 11 saat sonra Çin’den de 106 ABD ürününe yüzde 25 vergi karşılığı küresel piyasaları alt üst etmeye yetti. ABD ve Çin piyasalarının yanı sıra tüm dünya ‘savaş’ın gölgesine düştü. Dolar, Euro’ya karşı geriledi, Çin Yuanı iki haftanın en düşük seviyesine indi, emtialar düşüşte, dünya borsalarında kayıp var.

HAMLELERİN NEDENİ NE?

ABD Başkanı Donald Trump Çin’e karşı verilen 375.2 milyar dolarlık ticaret açığından rahatsız. Bu açığı düşürme telaşında. Ancak bu pek de mümkün görünmüyor. Uzmanlar, ABD’nin hamlesinin 506 milyar doları bulan Çin’in ABD ihracatında yüzde 2.5’lik maliyet artışı yani 12.5 milyar dolarlık etkiye sahip olacağı görüşünde. Çin’in ek vergi getirdiği ürünler ise sembolik. Uçak, soya fasulyesi, viski gibi... Peki iki ülkenin bir sonraki adımı ne olabilir? Analistler, Çin’in tahvil kozunu oynayabileceğinden endişeli. Dünyada en fazla ABD tahvili tutan ülke Çin. 1 trilyon 168 milyar dolarlık ABD tahvili Çin’in elinde. Çin konuda pozisyon değiştirdiği an küresel piyasalar alt üst olabilir.

50 MİLYAR DOLARLIK LİSTE

Trump başkan olduktan sonra global piyasalarda korumacılık popüler hale geldi. Son olarak ise kendine Çin’i seçti. Önce çelik ithalatına vergi getirdi ardından yeni bir liste hazırladığını duyurdu. Bu liste dün açıkladı. ABD, ülkeden gerçekleştirdiği teknoloji, ulaşım ve tıbbi malzeme kalemlerini içeren 50 milyar dolar büyüklüğündeki ithalatına yüzde 25 gümrük vergisi getirme sürecini başlattı. Liste, nükleer reaktörler, toryum ve uranyum bileşikleri, demir, çelik, alüminyum ve bunları içeren alaşım metaller, gaz türbini, fırın, hava ve gaz sıvılaştırıcı makineler, maya, bazı ilaç ve aşılar gibi birçok farklı 1.300 ürün çeşidini kapsıyor.

STRATEJİK ÜRÜNLERE VERGİ

ABD’nin hamlelerine karşılık Çin önce pazartesi günü çelik ve alüminyum tarifelerine karşılık ABD’den ithal edilen yaklaşık 3 milyar dolar tutarındaki 128 ürüne yüzde 15 ila yüzde 25 vergi uygulanacağını açıklamıştı. Ardından dünkü ABD’den ithal edilen 106 ürüne yüzde 25 ek gümrük vergisi getireceğini açıkladı. Gümrük Vergisi’ne tabi olacak mallar arasında viski, puro, tütün ve bazı sığır eti türleri, mısır ve başka tarım ürünleri, bazı uçak türleri, bazı plastik ürünler, pamuk, bazı buğday türleri, bazı kamyonlar, elektrikli otomobiller, propan ve daha birçok ürün bulunuyor. Ki bu ürünlerin seçilmesi de rastgele değil. Çin’in geçen yıl ABD’den en fazla ithal ettiği ürünlere vergi kondu. Nitekim, Çin geçen yıl uçak, ekipman ve parçalarına 16.3 milyar dolar, soya fasulyesine 12.3 milyar dolar, otomobillere de 10.5 milyar dolar ödemişti.

MALİ PİYASALARA ZARAR VERİR

ÇİN, bu yasakların Dünya Ticaret Örgütü kurallarına aykırı olduğunu savunuyor, piyasa analistleri ise halen daha ‘ticaret savaşı’nın engellenebileceği görüşünde. Ancak bir görüş daha var ki global piyasaları alt üst etmeye yeter. Çin elinde 1.2 trilyon dolarlık ABD tahvili tutuyor. Meksa Yatırım Stratejisti ve Hürriyet yazarı Zeynel Balcı, olabilecekleri şöyle anlatıyor: “Yaşananlar ticaret savaşlarının ilk aşaması. Eğer ticaret savaşları karşılıklı hamlelerle devam edecek olursa acaba Çin elinde bulundurduğu ABD tahvillerini azaltır mı sorusu akla geliyor. Bu durum mali piyasalar için daha da olumsuz ve zarar verici olur. Hatırlanırsa ocakta Çin’in ABD tahvillerini azaltacağı yönünde haber piyasaları çok germiş, Çin tarafından yalanlanınca piyasalar rahatlamıştı. Olayın bu aşamaya taşınması yönünde bir işaret şimdilik yok. Ancak Çin’in hamlesine karşı ABD’nin ne cevap vereceği konusu yakından izlenecek. ABD tahvilleri 1.2 trilyon dolar ile en fazla Çin’de. Aynı zamanda Çin ihracatının neredeyse dörtte birini ABD’ye yapıyor. Karşılıklı bir zımni anlaşma söz konusu gibi. Bu açıdan ticaret savaşlarının daha ileri ki noktalara taşınması iki tarafın da zararına olacak. Olayın ticaret savaşından çıkıp tahvil azaltımı gibi yani mali savaşa dönmesi öyle kolay değil.”

GLOBAL PİYASALAR ALT-ÜST OLDU

TİCARET savaşı riski küresel piyasaları ‘kırmızı’ya boyadı. Tüm borsalarda kayıp var, emtialar düşüşte. Güvenli liman altın ve Japon yeni yükselişte öne çıkıyor. Türkiye’de bu karışıklıktan nasibini aldı. Dolar yeniden 4 liranın üzerine çıktı, Borsa İstanbul günü kayıpla tamamladı. ABD, Dow Jones yüzde 2, S&P yüzde 1.46, Nasdaq yüzde 1.74 düşüşle açıldı, Çin Şangay borsası yüzde 0.18 kayıpla kapandı, Hong Kong borsasının kaybı yüzde 2.19. Japon Nikei borsası ise yüzde 0.13 artıda günü kapattı. Avrupa’da Almanya Dax borsası yüzde 0.73, İngiltere FTSE 100 endeksi yüzde 0.20, Fransa CAC 40 endeksi ise yüzde 0.54 düşüş yaşadı. Dolarda son işlemler 3.9996 liradan olurken, Borsa İstanbul günü yüzde 0.54 düşüşle 113 bin 975 puandan kapattı. Emtialarda soya fasulyesi fiyatları yüzde 2.72, mısır yüzde 1.67, buğday yüzde 0.27, bakır yüzde 2.40, Teksas petrol yüzde 1.91, Brent petrol yüzde 1.00, paladyum yüzde 1.72, alüminyum yüzde 1.32 düştü. Altın yüzde 0.57, gümüş yüzde 0.60 değer kazandı.

ABD’NİN LİSTESİNDE ÖNE ÇIKANLAR

- Nükleer reaktörler

- Toryum ve uranyum

- Demir-çelik

- Alüminyum

- Gaz türbini,

- Fırın,

- Hava ve gaz sıvılaştırıcı makineler

- Laktik maya

- Bazı ilaç ve aşılar

ÇİN’İN LİSTESİNDE ÖNE ÇIKANLAR

- Soya fasulyesi

- Mısır, mısır unu

- İşlenmemiş pamuk

- Makarnalık buğday

- Taze ve soğuk sığır eti

- Tütün, puro ve ince puro, sigara

- Dondurulmuş portakal suyu

- Viski

- Çeşitli otomobil ve kamyonlar

- 45 bin kg’dan hafif uçaklar.

DONALD TRUMP: “Ticaret savaşında değiliz. O savaş yıllar önce ABD’yi temsil eden akılsız insanlar tarafından kaybedildi.”

MEHMET ŞİMŞEK: “Olası bir tircaret savaşının yansımalarının Türkiye için sınırlı olması muhtemel.”