Aile şirketleri nasıl uzun yaşar?

TÜRKİYE’DE şirketlerin yüzde 95’i aile şirketi ve ömürleri ortalama 25-30 yıl. Aile şirketlerinin sadece yüzde 47’si ikinci kuşağa, yüzde 13’siyse üçüncü kuşağa geçebiliyor. Dördüncü ve sonraki kuşaklara geçebilenlerin oranı yüzde 2’te kalıyor. Bu şirketlerin daha sürdürülebilir olmalarını sağlayarak, ömürlerini uzatmayı hedefleyen Türkiye Aile İşletmeleri Derneği (TAİDER) yeni bir projeyi hayata geçirdi. ‘Kuzey Yıldızı’ isimli proje, aile şirketlerinde sürdürülebilirlik bilincinin gelişmesini ve kurumsal sürdürülebilirlik yaklaşımını benimseyerek bu alanda çalışmalar yapan işletmelerin teşvik edilmesini amaçlıyor. TAİDER Yönetim Kurulu Başkanı Sumer Tömek Bayındır, “Sürdürülebilirlik kavramı ve çeşitli boyutları ile sık sık karşılaşıyoruz. Ancak ekonomimizin baskın ekonomik yapısı olan aile işletmelerinin erişebileceği bir yol haritasını ortaya koyan çalışmaların çok kısıtlı olduğunu görüyoruz. Kurumsal sürdürülebilirlik yaklaşımını benimseyerek bu alanda çalışmalar yapan, çalışanlar, çevre, toplum ve gelecek nesiller açısından fark yaratarak ülke ekonomisine değer katan aile işletmelerinin teşvik edilmesini amaçlıyoruz” diyor.

Forbes’un 2016 yılı milyarder listesinin yüzde 42’si aile şirketleri... Türkiye ekonomisi içinde milli gelirin yaklaşık yüzde 90’ının aile şirketleri tarafından üretildiği ifade ediliyor. Çeşitli raporlara göre, aile şirketleri küresel gayri safi hasılanın da yılda yüzde 70 ila 90’ını yaratıyor. ABD’de aile şirketlerinin tüm şirketler içindeki oranı yüzde 90, Avrupa’da yüzde 60, Asya’da ise yüzde 95 civarında. Yani dünyada bir yandan garajdan çıkan yeni girişimciler güçlenirken, diğer yandan aile şirketleri de ekonomide ağırlığını koruyor. Ancak tüm aile şirketlerinin çok da uzun ömürlü olduğu söylenemez. Sadece Türkiye’de değil dünyada da dördüncü nesle ulaşabilmiş aile şirketlerinin sayısı parmakla gösterilebilecek kadar az. İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan da, daha önce Türkiye’de 100 yaşını aşan aile şirketi sayısının 20 civarında olduğunu belirterek, sürdürülebilirliği sağlamanın önemine dikkat çekmişti.

AİLE ANAYASASI

Bu konuda değişimi amaçlayan Kuzey Yıldızı Sürdürülebilirlik Projesi’ni, TAİDER Başkanı ve üyelerinden dinleme imkanımız oldu. Bayındır, hem şirketlerin sürdürülebilirliği, hem de kaynakları doğru kullanarak bir sonraki nesle aktarabilmenin şirket kültürüne yerleşmesi için çalıştıklarını belirterek, “Dört alanda farklı çalışma yapıp, belli seviyeye gelen şirketlere ödül vereceğiz. Eski çağlardan beri yol gösteren Kuzey Yıldızı’nı mihenk taşı alacağız” diyor. Bayındır, Türk şirketlerin hem daha kurumsal, hem de sürdürülebilir olmaları için son dönemde aile anayasasını gündeme aldığını anlatarak, “‘Aile anayasası’ aile şirketlerinde karşılaşılan sorunları çözmekte yararlı bir hukuki enstrüman. İyi bir aile anayasası şirketin devamlılığını sağlama ve aileyi bir arada tutabilme adına büyük önem taşıyor” diyor. Aile şirketleri etrafında ortaya çıkan sorunlara bakıldığında, çoğunun şirket işlerinin gidişatı ve geleceği konusundaki görüş ayrılıklarından kaynaklandığı görülüyor. Türkiye’de tanınmış 20 aile şirketinin dağılma nedenleri incelendiğinde ortaya çıkan tablonun yüzde 43 kardeşler arası çatışma, yüzde 19’u aile içi çatışma, yüzde 19’ü miras kavgası, yüzde 14’ü kardeş - kuzen - yeğen kavgası ve yüzde 5’i de aileler arası kavga şeklinde olduğu görülüyor.

KUZEY YILDIZI PROJESİ

TAİDER’in Kuzey Yıldızı Projesi, kurumsal sürdürülebilirlik için dört bileşeni barındırıyor. Kuzey Yıldızı Etki Değerlendirme Testi, Kuzey Yıldızı Aile Şirketlerinde Sürdürülebilirlik Ödülü, Değerlendiriciler ve Sürdürülebilirlik Çalışma Grupları. Aile işletmeleri başta olmak üzere tüm şirketlere kendilerini ölçümleyebilme imkânı veren söz konusu test, çalışanlar, toplum, çevre ve gelecek nesiller için yaratılan etkiyi puanlıyor ve geri besleme raporu sunuyor. Ödüle sadece “aile şirketi” tanımlamasına uyan işletmeler, TAİDER’e üyelik şartı aranmaksızın başvurabilecek. Güçlü bir değerlendirme ve geri bildirim sürecine sahip olan ödüllerin amacı ise aile işletmelerini teşvik ederek faydanın yayılmasına ve toplumsal öğrenmeye de destek olmak.