Asıl sorun cinsiyet

BİRLEŞMİŞ Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Türkiye’nin merkezi olduğu Doğu Avrupa, Türkiye ve Orta Asya bölgesel kalkınma raporu, bölgede eşitsizliğin giderek arttığını gösteriyor. Rapor, çoğu eski Sovyetler Birliği üyesi 18 ülkede her üç çalışandan birinin kayıt dışı ve güvencesiz çalıştığına işaret ederken, güvencesiz çalışan oranının en yüksek olduğu ülke ise yüzde 61 ile Gürcistan. Türkiye ise UNDP’nin Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesinin merkezi. Peki merkezde durum ne? Türkiye’de güvencesiz çalışan oranı yüzde 31, en büyük sıkıntı ise cinsiyet eşitsizliğinde. Türkiye’de kadınlar bölgedeki hemcinslerine göre daha kötü durumda. İşgücüne katılım oranında cinsiyet farkının en yüksek olduğu ülke Türkiye. Yani erkeklerden kadınlar yüzde 46 daha az işgücüne katılıyor. Diğer kötü haber de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği endeksinde de Türkiye’nin tüm ülkelerden daha düşük puan alması oldu.

SOSYAL GÜVENLİK RİSKTE

UNDP araştırmayı, Türkiye, Kosova, Türkmenistan, Bosna Hersek, Özbekistan, Makedonya, Kırgızistan, Arnavutluk, Gürcistan, Ermenistan, Tajikistan, Sırbistan, Karadağ, Ukrayna, Kazakistan, Belarus, Azerbaycan ve Moldova’da yürüttü. Raporda ortaya çıkar verilerin resmi istatistiklerde resmedilmeyen ayrımcılığı ve dışlanmayı ortaya koyduğunu vurgulayan UNDP, istatistik kurumlarının eşitsizlikler üzerine güvenilir ve bağımsız veri toplama kapasitesinin geliştirilmesi ve aynı zamanda kırılgan grupların ihtiyaçlarına daha etkili şekilde yanıt verilmesi çağrısında da bulundu. İlk kez Hürriyet’te yer alan ve ‘İlerleme risk altında’ başlıklı rapor, bölgede 111 milyon çalışanın 37 milyonunun kayıt dışı ve güvencesiz işlerde çalıştığını ortaya koydu. Rapor, 37 milyon kişi ile Doğu Avrupa, Türkiye ve Orta Asya’daki sosyal güvenlik sistemleri, giderek artan bir şekilde risk altına girdiğine dikkat çekerken ülkelerde tek tek güvencesiz çalışan oranı ise yüzde 10’un çok çok üstünde. Türkiye ise yüzde 30’luk güvencesiz ve kayıt dışı çalışan oranıyla ortalamayı buluyor. Gürcistan yüzde 61’lik oranla zirvede, onu yüzde 58 ile Arnavutluk, yüzde 56 ile Azerbaycan izliyor.

GEÇMİŞTE DAHA İYİYDİ

Türkiye her ne kadar güvencesiz çalışan oranında ortalama seviyelerinde olsa da cinsiyet eşitsizliği konusunda oldukça kötü durumda. 18 ülke arasında Türkiye’de kadınlar erkeklerden daha az işgücüne katılıyor. Ve Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği endeksinde Türkiye en kötü ülke. Türkiye’de kadınlar erkeklerden yüzde 46 oranında daha az işgücüne katılıyor. Bu oranın en iyi olduğu ülke ise yüzde 2 ile Belarus. UNDP’nin Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu Bölgesel Bürosu Direktörü Cihan Sultanoğlu, “Bu bölgedeki pek çok ülke, geçmişte görece bir iş güvencesine, sosyal hizmetlere ücretsiz ve evrensel erişime ve daha az cinsiyet eşitsizliğine sahipti. Ama kırılganlık ve dışlama yükselişe geçince, dünyanın diğer kısımlarındaki ülkelere benzemeye başlıyorlar” diye konuştu.

AZINLIKLAR RİSK ALTINDA

UNDP’nin raporuna göre bu ülkelerdeki kadınlar, göçmen işçiler, gençler ve Romanlar gibi etnik azınlıklar eşitsizlikler konusunda özellikle risk altında. Örneğin, kadınların işe alınma ihtimalleri erkeklere göre yüzde 30 daha düşük, ama 2.5 kat daha fazla ücretsiz ev işi yapıyorlar. Ayrıca, AIDS’e bağlı ölümler son 15 yılda üç kat arttı, bunun sebebi kısmen önleyici hekimlik ve tedavinin, toplumdan en çok dışlanan kimselere ulaşmaması.

65 MİLYAR DOLAR HER YIL UÇUYOR

RAPOR ayrıca her yıl yaklaşık 65 milyar dolarlık yasa dışı finansal akışın bölge dışına çıktığını ortaya koyuyor. Rapora göre bu kaynağın küçük bir kısmı bile elde tutulabilse, Doğu Avrupa, Türkiye ve Orta Asya’daki hükümetler istihdam yaratmak, sosyal güvenlik sistemlerini geliştirmek ve cinsiyet ayrımını ortadan kaldırmak için yatırım yapabilirler. Raporda gelişmenin ülkelerin BM’nin küresel kalkınma finansmanına dair gündemi uygulamalarına da yardımcı olabileceği belirtildi. Bu gündem, yasa dışı finansman akışlarının azaltılmasını da sürdürülebilir kalkınmanın finansmanının anahtarı olarak görüyor.