Bin dev şirkette, ’Türkiye büyüdü biz eridik’ şaşkınlığı

İSTANBUL Sanayi Odası (İSO) tarafından Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun ardından ikinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu raporu da açıklandı. Ortaya çıkan sonuçlar Türkiye’nin 2005 yılına ait büyüme, katma değer artışı gibi rakamlarını desteklemedi. Türk sanayiinin brüt katma değerinin yüzde 55.2’sini yaratan 1000 sanayi kuruluşundaki brüt katma değer artışı yüzde 0.7’de kalınca İSO Başkanı Tanıl Küçük, "2005 yılında sanayinin genelinde yüzde 6.5’lik katma değer artışını anlamakta ve açıklamakta zorlanıyoruz" dedi.

GSMH’DEKİ PAY GERİLEDİ:

Sanayi kuruluşlarının 2005 yılındaki performanslarını baz alarak hazırlanan rapora göre, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu Türkiye GSMH’sinin yüzde 1’ini yarattı. Geçen yıl ilk 500 ise yüzde 13’lük rakamla 1000 büyük sanayi kuruluşunun yarattığı brüt katma değer GSMH’nin yüzde 14’ü oldu. Ancak bu oran bir önceki yıla göre 0.7 puan düştü. İkinci 500 büyük kuruluşun toplam sanayi içindeki payı yüzde 4.6’dan yüzde 4.1’e geriledi. İlk 500’ün payı ise yüzde 54.2’den yüzde 51.1’e gerilemişti.

TÜİK VERİLERİYLE TUTMADI:

2005 yılında 1000 büyük kuruluşun yarattığı brüt katma değer, Türkiye sanayi katma değerinin yüzde 55.2’si, imalat sanayi katma değerinin ise yüzde 63.7’sini oluşturunca, 1000 devin yarattığı brüt katma değerin payı, toplam sanayinin içinde 3.6, imalat sanayi katma değerindeki payı ise 4.3 puan geriledi. TÜİK verilerine göre, 2005 yılında sanayi sektörünün yarattığı brüt katma değer artışı yüzde 6.5 iken, ilk 500’te bu rakam yüzde 1.3, ikinci 500’te ise yüzde eksi 6.2 oldu. Böylece 1000 büyük sanayi kuruluşundaki brüt katma değer artışı yüzde 0.7’de kaldı.

BÜYÜMEYİ KİM GERÇEKLEŞTİRDİ:

Sanayiinin 1000 devindeki büyümenin, Türkiye sanayi sektöründeki büyümenin çok altında kaldığına dikkat çeken İSO Başkanı Küçük, bu şartlar altında sanayinin genelindeki yüzde 6.5’lik katma değer artışını "anlamak ve açıklamakta" zorlandıklarını vurguladı. Ortaya çıkan sonuçlar TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) verilerini tartışmaya açarken Küçük, "Matematik olarak açıklamak zor. Bu durumda ilk 1000 dışındaki sanayi kuruluşlarının 2005’i daha olumlu geçirdiğini söylemekten başka seçenek kalmıyor" demekle yetindi.

VERİLER TEKRAR SORGULANMALI:

Ancak raporda şu değerlendirme yer aldı: "2005 yılında genel ekonomik göstergeler iyi bir performans ortaya koyarken ilk 500 büyük kuruluşta satışlar, kár ve yaratılan katma değerde yaşanan olumsuz gelişmeler arasında ters bir gelişme söz konusu. Bu çelişki ikinci 500 içinde aynen geçerli oldu. Bu durumda ekonomik göstergeler ile 1000 büyük kuruluşun göstergeleri arasındaki farkın iki olası açıklaması olabilir. Ya 1000 büyük kuruluş dışında kalan kuruluşlar daha iyi bir performans gösterdi ya da istatistiki veriler tekrar sorgulanmalı."

’Birinci lig’den düşen 30 şirket ’ikinci lig’de

EN büyük ikinci 500 sanayi kuruluşunun 2005 yılındaki üretimden net satışları 21 milyar 981 milyon 830 bin 495 YTL oldu. Üretimden satışlar sabit fiyatlarla yüzde 1.9 oranında arttı. Ancak net katma değer sabit fiyatlarla yüzde 2, brüt katma değer ise yüzde 6.2 küçüldü.

Ve-Ge Hassas Kağıt ve Yapıştırıcı Bank Sanayi’nin 271’incilikten zirveye sıçradığı sıralamada Beldeyama Motorlu Vasitalar 17’cilikten 2’inciliğe, Teknik Alüminyum ise 9’unculuktan 3’üncü sıraya yükseldi.

İkinci 500 listesine bu yıl 141 yeni kuruluş katıldı. Ancak bunların 30 tanesini ilk 500 liginden düşenler oluşturdu. Listede 4’üncü sırada yer alan Gesan Yatırım 2004’te ilk 500 arasında 491’inci, 5’inci sıradaki Berdan Tekstil ise ilk 500 arasında 337’inci sırada yer alıyordu.

70 yabancı sermayeli kuruluş fark attı

İKİNCİ 500 büyük sanayi kuruluşu içinde yabancı sermaye paylı 70 kuruluş yer aldı. 70 kuruluş, toplam üretimden satışlardan yüzde 15, brüt katma değerden yüzde 21, vergi öncesi dönem kárından yüzde 41.1, ihracattan yüzde 12.6 ve istihdamdan yüzde 10.8 pay aldı. İlk 500’te yer alan 136 kuruluşla birlikte 1000 büyük sanayi kuruluşu içinde 206 yabancı sermaye paylı kuruluş yer aldı.

8 KAMU ŞİRKETİ: İkinci ligte yer alan kamu kuruluşu sayısı 9’dan 8’e geriledi. Kamu kuruluşlarının üretimden satışlar içindeki payı yüzde 1.7’den yüzde 1.5’e düştü. İlk 500 arasında yer alan 15 kamu sermayeli kuruluş ile birlikte Türkiye’nin 1000 devi arasında ancak 23 kamu şirketi yer alabildi.

İhracat ortalamanın altında

İKİNCİ 500 büyük kuruluşta ihracat yüzde 7.2 oranında arttı. İlk 500’de ise bu oran yüzde 11.3 olmuştu. İlk 500’de olduğu gibi ikinci 500’ün performansı da genel ortalamanın altında kaldı. İkinci 500 Türkiye ihracatının yüzde 8’ini gerçekleştirirken, bu oran önceki yıl yüzde 8.6 olmuştu. İkinci 500 liginde, ihracatta ilk sıraları Dost Kardeşler Tekstil, Acarsan Makarna Un Gıda ve Arbel Bakliyat aldı.

İSTİHDAMDA ARTIŞ: İlk 500’deki yüzde 3’lük istihdam azalışına karşılık, ikinci 500’te çalışanların sayısı özel kuruluşlarda yüzde 0.7, kamu kuruluşda ise yüzde 3 oranında attı. Böylece 182 bin 321 olan toplam çalışan sayısı yüzde 0.8 artmış oldu.

Faaliyet dışı gelir yeniden yükseldi

LİSTEDEKİ 492 özel büyük sanayi kuruluşun 399’u kár ederken, 3’ü kamu kuruluşu 93 şirket zarar etti. İlk 500’ün aksine ikinci 500’ün faaliyet dışı gelirleri yüzde 1.9’dan yüzde 2.2’ye çıktı. Faaliyet dışı gelirlerin kár ve zaran toplamı içindeki payı yüzde 77.2’ye yükseldi.

Kurda tekrar geriye dönüş düşündürüyor

İSO Başkanı 2005 yılının sanayi açısından "çok olumsuz bir yıl" olarak geçtiğini söylerken, aşırı değerlenen YTL yüzünden bu olumsuzluğun 2006 yılında da devam ettiğini vurguladı. "Düşünmemiz gereken konu kurda tekrar geriye dönülmüş olması" diyen Küçük, 4 yıldır yapısal reformların gerçekleşmesi, üretimin önündeki engellerin kaldırılmasını beklediklerini, hükümetin de üzerine düşeni yapması gerektiğini söyledi. İSO Yönetim Kurulu olarak önümüzdeki günlerde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ’ı ziyaret etmeyi planladıklarını açıklayan Küçük, sanayideki olumsuz gelişmeleri Erdoğan başta olmak üzere hükümete anlatacaklarını söyledi.