ABD Ticaret Bakanlığı’ndan Türk bilim adamına ‘altın madalya’

AMERİKAN Ticaret Bakanlığı, Türk bilim adamı Prof. Dr. Miral Dizdaroğlu’nu, DNA’da oluşan hasarların onarımı konusundaki çalışmalarından dolayı ‘Gold Medal’ (Altın Madalya) ile ödüllendirdi. Prof. Dizdaroğlu, ödülünü yarın düzenlenecek törenle alacak. Prof. Dizdaroğlu’nun çalışmaları sonuçlandığında, kanser ve yaşlılık sıradan hastalıklar haline gelecek. Prof. Erdal İnönü, Dizdaroğlu’nun Nobel Ödülü’ne en yakın bilim adamları arasında yer aldığını söylemişti. Prof. Dizdaroğlu, 1993’de de yine aynı bakanlığın ‘Silver Medal Award (Gümüş Madalya)Ödülü’nü almıştı. Uluslararası bir seminer sırasında İtalya’da bulduğumuz Prof. Dizdaroğlu, sorularımızı yanıtladı.

KİME, NEDEN VERİLİYOR

Gold Medal Ödülü kimlere ve neden veriliyor? Bu ödülün uluslararası bilim camiasi icin önemi nedir?

- Bu ödül (Gold Medal Award) ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yılda bir kez veriliyor ve bu bakanlık tarafından bir bilim insanına verilen en yüksek ödül. Benim çalıştığım enstitü, National Institute of Standars and Technology (kısaca, NIST) (Standartlar ve Teknoloji Ulusal Enstitüsü) bu bakanlığa bağlı. 1993’de aynı bakanlığın ikinci derece ödülü olan gümüş madalya ödülünü (Silver Medal Award) almıştım. Bu ödül yaptığım tüm uluslararası bilimsel çalışmalarımı değerlendiren bir ödül olduğundan uluslararası bir önem de taşıyor. Bunun diğer bir gostergesi de hakemli dergilerde 190 yayınlanmış çalışmam olması ve bu çalışmalara şimdiye dek bilimsel literatürde 9500’e yakın atıf (citation) yapılmış olması. Bu konudaki başka bir haber de şöyle: 2000’de çalıştığım enstitüde yapıan bir araştırmaya göre, son yirmi yıl içinde NIST’de çalışmış ve sonra ayrılmış ve de şu an çalışan yaklaşık 17.000 (on yedi bin) bilim insanı arasında en çok atıf (citation) alan bilim adamı olduğum ortaya çıktı. Şu an NIST’de 3200 kişi çalışıyor ve bunların 1600’ü bilim insanı. Aralarında üç Nobel Ödülü alan bilim insanı da var.

DNA ONARIMI NEYE YARAYACAK

Çalışma alanınızı anlatabilir misiniz? DNA hasarlarının onarımı, kanserin ve yaşlılığın tedavisinde ne gibi yararlar sağlayacak?

- Benim çalışmalarım oksidasyon ile canlı hücrelerde DNA hasarının nasıl oluştuğu hakkında. DNA genetik madde olduğu için, bu dünyada yaşayan her canlı varlığın genetiğini saptamaktadır. Bu nedenle DNA’da oluşacak her türlü hasar çeşitli hastalıklara yol açar, örneğin kanser gibi, yaşlanma ile ilgili hastalıklar gibi. DNA canlı hücrelerde hasar görür, ya doğasal olarak hücre içindeki oksijenin kullanımından dolayı veya dış etkenlerle örneğin iyonlaştırıcı ışınlar (radyasyon) yoluyla. Oksidatif hasar dediğimiz bu tür DNA hasarının yaşlanmanın mekanizmasında da büyük bir rol oynadığı hakkında kanıt var. Bu hasar, DNA onarım enzimleri dediğimiz proteinler yoluyla hücre tarafından onarılabilmektedir. Bu DNA hasarını ve onun nasıl onarıldığının mekanizmalarını anlamak, hastalıkların oluşmasına engel olmak için veya hastalık varsa onun tedavisinin yapılabilmesi için mutlak gereklidir. Benim çalışmalarım bu tür mekanizmaların onarılabilmesi için kimyasal yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanmasını kapsıyor.

Bu ödül tesadüf değil, yılların birikimi

Türk bilim adamlarının uluslararası başarıları ön plana çıkmaya başladı. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz, bu bir tesadüf mu yoksa yılların birikiminin doğal bir sonucu mu?

- Tesaduf olamaz. Bu hem yılların verdiği birikim ve hem de Turkiye’deki bilim insanlarının büyük bir bilimsel merakla ve zor koşullar altında çok takdir edilecek bir gayretle çalışmalarından ötürü diye düşünüyorum.

Türk bilim adamlarının Nobel Ödülü alması hayal olmaktan çıkacak mı bir gün?

- Nobel Ödülü almak oldukça güç. Ama günün birinde Turkiye’den bir bilim insanının da bu ödülü alması olanak dahilinde.