ABD ve Türkiye pirinçte anlaşma sağlayamadı

ABD, pirinç ithalatı ile ilgili alınan önlemler konusunda, Türkiye'yi 2 Kasım'da DTÖ'ye şikayet etmişti. DTÖ'de, öncelikle ”anlaşmazlıkların halli” mekanizması kullanılarak danışma süreci başlatılmış ve 60 günlük sürede tarafların görüşerek sorunu çözmesi için temaslar yapılmıştı.

Ancak 2005 yılı Aralık ayında, Türkiye'den Cenevre'ye giden Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) yetkililerinden oluşan heyetin ABD yetkilileri ile DTÖ bünyesinde yaptığı görüşmelerden bir sonuç çıkmadı.
Konu, ABD tarafından, Türkiye-ABD Ticaret ve Yatırım Konseyi'nin 4 yıl aradan sonra 24 Ocak'ta Ankara'da yapılan toplantısında da göndeme getirildi. Görüşmede, ABD yetkilileri, “Bundan sonra ABD'nin pazara giriş konusunda daha etkin politikalar izleyeceğini, bu konuyu hukuki zeminde takip edeceklerini” bildirdi. ABD'nin DTÖ nezdinde panel sürecinin başlamasına ilişkin başvuruyu 6 Şubat'ta yaptığı belirtilirken, yazının da Türkiye'ye iletildiği kaydedildi.

Bu aşamadan sonra, ABD ve Türkiye, DTÖ bünyesinde kurulacak panelde, uygulama ile ilgili kendi görüşlerini savunacak. Panalistlerin belirlenmesi, panelin yapılması sürecinin 6 ay, karar alma sürecinin ise 1 yıl sürebileceği belirtiliyor. Panel sürecinde, iki ülkede kendi görüşlerini avukatlar aracılığı ile savunuyor.

Her yıl ortalama 200 bin ton pirinç ithal etmek durumunda olan Türkiye, yerli üreticinin korunması için, son iki yıldır bazı düzenlemeler yapmış, ithalatı “iç alım” şartına bağlamıştı. Buna göre, üreticiden doğrudan alım yapan firmalara, aldıkları ürün miktarına bağlı olarak ithalat lisansı veriliyor. Böylece, tüccarın üreticiden doğrudan alım yapması, TMO'nun alım yükünün azaltılması hedeflenirken, pirinç üreticisinin ürettiğini satması sağlanarak üretim desteklenmiş oluyor.

Türkiye'nin pirinç ithalatı için kontrol belgesi vermemesinin söz konusu olmadığını belirten Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri, her yıl 200 bin ton pirinç ithal edildiğini hatırlatarak, “ithalatın, yerli pirinç alım şartına bağlanmasının” yerli üreticinin korunması açısından Türkiye'nin en doğal hakkı olduğu görüşünü dile getirdi. Türkiye'nin pirinç ve çeltik ithalatında uyguladığı gümrük vergilerinin de DTÖ taahhütlerine uygun olduğu vurgulanırken, yetkililer, “ABD'nin şu aşamada fiyat rekabeti yok. Özel sektörü ABD'den ithalat konusunda zorlayamayız” dedi.

Yapılacak panel sonucunda, Türkiye'nin haksız bulunması halinde, Türkiye uygulamalardan vazgeçmek durumunda kalacak. Ayrıca ABD, Türkiye'den tazminat talep edebilecek.

ABD'DE FİYATLAR YÜKSEK

Türkiye, üretim açığı kadar ürün ithalatını sağlamak üzere, pirinç ithalatında tarife kontenjanı sistemi uyguluyor.
Bu sistemde, belli miktarda ürünün yurtiçinden alınması şartıyla, 300 bin tona kadar pirinç veya pirinç karşılığı çeltik ithalatına izin veriliyor. Bu sistem kapsamında yapılan ithalatta da 2 puanlık gümrük vergisi indirimi uygulanıyor. Uygulamaya ilişkin kararname, 13 Eylül'de Resmi Gazete'de yayımlanmıştı. Tarife kontenjanı kapsamında 1 Kasım 2005-31 Temmuz 2006 döneminde ithalat yapılabilecek.

Pirinç Değirmencileri Derneği (PDD) Başkanı Turgay Yetiş, ABD'nin şikayetinin ardından A.A muhabirine yaptığı açıklamada, tarife kontenjanı sistemi nedeniyle pirinç değirmencilerinin, üreticinin elindeki ürünün yüzde 60'ını aldığını belirtirken, DTÖ kurallarına aykırı olarak ABD'nin üreticilerin çok yüksek sübvansiyonlar verdiğini, Türkiye'nin de DTÖ bünyesinde bunu gündeme getirebileceğini söyledi.

Kaliforniya'da yaşanan rekolte düşüşünden sonra ABD'de fiyatların çok arttığına da işaret eden Yetiş, şu anda ithalat açılsa bile ABD'den pirinç ithal edilmesinin fiyat açısından avantajlı olmadığını, ABD orta tane pirincinin Türkiye teslim fiyatı 520 dolar iken Mısır'dan ithalatın 340-345 dolara mal olduğunu anlattı. Pirinç üreticileri de Türkiye'nin uyguladığı ithalat politikası nedeniyle pirinç üretiminin son yıllarda hızla arttığını belirtirken, bu politikanın sürdürülmesi halinde, birkaç yıla kadar ithalata gerek kalmayacağını söylediler.

DTÖ, HİNDİSTAN'IN ŞİKAYETİNDE TÜRKİYE'Yİ MAHKUM ETMİŞTİ

Muz ve et ithalatında yapılan düzenlemeler nedeniyle sık sık DTÖ nezdinde şikayetlere maruz kalan Türkiye, Hindistan'ın tekstil kotası uygulamaları nedeniyle yaptığı şikayette, Türkiye'yi mahkum etmişti. Hindistan, tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatına uyguladığı kotalar nedeniyle 1998'de Türkiye'yi DTÖ'ye şikayet etmişti.

DTÖ, AB ile gerçekleştirilen gümrük birliği gereği tekstil ve konfeksiyonda kota uygulamak durumunda bulunan Türkiye'yi haksız bulmuş ve kotaların kaldırılmasını istemişti. DTÖ'nün kararına karşın, Türkiye, daha sonra Hindistan ile görüşerek, karşılıklı ticaretin artırılması konusunda bazı tavizler vererek, anlaşma yoluna gitmişti.

ABD, MERMERİ GSP KAPSAMINA ALMADI

Diğer taraftan, Ticaret ve Yatırım Konseyi'nin toplantısı sırasında ABD, Türk mermerinin yeniden, ABD'ye gümrüksüz ithalat yapılmasına olanak sağlayan GSP kapsamına alınması isteğini uygun bulmadı.  Bir ürünün GSP kapsamına alınması için pazar payının yüzde 50'yi geçmemesi gerektiğini ifade eden ABD yetkilileri, Türk mermerinin ABD'deki pazar payının yüzde 70'e ulaştığını, vergiye rağmen ithalatın sürekli arttığını söyledi.

Türkiye'den ABD'ye geçen yıl 100 milyon dolarlık mermer ihraç edildiği, Haziran ayında mermerin GSP kapsamından çıkarılmasından sonra uygulanan yüzde 4-6 düzeyindeki vergiye rağmen, ihracattaki artışın sürdüğü belirtiliyor.