Ağaç çok marka yok

FATİH Cenikli aslında eski bankacı. Bankacılıktan ayrıldıktan sonra zeytinyağcı oldu! Neredeyse kariyerinin son 20 yılını tamamen zeytinyağı üretimine ayırdı. Emlak Bankası Yönetim Kurulu üyeliğinden ayrıldıktan sonra dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Yalım Erez tarafından Tariş Genel Müdürlüğü’ne atanan Cenikli, Tariş’te devrim niteliğinde değişiklikleri hayata geçirdi. Taze mağazalarının kuruluşuna öncülük etti. Tariş’deki görevinden ayrıldığı 2006 yılından bu yana zeytinyağında markalaşmak üzerine çalışıyor.

Türkiye dünyanın sayılı zeytinyağı üreticilerinden değil mi?

Türkiye, dünyada zeytinyağı açısından bakıldığında üretimde son 5 yıllık ortalama 162 bin ton ile yüzde 5.68 pay ile beşinci, tüketimde son 5 yıllık ortalama 130 bin tonla yüzde 4.28 pay ile altıncı, ihracatta da 41 bin ton yüzde 4.98 pay ile dördüncü. Uluslararası alanda, Türkiye büyük üretici değil ama sürekli satıcı-ihracatçı olduğu için önemli bir ülke. Çünkü, dünya zeytinyağı bilançolarında artık devir stokları oluşmuyor. Üretilen tüm zeytinyağları aynı yıl tüketiliyor.

İspanya, İtalya, Yunanistan ve Türkiye bu alanda rakip. Bizim dışımızda bu ülkelerin dünyada bilinen birçok zeytinyağ markası var. Türkiye’nin neden yok?

Maalesef birçok alanda dünya markası çıkaramadık, zeytinyağı da bunlardan biri. Ama ben yıllardır en şanslı olduğumuz alan olduğunu söyleyip, hem devletin hem de özel sektörün buna sahip çıkması gerektiğini savunuyorum. Çünkü zeytinyağı bir meyve suyu ve anavatınındayız, binlerce yıldır bizim topraklarımızda üretiliyor. Bölgesel bir ürün tüm dünya talep ettiği için evrensel bir ürün. İhracat için sürekli artan bir talep var. Ayrıca, örneğin otomotiv sektörü gibi yurtdışından girdileri olmadığı için net ihracat yapan bir sektör. Kendi topraklarımızda yetişen bu meyveyi sıkıp, en iyi şekilde şişeleyip pazarlamalıyız.

Ancak yıllardır bunu yapamadı Türkiye. Daha yeni yeni sızma zeytinyağı konusunda bilinçlenme var. Daha yeni yeni pet şişeden vazgeçip renkli cam şişelere geçti üreticiler...

 Haklısınız. Ama geç kalınmış değil. Türkiye iddialı bir oyuncu olmak için 2023 hedefleri arasına, 650 bin ton üretim ve 3 milyar dolar sektör büyüklüğü ile dünya zeytinyağı üretiminde İspanya’dan sonra ikinci büyük üretici olmayı koydu.

Üretimde dünya ikinciliği ulaşılır bir hedef mi?

Kesinlikle. Ama sorun bu değil. Çünkü biz ürettiğimiz zeytinyağını litresi 3-4 dolara İtalya’ya, İspanya’ya satarsak yabancı markalara çalışmış oluruz. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için son 10 yılda zeytin ağacı dikimi özendirildi, 845 hektar alanda, 173 milyonu geçen zeytin ağacı varlığımız ile dünya ikinciliğine ulaştık. 1997-1998 sezonunda ağaç varlığımız 90 milyon iken üretimimiz 220 bin tonlara ulaşmıştı. Ancak bugün üretimde hala bu rakamlara ulaşamadık. Zeytin ağacı dikimi desteklenirken, yerel özelliklere ve Türkiye’nin zeytin ve zeytinyağı hedeflerine göre fidan seçimine dikkat edilmedi. Sertifiklı fidan desteği yeni başladı. Verimliliği artırıcı desteklerde sağlanırsa üretim hedeflerimiz gerçekleşebilir. Üretim artışı hedefimiz tuttu. Ancak markalarınız hatta iddialı olacak ama dünya markalarınız yoksa, sizin üretiminizi artırmanız, iç tüketimden sonra diğer ülkelerin markalarının tedarikçisi olmaktan başka bir işe yaramıyor. Bu yüzden markalaşmalıyız.

İspanyol ve İtalyan markalarının Türkiye’den zeytinyağ aldığı da biliniyor ama marka çıkaramıyoruz...

Hevesliyiz ama heves yetmez. Marka yatırım ve sabır demek, biz de kaynak var, adına finansman deyin para deyin, her işe her alana bulunuyor, bir heves marka olacağız, hatta dünya markası olacağız. Sabır kısmında ve yapılması gerekenler kısmında nefesimiz yetmiyor. Üstelik markalar yaratacağımıza inancımız da yok, üretimi artırarak dünya ikinciliğine ulaşmayı hedefliyoruz ve bu mümkün, sektör büyüklüğü hedefimiz ise 3 milyar dolar, yani 2023 için bile hayal kurarken, tahmin yaparken zeytinyağımızı 4-5 dolar seviyelerinde değerlendirebileceğimizi varsayıyoruz. Halbuki ABD’de ve AB’de en ucuz raf fiyatı 10 dolarlar seviyesinde, 15-18 dolarlar normal raf fiyatı, bu fiyatlara ulaşmak için markalaşmaya kafa yoracağımıza, buna yatırım yapacağımıza, var olanı kabullenerek 3 milyar dolar diyoruz, bir de markalaşmayı başardığımızı hayal edelim, o zaman hedefimiz niye 6 milyar dolar, 9 milyar dolar olmasın.

TALEP VAR AMA ÜRETİM ARTMIYOR

Geçtiğimiz yıl zeytinyağ üreticisi ülkelerde sorun vardı. Türkiye bunu iyi değerlendirdi mi?

2016-2017 sezonunda dünya üretiminde yüzde 20 gerileme, İtalya yüzde 61, Yunanistan yüzde 39, İspanya yüzde 8 gerileme oldu. Türkiye ise üretimi artıran ülkelerden biri (yüzde 24). Dolayısı ile talepler Türkiye’ye yöneldi. Bundan yeterince yararlandığımız söylenemez. Geçen yıla göre, ihracatta yüzde 405 büyüme yaşanırken, ciro olarak yüzde 287 büyüme gerçekleşti. İhraç fiyatları geçen yılın bile altında kaldı. En büyük alıcı 12 bin tonla İspanya. Eğer dünyada başarılı markalarımız olsaydı Türkiye bu dönemde zeytinyağdan elde ettiği geliri yükseltebilirdi. Dünyada 43 ülkede zeytinyağ üretiliyor. Türkiye 80 ülkeye zeytinyağ satıyor. Son 10 yıldır dünya zeytinyağı talebi artıyor, gelecekte yüzde 13 büyüme öngörülüyor. Zeytinyağına talep artıyor üretim aynı hızla artmıyor. Bunun en büyük nedenlerinden biri de küresel ısınma. Türkiye bu yüzden elindeki zeytinlikleri çok iyi korumalı ve verimliliği artırmalı.

FATİH CENİKLİ KİMDİR? 

20 yıllık bankacı, son 20 yıldır zeytinyağcı, bir şirketi-ürünü bir yerden bir yere getirmek için sanat gerekir sözünü unutmuyor, resim, heykel, mimari, tasarım ilgi alanları, okuyor, geziyor, zeytinyağında dünya markası çıkarma hayali ile çalışıyor. Eski Tariş genel müdürü olan, bir dönem Zeytin İskelesi markasını yöneten Fatih Cenikli’nin yeni markası Küçükkuyu (Assos) bölgesi üretimi “Anadolu Hazineleri”.