Bakan Yıldız’a yanıt Sayıştay raporunda

Haberde de bu cümle aynen yer aldı. Sayıştay, söz konusu kömür alımları nedeniyle kamunun kayıp yaşadığını ve zarara uğradığını da net bir şekilde yazdı.

SAYIŞTAY: SÖZLEŞMEYE AYKIRI DAVRANILDI AMA CEZA ÖDEMEDİ
Yıldız, “Bütün Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) çalışanları, oradaki görevli arkadaşlar, görevlendirilen arkadaşlar, sözleşmenin dışında herhangi bir tasarrufta bulunamazlar, bulunmaları halinde onların müeyyideleri ve bir kısım cezalar var. Onlarla mutlaka karşı karşıya gelirler” derken, Sayıştay raporunun 74. sayfasında Soma AŞ’nin sözleşmeye aykırı davrandığı durumlarda da ceza almadığı net bir şekilde vurgulandı. Raporda bu bölüm, “(Kömürler için kalori sınırı) Ret sınırının 1.800 kcal/kg olması yanında sözleşme hükümlerine göre prim/penalite hesaplarının aylık olarak hesaplanıyor olması yükleniciyi temiz kömür üretme noktasında daha rahat davranmaya yöneltmektedir. Şöyle ki müteahhit 2013 yılı ile 2014 yılının ilk 4 ayına isabet eden 10 değişik çalışma gününde kalorifik değeri 1.653 ile 1.788 arasında değişen kömürlerden 54 bin ton kömürü müesseseye vermiş ve karşılığında herhangi bir cezai müeyyide ile karşılaşmamıştır” ifadesiyle anlatıldı.

EN DEĞERLİ TAŞ SOMA’DAN

SAYIŞTAY: KÖMÜR YERİNE İŞE YARAMAYAN KAYAÇ VERİLMEMESİ İÇİN DİKKAT EDİN
Yıldız, “Herkes taş olduğunu görmüyor, bir tane haberi yapan gazete görüyor. Böyle bir şey olmaz” ifadesini de kullandı. Ancak Sayıştay Soma AŞ ile ilgili bölümde, “Mümkün olduğunca ocaklarda selektif üretim yapılarak işe yaramayan kayaçların kantarlardan geçirilmek suretiyle kömür yerine verilmemesi dikkat edilecek en önemli husus olmalıdır” uyarısında bulundu.

SAYIŞTAY: KURUM ZARARA UĞRUYOR
Yıldız, “TKİ’nin oradan zarar ettiği de yazıldı. Bir yılda 159 milyon lira kar etti. Buna karşılık siz nasıl zarar yazıyorsunuz anlamış değilim ama bunun hangi amaçla yapıldığını, perde arkasını bildiğim için benim açımdan izahı son derece kolay ama sizin açınızdan izahının son derece zor olduğunu görüyorum. Özellikle bunların işlenmesi, ayıklaması ve tasnifi ile alakalı oran, yüzde 40-60 diye verilen aralığın daha üzerinde çıkmıştır. Soma’da altında da çıkabilirdi o zaman onun da para karşılığı ona göre verilecekti. Biz her zaman insana dayalı her konuda sözleşmeye uyulup uyulmadığının üzerinde dururuz. Burada rakamların ve yaklaşım şeklinin yanlış olduğunu söylemem lazım” iddiasında bulundu. Kamuyu resmi olarak denetlemekle yükümlü olan Sayıştay ise net bir şekilde bu şekilde kömür alımından dolayı kamunun zarara uğradığını yazdı. Raporda bununla ilgili bölüm, “Geventepe, Işıklar ve Merkez (Soma AŞ) yeraltı ocaklarında 2013 yılında üretilen kömürün kalorifik değerinin sözleşme değeri olan 2.250 kaloriden (Kcal/kg) daha düşük gerçekleşerek 2.213 kcal/kg mertebesine düştüğü, bu nitelikteki kömürün Kurumu, operasyon kayıpları, lavvar verimlerinin düşmesi ve satılabilir ürün şeklinde elde edilen kömürdeki yetersizlik nedenleriyle zarara uğrattığı göz önünde bulundurularak, daha yüksek kalorili ve EÜAŞ’a satıştaki protokol şartlarına uygun kömür üretiminin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınması önerilir” cümleleriyle yer aldı.

RAPORDA YAZILANLAR AYNEN HABERE ALINDI
Bakan Yıldız, “Haberde yaklaşık 1 milyon tonluk kısmın termik santralde kullanıldığı falan yazmıyor. Sanırım işine gelmediği için yazmıyor ama bu o kadar önemli bir ayrıntı ki... Sanayiide kullanılıyor ve diğer kısımlarda kullanılıyor. 3 temel yerde kullanılıyor bunlar. Aslını astarını bilmeden bir haber yapıp, ‘Neyse bunu toparlaması gerekenler toparlasın’ derseniz bu habercilik anlayışına da aykırıdır. Kalorifik değerleri itibariyle tasnif edilir ve her kalorifik değerin karşılık geldiği para miktarı da vardır orada...” dedi. Hürriyet’in haberi Sayıştay raporunun düşük kalorili kömür alımlarını ve bu nedenle yaşanan kayıpların anlatıldığı 74 ve 75.sayfaları dikkate alınarak hazırlandı. Buradaki ifadeler tırnak içinde aktarıldı. Sayıştay’ın söz konusu bölümlerinde, “1 milyon tonluk kısım termik santralde kullanılmaktadır” tespiti yer almadı; tam aksine “Bu kömürden 1 milyon 549 bin 311 tonu lavvara verilmiş, 780 bin 520 konu kayıp kömür olarak atılmış ve geriye kalan kısımdan sadece 768 bin 791 ton temiz kömür elde edilebilmiştir. Yani ocaklardan çıktığı haliyle satın alınan kömürün yaklaşık yarısı hiçbir işe yaramadığı için atılmıştır” ifadesine yer verildi. 800 bin ton kömürün taş olarak dışarıya atıldığı iddiası ise CHP Manisa Milletvekili Özgür Özel’in iddiası olarak dile getirildi ve bu da haberde Özel’in iddiası olarak yer aldı.

RAPORUN İLGİLİ BÖLÜMLERİ ŞÖYLE
Kamuya da açık olan Sayıştay’ın Türkiye Kömür İşletmeleri’ne bağlı Ege Linyitleri İşletmesi’nin 2013 yılı denetim raporunda SOMA AŞ ile ilgili 74 ve 75. sayfalarda yer alan bölüm şöyle:
“Soma Kömürleri AŞ’nin 2013 yılı içerisinde yeraltı ocaklarından rödovans usulü ile yapmış olduğu toplam üretim miktarları şu şekildedir:

Geventepe yeraltı ocağı: 430 bin ton, Merkez Yeraltı Ocağı: 1 milyon 260 bin ton, Işıklar Yeraltı Ocağı: 682 bin ton Toplam 2 milyon 372 bin ton
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus Soma Kömürler AŞ firmasının yıl içinde üretmiş olduğu kömürün baz kalori değerinin altında üretilmiş olmasıdır. Firmanın taahhüt ettiği ve sözleşmede yer alan baz kalori değeri 2.25/ kcal/kg iken fiili durumda üretilen 2.372 bin ton kömürün ortalama kalorifik değeri 2.213 kcal/kg olmuştur. Ret sınırının 1.800 kcal/kg olması yanında sözleşme hükümlerine göre prim/penalite hesaplarının aylık olarak hesaplanıyor olması yükleniciyi temiz kömür üretme noktasında daha rahat davranmaya yöneltmektedir.

SAYIŞTAY, TCDD İÇİN HAZIRLADIĞI İHALE RAPORUNDA FİRMA İSMİ VERMEDİ

Şöyle ki müteahhit 2013 yılı ile 2014 yılının ilk 4 ayına (Nisan sonuna kadar) isabet eden 10 değişik çalışma gününde kalorifik değeri 1.653 ile 1.788 arasında değişen kömürlerden 54 bin ton kömürü müesseseye vermiş ve karşılığında herhangi bir cezai müeyyide ile karşılaşmamıştır. Zira müteahhitten satın alınan kömürün ısıl değeri açısından değerlendirilip muhasebeleştirilmesi yani yapılacak olan ödeme miktarı taraflarca imzalanmış olan sözleşmelere göre, aylık baz kalori değerleri üzerinden yapılmaktadır. Bu durumda yüklenicinin ret sınır değerinin altında kömür vermesi durumunda bile ceza ödemesi pek mümkün görülmemektedir.
Ancak aynı kömürü TKİ’nin hiçbir zenginleştirme işlemine tabi tutmadan EÜAŞ’a vermesi durumunda hiçbir bedel talep edemeyeceği de açıktır. Çünkü EÜAŞ TKİ’den satın aldığı kömürü vardiya bazında değerlendirip hakedişleri de buna göre düzenlemektedir.

Yine aynı firma yıl içerisinde sadece Eylül ve Ekim aylarında baz kalori değerinin üstünde kömür üretilmiş olup (ortalama 2.346 kcal/kg) geride kalan 10 ayın tamamında belirtilen değerin altında kömür üretimi yapılmıştır.
Bu kömürden 1 milyon 549 bin 311 tonu lavvara verilmiş, 780 bin 520 tonu kayıp kömür olarak atılmış ve geriye kalan kısımdan sadece 768.791 ton temiz kömür elde edilebilmiştir. Yani ocaklardan çıktığı haliyle satın alınan kömürün yaklaşık yarısı hiçbir işe yaramadığı için atılmıştır.

Müeessenin ilgili firmaya satın almış olduğu 2 milyon 372 bin ton kömür için yapmış oldugu hakediş tutarı 145.,5 milyon TL olup kömürün 2.250 kaloride olması durumunda alacağı hakediş tutarı 149,3 milyon TL olacaktı. Yani müteahhit de düşük kalorili kömür üretmiş olması nedeniyle 3.8 milyon TL eksik hakediş almıştır. Ancak Ege Linyitleri İşletmesi’nin hem operasyon kayıpları hem de satılabilir kömür miktarlarının azlığı nedeniyle uğradığı kayıplar çok daha fazladır.

Düşük kalorili kömürlerin lavvarlarda verim kaybı yaratmasının yanında sözleşmelerin tuvönan üzerinden yapılmış olması nedeniyle kurum aleyhine maddi kayıp yarattığı da bilinmektedir. Bu nedenle mümkün olduğunca ocaklarda selektif (seçimli) üretim yapılarak işe yaramayan kayaçların kantarlardan geçirilmek suretiyle kömür yerine verilmemesi dikkat edilecek en önemli husus olmalıdır. Bu amaçla,
“Müessese merkezinde yer altı ocakları olarak özel bir madencilik firması tarafından hizmet alımı ve rodövans usülüyle çalıştırılan; Geventepe, Işıklar ve Merkez yeraltı ocaklarında 2013 yılında üretilen kömürün kalorifik değerinin sözleşme değeri ollan 2.250 kaloriden (Kcal/kg) daha düşük gerçekleşerek 2.213 kcal/kg mertebesine düştüğü, bu nitelikteki kömürün Kurumu, operasyon kayıpları, lavvar verimlerinin düşmesi ve satılabilir ürün şeklinde elde edilen kömürdeki yetersizlik nedenleriyle zarara uğrattığı göz önünde bulundurularak, daha yüksek kalorili ve EÜAŞ’a satıştaki protokol şartlarına uygun kömür üretiminin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınması önerilir. “