Batan Sümerbank'ta Hayyam Bey faturası 248 trilyon

Atatürk'ün emri ile kurulan Sümerbank'ı 1995 yılında satın alan Hayyam GaripoÄŸlu, banka kaynaklarını ÅŸirketleri için ucuz ve limit dışı kredi mekanizması gibi gördü. Sonunda 1999'da Sümerbank'a el konduÄŸunda bankanın içinden 248 trilyon lira boÅŸaltılmış durumdaydı.HAYYAM GaripoÄŸlu, 1995 yılının Ekim ayında 103.4 milyon dolara satın aldığı Sümerbank'ı, 22 Aralık 1999 yılında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) kararıyla TMSF'ye devrederek kaybetti. Son yıllarda TMSF'ye devrolan bankaların önemli kısmında görüldüğü gibi GaripoÄŸlu'nun banka sahipliÄŸi de kısa sürdü.248 trilyon liralık ‘‘boÅŸaltma operasyonu’’ yaÅŸayan Sümerbank, tıpkı Etibank gibi Atatürk'ün döneminde özel emirle kurulmuÅŸ, kötü yönetildiÄŸi dönemler olsa bile ortalama 70 yıl ayakta kalmayı baÅŸardıktan sonra satıldıkları kiÅŸilerin ellerinde ilk beÅŸ yıllarını dolduramamış bankalardan biriydi.Bankanın devri sırasında TMSF'nin açıkladığı raporlarda bankanın 248 trilyon liralık boÅŸaltma operasyonuna uÄŸradığı yer aldı. Hayyam GaripoÄŸlu ve bankanın 23 eski yöneticisinin, Mali Åžube Müdürlüğü'nde yapılan sorguları sırasında Kıbrıs'ta off-shore bankacılık yapmak üzere kurulan Efektifbank Ltd.'ye 52 milyon dolar aktardıklarını kabul ettikleri de açıklandı.MALKÄ° BAÄžLANTISIAncak, Hayyam GaripoÄŸlu'nun kamuoyu önüne ilk çıkışı Sümerbank'ın TMSF'ye devri ile gerçekleÅŸmedi. GaripoÄŸlu, Nesim Malki cinayeti ve Türk Ticaret Bankası skandalıyla Türkiye'nin gündemine daha önce girmiÅŸti. Sümerbank'ın TMSF'ye devredilmesi sonrasında, bankanın bu iki olaya karışan GaripoÄŸlu'nun elinden özellikle alındığı iddiaları da ortaya atıldı. O günlerde, GaripoÄŸlu'nun adı, 12 Aralık 1998 yılında, bankası Bankekspres'e el konula Korkmaz YiÄŸit ile yine Türk Ticaret Bankası nedeniyle birlikte anılıyordu.GaripoÄŸlu, Bursa'da öldürülen Nesim Malki'den aldığı kredilerle Sümerbank'ı satın aldığını daha önce Malki soruÅŸturması sırasında açıklamıştı. Bununla birlikte GaripoÄŸlu ile Malki arasındaki iliÅŸki ve Malki cinayeti nedeniyle tutuklanıp yargılanmış olan Erol Evcil arasındaki iliÅŸki hálá tam olarak çözümlenebilmiÅŸ deÄŸil.Hayyam GaripoÄŸlu, Sümerbank soruÅŸturmaları sırasında Erol Evcil ile aralarında Nesim Malki'den alınmış borç nedeniyle yaÅŸanan çeÅŸitli sorunlar olduÄŸunu açıklamıştı. Ancak zamanla Sümerbank olayının derinleÅŸmesi, bankaya el konulma nedenleri arasında Malki cinayeti ve Türkbank olaylarının payı olsa bile bankanın kasasının boÅŸaltıldığını da ortaya çıkardı.Sümerbank olayı araÅŸtırıldıkça, bankanın hangi iÅŸlemler aracılığıyla hangi ÅŸirkete nasıl ve ne kadar kaynak kullandırdığı tespit edildi.Sümerbank'ın Kıbrıs'taki bankası Efektifbank'ın off-shore hesaplarında yaptırılan depo iÅŸlemlerine iliÅŸkin bakiye olmadığı, bankanın bu iÅŸlemlerden 26.6 milyon dolar tutarında zarar ettiÄŸi anlaşıldı.Belgelenen olaylardan bir diÄŸeri GaripoÄŸlu'na ait Ä°peks Tekstil ve Sümerbakır Sanayi'nin, yabancı bankalardan 46.5 milyon dolar tutarında kredi kullanmasına imkan saÄŸlandığı, yine bu ÅŸekilde kullandırılan 7.5 milyon dolarlık kredinin kayıt dışı kapatıldığı ve bu iÅŸlemlerde Sümerbank'tan saÄŸlanan 28 milyon doların Efektifbank aracılığıyla kullandırıldığı ortaya çıktı.36 ŞİRKET KULLANMÅžSümerbank davası ilerledikçe Hayyam GaripoÄŸlu'nun, bankasını 36 aile ÅŸirketi aracılığıyla boÅŸalttığı ortaya çıktı. GaripoÄŸlu Åžirketler Grubu'ndaki bu 36 ÅŸirketin, Sümerbank'tan tam 8.5 trilyon liralık kredi kullandığı ve bunları ödememek için hileli iÅŸlem gerçekleÅŸtirdiÄŸi belirlendi. Sümerbank ile ilgili bu iddialar, Ä°stanbul 1'inci Asliye Ticaret Mahkemesi'nde açılan ‘2000/417 Esas no’lu dava dosyalarında yer aldı.MÜŞTERÄ°LERÄ° DÖVDÃœSümerbank davasında dolandırıcılık, zimmet ve teÅŸekkül oluÅŸturma suçlamalarıyla yargılanan Hayyam GaripoÄŸlu, Ä°stanbul Adliyesi'ndeki duruÅŸmalarının birinden çıkarken, denetçi raporlarında ‘hayalet banka’ olarak yer alan Efektifbank'ın bazı gerçek müşterilerinin saldırısına uÄŸradı. GaripoÄŸlu, adliye binasından çıkana kadar müşterileri tarafından bir hayli hırpalandı. Hayyam GaripoÄŸlu'nun hakkında açılmış çeÅŸitli davalar vardı. Ancak GaripoÄŸlu, Sümerbank nedeniyle 17 ay cezaevinde kaldıktan sonra tahliye edildi. GaripoÄŸlu'nun hapiste kalma süresi, batık banka patronları arasında Murat Demirel'den sonra en uzun ikinci süreyi temsil etti.Sümerbank'ın kilit ismi KarahasanoÄŸlu'yduTMSF'ye devredilen Sümerbank'ın eski genel müdürü Ä°smail Emen, Hayyam GaripoÄŸlu'nun gözaltına alındığı günlerde Hürriyet'e yaptığı açıklamada, ‘‘Neden suçlandığımı bile bilmiyorum’’ demiÅŸti. Emen, genel müdürlüğü döneminde bankanın sahibi Hayyam GaripoÄŸlu'na açılan krediler için 450 milyon dolarlık ipotek aldığını açıklamıştı. EÅŸinin tedavisi nedeniyle Amerika'da bulunan Ä°smail Emen, genel müdür olarak görev yaptığı Åžubat 1998-Mart 1999 döneminde, suç oluÅŸturabilecek herhangi bir iÅŸleme imza atmadığını iddia etmiÅŸti.Ä°lginç bir ÅŸekilde Ä°smail Emen'den önce Sümerbank'ın genel müdürlüğünü yapmış olan Şükrü KarahasanoÄŸlu da ‘‘3 yıllık genel müdürlük dönemim murakıplarca denetlendi. Suç tespiti yapılamadı’’ açıklamasını yapmıştı.Ä°lginç olan Şükrü KarahasanoÄŸlu, Ä°stanbul 6'ncı Ağır Ceza Mahkemesi'nde bu ifadeyi verirken, aynı zamanda Etibank davası kapsamında da tutuklu bulunuyordu. Özetle, KarahasanoÄŸlu, Emlakbank dahil edildiÄŸinde banka genel müdürlüğü yaptığı üç banka da içi boÅŸaltılmış ender bankacılardan biri olarak Türk bankacılık tarihindeki yerini aldı. KarahasanoÄŸlu, yukarıdaki sözlerini söylediÄŸi duruÅŸma sonrasında Sümerbank davasından ‘tahliye’ edilmiÅŸti ama Etibank davası nedeniyle tutukluluÄŸu sürmüştü.Malki krizi yüzünden kredileri yeniledimSÃœMERBANK'a el konulmasından yaklaşık dokuz ay önce genel müdürlük görevinden ayrılmış olan Ä°smail Emen, Hürriyet'e yaptığı açıklamada, Sümerbank'tan grup kredisi kullanıldığını ÅŸu sözleriyle kabul etmiÅŸti.‘‘Ben eski kredileri yeniledim. Nesim Malki krizi nedeniyle bu krediler yenilenmek durumunda kalındı. O dönemde Nesim Malki dosyası açılmış, Hayyam Bey gözaltına alınmıştı. Banka da çok zor bir durumdaydı. Kriz patladığında Hayyam Bey'in bu kredileri geri ödeyecek durumu yoktu. Yeni kredi vermedik ama var olanları da tahsil etme ÅŸansımız yoktu. Ama yenilenen kredilere karşılık olarak da 450 milyon deÄŸerinde teminat, ipotek aldım. Hayyam Bey'in bütün fabrikalarının, gayrimenkullerinin bankaya ipotek ettirdim. Her patron, kendi ÅŸirketleri için kredi kullanıyor. Önemli olan bu kredilerin yasal limitler içerisinde kalması. Hayyam beyin kullandığı kredilerin bir kısmı da bilindiÄŸi gibi Nesim Malki'nin öldürülmesinden sonra ailesine yapılan ödemelerden kaynaklandı.’’Â