Bayrampaşa Hali’nde işçilerle birlikte çalıştık! Kasa kasa yevmiye

İstanbul’da milyonlarca insan yaşıyor. Üstelik kentteki insan trafiği bu yaşayanlardan ibaret değil. İş, sağlık, eğitim ve turizm gibi nedenlerle her gün çok sayıda insanın yolu bu dev kentten geçiyor. Bu kadar insanın yiyecek tedariği için 24 saat çalışan bir hal bulunuyor. Bayrampaşa’daki meyve sebze hali Türkiye’nin farklı bölgelerindeki çiftçilerin ürettiği sebze ve meyvelerin toplanıp dağıldığı dev bir kompleks.

GECENİN İLK SAATLERİ

Biz de her hafta farklı bir mesleğe konuk olduğumuz İşin Peşinde köşesi için hale gittik. Burada asıl yoğunluk gece 01.00 ile 03.00 arasında yaşanıyor. Ama hareket sabahın ilk ışıklarına kadar sürüyor. Hale girer girmez çok büyük bir kalabalık karşılıyor sizi. TIR’lar, kamyonlar ve küçük el arabalarının oluşturduğu trafikte yürümekte zorlanıyorsunuz. Kentin büyük bölümünde gecenin sessizliği
hakimken burada yüzlerce ses birbirine karışıyor. Yolunuzu bulmak, kaybolmamak için sürekli dükkanların numaralarına
bakıyorsunuz.

28 TON DOMATES

Bugünkü mesaimiz halde 178 numaralı dükkanı işleten İsmail Açil’in yanında. Gece henüz yeni başlıyor. Antalya’dan bir TIR dolusu domates gelecek. TIR, dükkânın önüne yaklaştığında kasalar dolusu domates indirilerek alıcılara dağıtılacak. Ben de bu işte görevliyim. TIR yanaşıyor. Açil, 28 ton domatesin sabaha kadar indirileceğini söylüyor. Brandalar açılınca domatesin kokusu da yayılmaya başlıyor. Ancak iş uzun. Kasalar 10’ar 10’ar indiriliyor. Sadece domates de taşımadık. Kavundan üzüme, şeftaliden bibere kadar her kasaya el attık.

SİPARİŞE KULAK VER

Her kasanın sahibi ayrı. Kimini bir market, kimini pazarcı satın almış. Siz de ona göre indiriyorsunuz. Belki bir iki kasa indirmek zor gelmiyor ama iş sürdükçe kasaların ağırlı da artıyor gibi. O kadar kasayı indirip başka bir yere taşımak kolay değil. Üstelik her defasında farklı yere götürüyorsunuz. İş oldukça ağır ve zahmetli. Dükkan sahipleri sürekli yeni siparişleri söylüyor. Sizin de bir kulağınızın onda olması söylediklerini karıştırmamanız gerekiyor. Yoksa işler karışır ve o kadar ürünü yeniden taşımak zorunda kalırsınız.

ÜCRETLER ÇOK DÜŞÜK

Bu kadar ağır işin ücreti ise oldukça düşük. Kasa başına bir lira alıyorsunuz. Mesela az önce yanaşan TIR’dan bir manav 5 kasa domates istedi. İstediği her kasa başına size bir lira ödeme yapıyor. Ödemeyi dükkan sahipleri yapmıyor. Dükkanlar sadece kendi çalışanlarına ücret ödüyor. Bir de el arabaları var. 10-15 kasayı tek seferde halin uzak bir noktasına götürebiliyorsunuz. Onlar için ise 5 lira ödeme yapılıyormuş.

MESAİ 10 SAATİ AŞIYOR

İşçilerin söylediğine göre burada mesainin karşılığı da düşük kalıyor. Dükkânlarda 10 saati aşan mesai de ortalama yevmiye 200 lirayı bulmuyormuş. Kasaları taşıyanlar ise 100 lirayı bazen geçtiklerini belirtiyor. Üstelik bu kasaları taşıyan işçilerin büyük bölümü kayıt dışı çalışıyor. Hepsi yıllardır halde sigortasız çalıştırılmaktan şikayetçi. Açil, dükkanlardaki elamanların sigortalı olarak çalıştığını ancak halde sirkülasyonun yüksek olduğunu belirtiyor.

ÜRÜN ÇOK GELİRSE ZARAR EDEBİLİRSİNİZ

İsmail Açil, günlük iş rutininin içinde kar etmenin çok zor olduğunu ifade ediyor. Amaçlarının gelen ürünü kısa sürede zarar etmeden satmak olduğunu söyleyen Açil, “Bu her zaman mümkün olmuyor. Bazen binlerce liralık zararla günü kapattığımız çok gün var. Her dükkândan günde ortalama 20 ton ürün geçiyor. Burada hem komisyoncular hem sermayeciler var. Sermayeciler kendi ürünlerini burada satıyor. Komisyoncular ise çiftçinin ürününü. Halde o gün elinizdeki üründen çok varsa fiyat da düşüyor. Zarar etme şansınız yüksek” diyor.

MALİYETLER YÜKSELİYOR

Son yıllarda maliyetlerin çok yükseldiğini ifade eden İsmail Açil, “Bir yıl içerisinde bu yükseliş çok hızlandı. Üretim yapmak çok zorlaştı. Sadece lojistik maliyeti 2’ye katlandı. Yakıt, gübre, enerji, işçilik ve diğer malzemelerin fiyatları sürekli artıyor. Siz şu an köylüden bedava alsanız halde ürünün bir lira maliyeti var. Bu maliyetler çıktıktan sonra ise yüzde 8 kâr marjı koyup ürünü satmaya çalışıyorsunuz. Ürünün yolda ve halde fire vermesi de bizi zorluyor” dedi.

YABANCI ÇALIŞAN SAYISI YÜKSEK

Hal mesaisi sırasında gördüğümüz en önemli detaylardan biri de yabancı uyruklu çalışanlardı. Halde kasa taşıma ve yük nakliye işlerinin büyük bölümünü yabancı uyruklu ve kayıtdışı çalışan işçiler gerçekleştiriyor. Onlar da bu işin yapabilecekleri az sayıda işten biri olduğunu ve hayatta kalmak için düşük ücretleri kabul etmek durumunda kaldıklarını belirtiyor.

KİM NE ZAMAN HALE GELİYOR?

Halden ürün almaya gelenler en iyi meyve ve sebzeyi kapmak için ilk gelen TIR’ları gözlüyor. Haldeki dükkan sahiplerine göre gece 01.00 ile 03.00 arasında satılan ürünler kaliteli. Sabaha doğru ise ürünün kalitesi de fiyatı da düşüyor. Restoranlar çoğu zaman gecenin ilk saatlerinde işlerini bitirip giderken ucuz ürünü gözleyenler ise sabaha kadar bekliyor.

YENİ NESİL İSTEMİYOR

Halde çalıştıracak yeni işçi bulmakta zorlandıklarını anlatan İsmail Açil, “Biz bu mesleği devam ettiriyoruz ama yeni nesile bu işi yaptırmak çok zor. Onları gece çalıştıramıyorsunuz. Hepsi kaçıyor. Burada çalışanların sosyal hayatı da kısıtlı oluyor. Çoğu zaman gündüzlerimizi uyuyarak geçiriyoruz. Kazançlar da çok yüksek değil. Durum böyle olunca yeni nesli ikna etmek de zorlaşıyor” diye konuştu.