Asya paraları dibe gidiyor

Ekonomik krizin Asya ülkeleri para ve sermaye piyasalarında neden olduğu hızlı düşüşler sürüyor. Dün de Asya paraları dolar karşısında önemli düşüşler gösterdi. Endonezya para birimi rupe yüzde 15 ile tüm zamanların en büyük değer kaybına uğradı.

Asya kaplanlarını etkisi altına alan para depremi dün de sürdü. Endonezya, Singapur, Malezya para birimleri dolar karşısında büyük değer kaybına uğrarken, borsalarda da hisse senetleri düştü.

Şirket ve yatırımcıların dolara yönelmesi üzerine Asya piyasalarında nakit sıkıntısı had safhaya ulaştı, merkez bankaları giderek büyüyen para krizi karşısında etkisiz kaldı. Endonezya Devlet Başkanı Suharto'nun bütçeyi açıklamasının ardından Endonezya para birimi rupe, tüm zamanların en büyük değer kaybına uğradı. Önceki gün 7200 rupe'den işlem gören bir ABD doları dün 8250 rupeden işlem gördü. Böylece rupenin dolar karşısındaki bir günlük kaybı yüzde 15'e yaklaştı. Malezya Ringgiti, Filipin Pesosu, Tayvan Doları, Tayland Bahtı, Hong Kong Doları, Yeni Zelanda Doları ve Singapur Doları da ABD doları karşısında hızlı değer kaybına uğradı. Dün Asya piyasalarında sadece Güney Kore Won'u küçük bir artış yaşadı. Önceki gün 1 ABD Doları karşısında 1.746 paritesinde işlem gören won dün 1.715 paritesinden satın alındı.

BORSALAR DÜŞÜYOR

Para piyasalarındaki düşüş borsa, petrol ve maden piyasalarını da etkiledi. Nakit sıkıntısı yaşanması ve alıcı bulunamadığından Asya'da ham petrol fiyatları da düşmeye başladı. Güney Koreliler'in ekonomiyi kurtarmak için 18 bin ton altını satışa çıkarmalarının ardından altın, döviz karşısında son 18 yılın en düşük seviyesine ulaştı. Borsa Hong Kong'ta yüzde 5.9, Singapur'da yüzde 4.9, Malezya'da yüzde 0.9, Avustralya'da yüzde 1.5, Endonezya'da yüzde 2.0, Filipinler'de yüzde 4.0, Taipei'de yüzde 1.6, Şangay'da yüzde 6.3, Japonya'da yüzde 0.9 oranında düştü. Asya'da yaşanan para krizi Avrupa piyasasını da etkiledi. Önceki gün 1.9 puan artan Londra Borsası, dün açılışta 20 puan değer kaybetti.

Güney Kore'nin Aralık ayı ticaret ve cari işlem fazlasının, rekor düzeye ulaştığı kaydedildi.

Asya, Avrupa ve ABD'yi de etkiliyor

Asya'da yaşanan para krizi Avrupa'yı da etkiliyor. Asyalı şirketlerin para birimlerindeki değer kaybının ardından rekabeti kızıştırmasından endişe eden Avrupalı ve ABD'li şirketler yeni stratejiler üretiyor. ABD otomobil devi General Motors, önümüzdeki beş yıl içinde Avrupa'daki fabrikalarında yüzde 30 oranında işçi çıkarabileceğini açıkladı. Samsung, Daewoo ve Hyundai gibi Güney Kore devleri de Avrupa'daki yatırım planlarını erteledi ya da kapsamını daralttı. Avrupalı şirketler ise Asya'ya yönelik yatırımlarını hemen hemen askıya aldılar.

Ekonomik kriz yine can aldı

Tayland'ı da 1997'nin ikinci yarısından itibaren etkisi altına alan ekonomik krizin neden olduğu intiharlara bir yenisi daha eklendi. Maaşında kesinti yapıldığı için işinden çıkan ve bulduğu yarım günlük işten kazandığı parayla da geçinemeyen 25 yaşındaki Thirawat Wattanajiamwong adlı broker çareyi intiharda buldu. Tayland İş ve Sosyal Refah Bakanı, yeni yılda 2 milyon kişinin daha işsizler ordusuna katılacağını tahmin ettiklerini söyledi. Endonezya'da benzer bir tablo yaşanıyor. ‘‘Çok ciddi bir problem yaşıyoruz’’ diyen Endonezya İşgücü Bakanı Abdul Latief'e göre, 1998'de işsiz sayısının ikiye katlanarak 6.5 milyona ulaşması bekleniyor.