Ayrılma gerilimi

Britanya’da bir süredir gündemde olan ama ‘hayırcıların’ görece geriden gelmesi nedeniyle kamuoyu yoklamalarına bakılarak hafife alınan Avrupa Birliği’nden (AB) çıkış (Brexit) potansiyeli, son kamuoyu yoklamaları ile birden ciddiye bindi. 

Kimi yoklamalara göre ilk kez Brexit taraftarları AB’de kalma taraftarlarının önüne geçti. Kimi kamuoyu yoklamalarından birinde ise (YouGov) Brexit taraftarları yüzde 46 ile önde. Kalma taraftarı olanlar yüzde 39’da. Kilidi ise oylamada kararsızların çözeceği açık.

Olasılık hesaplarına göre ise 10 puanlık artış var; bir hesaba göre çıkış olasılığı yüzde 42.5’e ulaştı. Britanya’nın en çok satan gazetesi The Sun, dün şu başlıkla çıktı “BeLeave in Britain”. Kelime oyunu yapılarak; ‘ayrıl’ anlamına gelen kelimeler, ‘Britanya’ya inan-güven’ sesi verecek biçimde birleştirilmişti. Bu başlıkla editöryal çağrı yapılıyor ve 23 Haziran’daki halk oylamasında Britanyalılara AB’den ayrılma yönünde oy kullanmaları tavsiye ediliyordu. 

23 Haziran’da Britanya’da ‘AB’de kalalım mı, çıkalım mı?’ seçeneklerinin oylanacağı halk oylamasında, Britanya ve çıkış kelimelerinin bileşimi ile çıkışı temsil ediyor ‘Brexit’. Halk oylamasına gitmek, Britanya Başbakanı Cameron’un 2015 seçimlerindeki taahhüdü idi. Cameron ayrılma taraftarı değil, pazarlık taraftarıydı.

Brexit’in son 10 günde ciddiye binen bir seçenek olarak öne geçmesinin önemli bir nedeni de, kamuoyu yoklamalarında çıkış seçeneğinin arayı açmaya başlaması ve bunun mali piyasalarda sarsıntı yaratması. İngiliz Sterlini hızla değer kaybetti, borsalar düştü. Hatta Almanya’da 10 yıllık tahvil faizleri sıfırın altına düştü. Bunun anlamı, 10 yıllık tahvil alıp vadesine kadar tutarsanız faizi bırakın anaparadan fedakarlık yapmaya razısınız demektir.

Britanya’nın halk oylaması sonucuyla AB’den çıkma kararı alması, Avrupa Birliği hülyasının çökmesi demek olacak. Nihai hedef olan ‘siyasi birlik’ ideali çökecek. 2009 krizi ve sonrasındaki ekonomik ve toplumsal gelişmeler, Avrupa Birliği’nin siyasi birlik idealinin altını boşaltan en önemli gelişme oldu. Özellikle, Yunanistan, İspanya, Portekiz, İtalya gibi Akdeniz kuşağında yer alan ülkelerde ekonomik krizin kemer sıkma getirmesi, devasa işsizlik ve gelir kayıpları yükselen bir milliyetçi damar geliştirdi. Hele ki Avrupa’ya Suriyeli sığınmacı akımı ile Avrupa’daki katliam boyutundaki IŞİD saldırıları, korku ile bu damarı büyüttü.

İŞGÜCÜ AKIMI ZORLUYOR
Siyasi birliğe giden egemen ülkelerin birçok alanda politika çerçevelerini politik açıdan ‘birliğin merkezine’ terk etmeleri, egemenlik haklarından vazgeçmeleri, 2009 krizi gibi derin krizlerde toplumsal tepkilere neden oluyor. Britanya’da olan da bu; The Sun gazetesinin ilk cümlesi de bununla bezeli; ‘Brüksel’in diktasından kurtulmak’. AB’den çıkma fikrini destekleyenlerin dayandığı en önemli gerekçe, AB’deki işgücünün serbest dolaşımı. İşsizliğin zirve yaptığı ülkelerden gelen işgücü akımı Britanyalıları bunaltmış; ‘Sadece Norveç ve İsviçre’den gelenleri alalım’ sesleri yükseliyor. Bloomberg’de sunulan şu sayılar, Britanya’da yaşayan yabancı ülke doğumlu kişilerin nüfus içindeki oranının 1991’de yüzde 7.3’ten, 2011’de yüzde 13.4’e yükseldiğini gösteriyor.

BRİTANYA ÇIKARSA NE OLUR?
BRİTANYA çıkış kararı alırsa; nasıl bir sonuç geleceğini kestirmek zor. Ancak her iki taraf için de iyi olmayacak; ötesinde, getireceği çalkantı ve belirsizlikler nedeniyle Türkiye gibi ülkeler için de.

Britanya ekonomisinin hasar göreceği çok açık. Britanya Hazinesi’nin hazırladığı ve nisan ayında yayımladığı raporda; Brexit durumunda, Britanya’nın milli geliri 15 yıl sonra yüzde 6.2 daha düşük bir yerde olacak. Bu, hane halkı başına 4 bin 300 sterlin daha düşük gelir demek. Yapılan hesap, doğrudan yatırımları, verimlilik kayıplarını ve dış ticaret kayıplarını dikkate almış. Hazine, bu raporla ‘bu bizi teğet geçmez’ diyor.

Brexit durumu, ekonomik çıkmazdan çıkış bulamayan, bankacılık sistemi çökmüş AB’nin politik olarak bir arada durma umutlarının da ipini çekecek. Üye ülkelerde yeşeren ırkçı akımlara ve AB karşıtlarına güç verecek. Siyasi birlikten uzaklaşan AB’nin, hem ekonomik geleceği hem de parasının istikrarı olamaz.

Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk ise uzun vadeli etkilerinden dolayı daha korkutucu bir kayıp tahmini yapıyor; “bir tarihçi olarak, sadece AB’nin değil, aynı zamanda bütünüyle batı medeniyetinin yıkımının başlangıcı olmasından endişeliyim”. 

STERLİN DEĞER KAYBEDİYOR
BRİTANYA, Avrupa Birliği üyesi ama parası sterlini parasal birliğe sokmadı, korudu. Küresel krizde Avrupa’dan ayrışması da biraz bu sayede oldu. Kendi para politikasını kendisi belirledi. 1 sterlinin dolara karşı paritesi, 2009 sonrası ortalaması kabaca 1.60 iken dün geldiği yer 1.41 idi. Brexit durumunda, Bloomberg anketine göre ekonomistlerin yarısı 1.30’un altına düşeceğini tahmin ediyor. Buradan Euro için de benzer bir değer kaybı tahmini yapılabilir.

PİYASA TEMKİNLİ
Küresel gelişmelere bağlı risk iştahında azalma ile dün dolar 2.94 liraya kadar çıktı. İngiltere’de 23 Haziran’da yapılacak referandumla AB’den ayrılma ihtimalinin artması yatırımcıların FED öncesinde temkinli davranmalarının ana sebebi olarak gösteriliyor.