ABD mali uçuruma çok yaklaÅŸtı

Avrupa’daki borç krizi, Çin’de ekonomik büyümenin yavaşlaması gibi global ekonomik problemlerin mevcut olduğu şu günlerde ABD’deki ‘mali uçurum’ endişesi listenin en başına yerleşti. Başkan Barack Obama, zenginlerden daha fazla vergi almaya ilişkin planlarından geri adım atmıyor.

Cumhuriyetçiler ise daha geniÅŸ bir vergi reformu ve harcamalarda kısıntıya gidilmesini desteklerken vergilerin yükseltilmesine karşılar. Bu anlaÅŸmazlık ABD’nin mali uçuruma her geçen gün daha da yaklaÅŸmasına neden oluyor. Peki endiÅŸeyle takip edilen mali uçurum nedir? ABD mali uçuruma kayarsa ne olur? Bu dünya ekonomisini nasıl etkiler? Â

Mali uçurum nedir?
Yılsonuna kadar bir değişiklik yapılmadığı taktirde, önceki dönemlerde getirilen vergi indirimlerinin süresi 1 Ocak’ta dolacak. Ayrıca hükümet harcamalarında Obama tarafından imzalanan 2011 Bütçe Kontrol Yasası’nın getirdiği önemli kesintiler olacak.

Söz konusu kanunların yürürlüğe girmesiyle birlikte 2012 sonu itibariyle yaklaşık 1 trilyon dolar olan bütçe açığı neredeyse yarı yarıya düşerek 550 milyar dolar seviyesine inecek.

Böylece bütçe açığı azalacak ancak ABD’liler vergi artışları nedeniyle tüketimlerini kısacakları için ülke resesyona girecek yani ekonomide durgunluk baÅŸlayacak. Ä°ÅŸte 2013’ün ilk gününden itibaren ABD ekonomisi ve dolayısıyla dünya ekonomisi üzerinde büyük etkileri olacak vergi artışları ve bütçe kısıntıları ‘mali uçurum’ olarak adlandırılıyor.   Â

Vergilerde artış
Vergi artışıyla ilgili kanun aslında eski başkan George Bush döneminde uygulamaya konulan vergi indirimi kanunun süresinin dolması ve vergi oranlarının Bush dönemi öncesindeki seviyesine gelmesi anlamına geliyor. Normal süresi 2010’da dolan vergi indirimleri 2010’da Obama hükümeti tarafından 2 sene uzatılmıştı. Ayrıca, 2010’da uygulamaya konan ve ABD’lilerin maaşlarından kesilen yüzde 2’lik vergi indirimi de kalkacak.
 
Kongre Bütçe Ofisi’nin (CBO) analizlerine göre indirimlerin süresinin dolmasıyla beraber federal vergiler yaklaşık yüzde 19 artacak. Bunun da vergilerden doğan geliri yaklaşık yüzde 18 yani 400 milyar dolar arttırması bekleniyor.

Bütçe kesintileri

Bütçe Kontrol Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle beraber savunma, CIA gibi federal kurumlar ve kabine departmanlarına ayrılan bütçe kısılacak.
Ayrıca sağlık harcamaları ve işsizlik ödemelerinde de kısıntıya gidilebilir.

Hükümetin 2013 içinde harcamalarının yaklaşık yüzde 22’sini azaltması bekleniyor. Bu da yaklaşık 100 milyar dolarlık kesinti anlamına geliyor. Gelecek 9 yıl içinde ise yaklaşık 1 trilyon dolarlık kesinti yapılacak.

Dünya nasıl etkilenir

Çoğu ekonomist dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD’de bütçe açığını kapatmak için indirilen her bir doların dünya ekonomisinin büyümesini hemen hemen aynı oranda negatif olarak etkileyebileceğini söylüyor.

CBO’ya gore ABD’nin mali uçuruma girmesi 2013’de dünya ekonomisinin yarı yarıya daralması anlamına gelebilir. IMF ve diğer akademilerde çalışan bazı ekonomistlerin çalışmalarına göre ise indirilen her bir dolar dünya ekonomisinin 1.7 dolar daralmasına eş değerde. Sonuç olarak ABD mali uçuruma yuvarlanırsa dünya ekonomisinde de daralma yaşanacağı düşünülüyor.

Ekonomistlerin yorumları

CNN Money’nin 17 ekonomistin katılımıyla yaptığı ankette neredeyse tam bir fikir birliği çıktı. Ekonomistlerden 14 tanesi vergi artışları ve bütçe kısıntılarının ABD’yi yeni bir resesyona sokacağını belirtti. 12 kişi mali uçurumun ABD ekonomisi önündeki en büyük tehdit olduğunu düşünüyor. Hatta Avrupa’daki kriz, işsizlik ve konut piyasasındaki durgunluktan bile daha kötü.

Bununla birlikte ekonomistlerin hiç biri mali uçurumun ABD ekonomisinde aniden daralmaya yol açacağını düşünmüyor. Ayrıca tüm ekonomistler Demokratlar ve Cumhuriyetçilerin eninde sonunda vergi indirimlerinin süresinin uzatılması veya bütçe kısıtlamaları konularından birinde veya her ikisinde birden uzlaÅŸacaklarını düşünüyor.Â

UBS Bankası analistlerinden Maury Harris politik anlaÅŸmazlıkların durumu zorlaÅŸtırdığını söylerken bazı ekonomistler de mali uçuruma girme riskinin bile ÅŸimdiden ekonomiye zarar vermeye baÅŸladığını düşünüyor.Â

Ekonomistler bu konuda yalnız değiller. ABD Merkez Bankası Başkanı(FED) Ben Bernanke da birçok kez mali uçurumun ABD ekonomisine olan tehlikeleri üzerinde görüşlerini belirtti. Bernanke en son konuşmasında da politikacılara mali uçurumu önleme çağrısında bulunurken FED'in mali uçurumun tam etkisini ortadan kaldırmasının mümkün olmadığını vurguladı.

Eski baÅŸkanlar Ronald Reagan ve George H.W. Bush dönemlerinde hükümet danışmanlığı yapan Bruce Bartlett ise mali uçurumun asıl tehlike olmadığını düşünüyor. Mali uçurum endiÅŸelerini 1999 yılının son zamanlarda ortaya çıkan 2000 yılına girerken sistemlerin bozulması nedeniyle bilgisayarların çalışmaması veya uçakların yere çakılması haberlerine benzeten Bartlett, ABD’yi bekleyen asıl tehlikenin borç limitinin aşılması olduÄŸunu düşünüyor. Â

Pazarlıklarda son durum
Demokratlar ve Cumhuriyetçilerin mali uçurum pazarlıklarında pazartesi yeni bir aÅŸamaya gelindi. Obama’nın zenginlere yönelik vergi artışlarında taviz verdiÄŸi ve gelir artışlarını 1.4 trilyon dolardan 1.2 trilyon dolara indirdiÄŸi belirtiliyor. Yıllık geliri 400 bin dolardan aÅŸağı olanlar için vergi oranları aynı kalacak. Cumhuriyetçilerin teklifinde ise bütçeye olan katkı 1 trilyon dolar. Yani iki görüş arasında halen 200 milyar dolarlık bir fark bulunuyor.Â