Atık projesi sanayinin korumasında
Güncelleme Tarihi:
Bilim ve sanayi çevre için el ele veriyor. İlginç araştırma projesi, üretim atığı sentetik ipliklerin değerlendirilip ekonomiye kazandırılmasını hedefliyor. Türlü, çeşitli engellere karşın bu titiz, anlamlı çalışmaya sanayiden finans, moral desteği geliyor. Bunlar bir düş sanki. Türkiye'de tabii ki umut verici gelişmeler oluyor, lakin lüks bir konu olarak görülen çevreye dair başarılar Kaf Dağı'nı aşmaya benziyor.
Hikayemizin kahramanları Bursa Uludağ Üniversitesi araştırma görevlisi Şule Altun ve danışmanı Doç.Dr.Yusuf Ulcay. Önceki hafta Cenevre'deki 4.Dünya Geri Kazanım Kongresi'nde tanıştık. Ayaküstü sohbetin ardından projeleri hakkında bilgi istedim. Yıllardır uğraştıkları projelerini, sıkıntılarını, sevinçlerini üç sayfada özetlemeyi başarmışlar. Çevreyi ve ekonomiyi gözeten, alternatif çözüm üreten projeden işte bazı ayrıntılar:
Türkiye'de 1997 verilerine göre yılda 320 bin ton polyester ipliği üretiliyor. Polyester, tüm dünyada olduğu gibi, en fazla üretilen sentetik lif. Üretim sırasında yaklaşık yüzde 5 civarında üretim atığı (deşe) meydana geliyor. Bunların bir kısmı geri kazanılıyor ve düşük kalitede iplik, vatka elde ediliyor, ama genelde polyester iplik üretim atığı verimli değerlendirilmiyor. Oysa bu atıklar plastiklerle aynı kökenden gelmekte ve uzun yıllar doğada kalıp, hayli yer kaplıyor. İşin bir de ekonomi boyutu var. Dünyada sentetik esaslı tekstil ürünlerinin geri kazanımıyla inanılmaz yararlar sağlanıyor. Heyelan bölgesi tekstil ürünüyle kaplanıp toprak denetim altına alınıyor, karayollarının alt yüzeyleri güçlendirilip, yolların çökmesi engelleniyor, binaların ısı ve ses yalıtımlarında, drenaj işlemlerinde de kullanılıyor.
Şule Altun 1991'den itibaren Bazı Sentetik Liflerin Üretim Atıkları, Nedenleri ve Geri Kazanım Yöntemleri konulu yüksek lisans çalışması yapıyor. Türkiye'de uygulanmayan termo-mekanik yöntemi araştırma kararı alıyor. Bir makine tasarlıyor. Ekstruder denilen makine polyester iplik atıklarını eriterek tekstil işlemlerinde kullanılan bir ara ürün haline dönüştürüyor. Projeye İTÜ/KOSGEB Teknoloji Geliştirme Merkezi 40 bin marklık destek veriyor. Ancak sürekli değişen hükümetler nedeniyle harcamaların sürekli kısılması projenin planlanandan daha uzun sürmesine neden oluyor.
Makinanın geliştirilmesi, en verimli sonucun elde edilmesi çabalarında Bursa'daki Sönmez Filament firmasından gelen destek büyük umut oluyor. Rusya, Bulgaristan'daki ilgili araştırma kurumları ve EURAKA'ya(Avrupa ülkelerinin oluşturduğu ve yeni tasarımlara destek veren bir kuruluş) başvurular olumlu yanıt alıyor ve 464.4 milyar TL'lik proje geçen kasımda onaylanıyor. Türkiye'nin bu proje içersindeki payı yüzde 70 ve bu harcamalar TÜBİTAK-TİDEB ve Sönmez Filament tarafından karşılanacak. Polyester iplik üreticilerini etkileyen kriz ortamında işletmesini bir ay kapatmak zorunda kalan Sönmez Filament'in sponsor olmasından çok duygulandıklarını, moral bulduklarını gururla aktarıyorlar.
Projenin amacı bu makinaya ilave çeşitli donanımlar ekleyerek özelliklerini iyileştirmek, bununla prototip üretim yapmak, ardından günde 10 ton atığı geri dönüştürme kapasiteli pilot üretim tesisi kurarak sanayi uygulamasını gerçekleştirmek. Böylece bu projeyi uygulayacak Sönmez Filament'in kendi ürtemi hattında ortaya çıkan atıkların, hem de polyester iplik üretiminin merkezi olan Bursa'daki diğer 8 fabrikada ortaya çıkan atıkların değerlendirilme şansı doğacak. İlk aşamada 50 kişiye iş imkanı sağlayacak ve benzer tesislerin kurulmasına önder olacak.
İddialı, inançlı, enternasyonel projeye imza atan Şule Altun bazı isteklerle noktalıyor yazısını: Hükümetler tasarruf genelgelerinin başına araştırma projelerine desteği koymasınlar. Bu çalışmada Nergis, Korteks ve Sönmez Filament'in büyük yardımlarını gördük. Minnettarız. Artık sanayi ve üniversite işbirliği zamanı. Firmalar, araştırma-geliştirme çabalarıyla kára geçecek ve 2000'lerin krizlerine meydan okuyacaklardır...