Bir özelleÅŸtirme hikayesi:POAÅž

Özel sektörün bugün en karlı kuruluşu haline gelen Petrol Ofisi, ilk özelleştirilmeye çıkarıldığında ''stratejik tesisler peşkeş çekilemez'' şeklinde işçi sendikalarının sert tepkilerine neden olmuş, gösteriler yapılmıştı. O dönemde, şirketin faaliyetlerinin tasfiyesi veya önemli ölçüde sınırlandırılmasının önlenmesi için ''altın hisse''gündeme gelmişti.
 
Dönemin Özelleştirme İdaresi Başkanı Uğur Bayar, kamunun, Petrol Ofisi'ndeki ''altın hissesini (imtiyazlı hisse)'' 5 yıl süreyle elinde bulunduracağını bildirmişti.

''Altın Hisse''nin 4 ana maddesi, ''Şirketin faaliyetlerinin tasfiyesi veya önemli ölçüde sınırlandırılması, rafine petrol ürünlerinin Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da satışını sekteye uğratacak veya sağlıklı bir şekilde yürütülmesini engeleyecek düzenlemeler yapılması, idarenin kabul edebileceği alternatif düzenlemeler yapılıncaya kadar ANT aracılığıyla Milli Savunma Bakanlığı ve NATO'ya verilecek hizmetlere son verilmesi, ana sözleşmede veya hisselere tanınan haklarda herhangi bir değişiklik yapılması''nı önlemeye yönelik düzenlendi.
  Â
Aslında POAŞ'ın özelleştirilmesi süreci, uzun ve çetin bir dönemi kapsıyor. 1998 yılında özelleştirilmeye çıkarılan şirketin yüzde 51 hissesinin satış ihalesi, 1999 Haziran ayında, kalan yüzde 42 hissenin halka arzının ise 1999 yılının ilk yarısında yapılması öngörülüyordu. 

ÖİB, Mart 1998'de, Türkiye'nin en büyük akaryakıt dağıtım kuruluşu, toplam 5 bin 769 istasyonu ve 6 bin 200 çalışanı bulunan Petrol Ofisi'nin yüzde 51 hissesinin blok satışı için verdiği ilanlarla özelleştirme sürecini başlattı.
  Â
Özelleştirme kararı, tepkilere yol açtı. Dönemin Petrol İş Sendikası Genel Sekreteri Mustafa Çavdar, Petrol Ofisi, Petkim, Tüpraş ve Telekom gibi en karlı kuruluşların özelleştirilmesinin istendiğini belirterek, ''Özelleştirmecileri fabrikalara sokmayacağız. Biz buraları kolay kolay teslim etmeyeceğiz. Stratejik tesisler peşkeş çekilemez'' dedi.

Petrol Ofisi'nin zarar etmediğini, aksine çok karlı ve stratejik bir tesis olduğunu belirten Çavdar, ''Buranın başkalarının eline, tekellerin eline geçmesi çok vahim bir iş olur. Petrol Ofisi'nin yıllık karı 74 trilyon lira. Milli savunmaya da akaryakıt veriyor. Yok pahasına satılmasına göz yummayacağız'' diye konuştu. Boykot ve miting tehdidi dile getirildi.

Türk-İş Genel Başkanı Bayram Meral de, ''Petrol Ofisi'nin özelleştirilmesinin, ulusal ötesi sermayenin ilelebet payidar kalacak Türkiye Cumhuriyeti'ni zayıflatma çabalarının bir parçası olduğunu'' ileri sürdü.

ÖzelleÅŸtirme Yüksek Kurulu'nun, Petrol Ofisi'nin yüzde 51 hissesinin blok satışı için çıktığı ihalede, daha önce 7 Mayıs 1998 olarak belirlediÄŸi son teklif verme tarihini 18 Mayıs'a uzattı.Â
  Â
Fiyat belirleme çalışmaları süren şirketin özelleştirilecek olan bölümünden 650 milyon dolarlık bir gelir elde edilmesinin planlanlandığı dile getirildi.

Dönemin Petrol Ofisi Genel Müdürü Mehmet Gültekin, POAŞ'ın özelleştirme çalışmalarının 1.5-2 ay içinde tamamlanacağını tahmin ettiğini, POAŞ'ın ''özelleştirmenin lokomotifi olacağı''nı söyledi.
Â
Alıcılardan teklif alma aÅŸamasına gelinen Petrol Ofisi'nin özelleÅŸtirilmesi çalışmaları, yurdun deÄŸiÅŸik merkezlerinde düzenlenen eylemlerle protesto edildi.Â

Ä°zmir'in AliaÄŸa ilçesinde, özelleÅŸtirme çalışmalarına karşı çıkan Petkim, TüpraÅŸ ve Petrol Ofisi işçileri, sabah iÅŸbaşı yapmadı. Servis araçlarıyla iÅŸyerlerine gelen işçiler, Petrol-Ä°ÅŸ Sendikası'nca alınan karar doÄŸrultusunda yarım günlük iÅŸ bırakma eylemi yaptı.Â
   Â
POAŞ, ÖZELLEŞTİRMEDEKİ KARARLILIĞI TEST EDECEK PROJE
 
Bu arada, Uğur Bayar ise, Türkiye'nin özelleştirmede kararlılığını test edeceği projenin ''Petrol Ofisi'' olduğunu belirterek, şu görüşleri seslendirdi:
 
''İlk defa büyük bir sektörden devlet kendi elini çekecek. Devletin sebze meyve satması ne kadar garipse, benzin basması da medeni alemlere o kadar garip geliyor. Devletin benzin basmasının hiç bir anlamı yoktur. Petrol Ofisi'nin stratejik olduğunu düşünmüyorum.

Askerler ÅŸikayet etmiyor, sendika ÅŸikayet ediyor. Biz Genelkurmay ile tüm bu konular üzerinde görüştük ve herÅŸeyi hallettik. Devletin buralarda durmasının hiçbir manası yoktur.''Â

Dönemin DSP Zonguldak Milletvekili Mümtaz Soysal da, POAŞ'ın özelleştirmesine karşı çıkarken, gayrimenkullerinin toplamı 2 milyar 100 milyon dolar olan Petrol Ofisi'nin 700 milyon dolara özelleştirilmek istendiğini savunarak, ''Petrol Ofisi bu tutarı 4 yılda zaten kar olarak elde eder'' diyordu. Soysal, adında ''Sol'' sözcüğü taşıyan bir partinin koalisyon ortağı olduğu hükümetin Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nı bu kadar başıboş bırakmaya hakkı olmadığını sözlerine eklemişti.

TV'DEN NAKLEN YAYINLANAN PAZARLIK
 
POAŞ'daki yüzde 51'lik kamu payının blok satış yöntemi ile özelleştirmesine ilişkin 29 Haziran 1998 tarihinde yapılan ihalenin televizyondan naklen yayınlanan ''şeffaf'' pazarlık görüşmelerinde en yüksek teklifi, 1 milyar 160 milyon dolar ile Hayyam Garipoğlu'nun büyük ortağı olduğu Akmaya-Orteks Ortak Girişim Grubu verdi.

Petrol İş Sendikası, POAŞ'ın yüzde 51'lik hissesinin 1 milyar 160 milyon dolara özelleştirilmesini kabul edilemez bulduklarını açıklarken, satış iptali için açılan dava sürerken işlemin gerçekleştirilmesini eleştirdi.

Dönemin CHP Genel Sekreteri Adnan Keskin de, Petrol Ofisi'nin özelleştirme adı altında büyük bir hukuksuzluk ve usulsüzlük örneğiyle talan ettirildiğini ileri sürerek, ''Bu özelleştirmede açık artırma değil açık yağmalama yapılmıştır'' iddiasında bulundu.

1. YERÄ°NE 3. SIRADAKÄ° KONSORSÄ°YUMA VERÄ°LDÄ°
 
Özelleştirme Yüksek Kurulu, Petrol Ofisi'nin yüzde 51 oranındaki hissesinin özelleştirilmesi için açılan ihalede 1 milyar 160 milyon dolarla en yüksek teklifi veren Akmaya-Orteks Ortak Girişim Grubu yerine, POAŞ ihalesini, aynı fiyatla üçüncü sıradaki İş Bankası-Bayındır Holding -Park Holding-PÜAŞ Ortak Girişim Grubu'na verdi.

Rekabet Kurulu, Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun izin başvurusu üzerine, diğer petrol şirketlerinin de ortağı durumundaki PÜAŞ ortaklarının diğer ortaklıklardan vazgeçmeleri ya da POAŞ'ın yönetiminde yer almamaları koşuluyla izin verdi.

Ancak, PÜİS Başkanı İsmail Aytemiz'in de yer aldığı PÜAŞ ortaklarının diğer şirketlerdeki ortaklıkları tercih ederek konsorsiyumdan ayrılmalarından sonra, İş Bankası da çekildi.

Söz konusu Girişim Grubu'nun ihaleden çekildiğini açıklamasından sonra, bu kez hisseler, ihalede en yüksek ikinci teklifi veren Garanti Bankası -Doğuş Holding'e teklif edildi. Bu grup da kendisine verilen süre sonunda, POAŞ'ın yüzde 51 oranındaki hissesini almaktan vazgeçtiklerini bildirdi.

Süreç işlerken, özelleştirmenin iptali için davalar açıldı. Ankara 6. İdare Mahkemesi, Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun, Petrol Ofisi'nin (POAŞ) yüzde 51'lik hissesinin blok satışına ilişkin kararının iptali istemiyle açılan davada yürütmeyi durdurma kararı verdi.
  Â
Bunun üzerine, ÖzelleÅŸtirme Yüksek Kurulu ihaleyi, yargı kararı gereÄŸince iptal etti. ÖzelleÅŸtirme Ä°daresi BaÅŸkanlığı, iptal kararının ardından, Petrol Ofisi'nin özelleÅŸtirilmesi için en kısa zamanda yeniden ihaleye çıkılacağını duyurdu.Â
 Â
Bu en kısa süre, önceki ihalenin 2 yıl sonrasına sarktı ve POAŞ'ta bulunan yüzde 51 oranındaki kamu hissesi, 21 Temmuz 2000 tarihinde İş Bankası-Doğan Holding konsorsiyumu olan İş Doğan Petrol Yatırımları'na, toplam 1 milyar 260 milyon dolar karşılığında peşin olarak atıldı. Geçtiğimiz Mart ayında şirket hisselerinin yüzde 16.5 oranındaki bir bölümü daha halka arz edilerek, şirketteki kamu payı yüzde 25.8'e geriledi. Bu hisseler de bugün satılarak, devlet istasyonlarda benzin satışından tamamen elini çekmiş oldu.
   Â
BUGÃœN POAÅž
 
129.5 trilyon liralık üretimden satış rakamıyla 2001 yılı itibariyle Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasında 100. sırada bulunan Petrol Ofisi, 256 trilyon 913 milyar 29 milyon lira ileözel sektörün en karlı kuruluşu oldu.

4.1 katrilyon liralık satış hasılatı ile yine özel sektör kategorisinde ilk sırayı alan Petrol Ofisi'nde, 2001 yılı sonu itibariyle 1.275 kişi istihdam ediliyor. Şirketin öz sermayesi 293 trilyon 996.7 milyar lira, net aktifler tutarı da 632.7 trilyon lira düzeyinde bulunuyor.