ABD, kriz çözümünde Washington döneminin formüllerini uyguluyor
Güncelleme Tarihi:
Ayşegül AKYARLI GÜVEN
Oluşturulma Tarihi: Eylül 22, 2008 00:00
Amerika’da tarihi ilk başkan George Washington’a dayanan önceki krizlerde de benzer şeyler yaşandı.
Önce krediler kurudu, sonra mevduat sahipleri güven kaybetti. Sonunda da kimse adım atmak istemeyince hükümet işe el koydu. Böylece, Hazine Bakanı Henry Paulson ve Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke de çözüm konusunda atalarının yolundan sapmadı.
AMERİKAN ekonomisi bundan önce de çok sayıda krizle karşı karşıya kaldı. Önce krediler kurudu, sonra mevduat sahipleri güven kaybetti. Sonunda da kimse adım atmayak istemeyince hükümet işi ele almak zorunda kaldı. Uygulanan yöntemlere bakıldığında ABD Hazine Bakanı Henry Paulson ve ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke’nin çözüm konusunda geçmişte kendi koltuklarında oturanların uygulandıklarından çok fazla sapmadığı göze çarpıyor.
İlk kriz 1792’de yaşandı
ABD’nin ilk Başkanı George Washington, henüz başkanlığının ilk dönemini yaşarken ekonomide büyük bir panik rüzgarı esti. Hükümetin başkenti New York’tan Philadelphia ve Washington’a taşıma programı kapsamında devrim savaşından borçlu olduğunu düşündüğü Massachusetts ve South Carolina gibi eyaletlerden tahvil ülkede borçlanmayı artırdı. 65 milyon dolarlık yerel borcun 18 milyon dolarlık kısmını oluşturan bu uygulama spekülatörlerin iştahını kabarttı. Spekülatörlerin başında gelen New York’lu iş adamı William Duer, New York’ta bir banka kurarak New York Bankası’nın hisselerini düşürerek ucuz yoldan kontrol altına almak için çalışmaya başladı. Dönemin Hazine Bakanı Alexander Hamilton, Duer’e uyaran bir mektup yazdı. Ancak, bu çok da önemsenmedi. Duer’in Sixes adlı tahvillerinin aşırı değer kazanmasının ardından yüzde 25 düşmesi çok uzun zaman almadı. Bu da Hazinenin bankalardan borç olarak devlet tahvillerini toplamasıyla sağlandı. Bu Henry Paulson’ın bugün uyguladığı yötem ile büyük benzerlikler gösteryor.
1907’de JP Morgan kurtardı
Aslında bu krize kadar ülke 2 küçük krizden daha geçti. 1819 yılında gayrimenkul fiyatlarında yaşanan düşüşle ortaya çıkan panik ortamında yöneticiler yeni yasalar çıkartıp gayrimenkulde icradan satışları engelendi. Ancak asıl kriz 1907’de bankaların zor duruma düşmesiyle yaşandı. Önce devletin el koyma ihtimali konuşuldu. Ancak bu çaba Kongre’yi geçemedi. Sonunda duruma el koyan bankacılık sektörünün üstadı J. Pierpont Morgan (JP Morgan) oldu. Zordaki bankaların yöneticilerini bir hafta sonu evinde toplayan Morgan, bankaların zor durumda olan kurumları kurtarmak için bir havuz fonu oluşturmasını sağladı. Bu yolla rahatlayan mevduat sahipleri sayesinde kriz kolayca aşıldı. Paulson ve Bernanke, JP Morgan’ın uyguladığı bu yöntemi bu krizde de denedi. Ayrıca kişisel olarak olmasa da bu kez JP Morgan’ın adını taşıyan banka Bear Stearns’ın hisselerini 2 dolardan alarak büyük bir iflası önlemiş oldu.
1933’te panik depresyona döndü
PİYASALARIN altüst olmasıyla Amerika’nın çehresini değiştiren 929 buhranından tam 4 yıl sonra 1933 yılına gelindiğinde patlayan gayrimenkul krizi döneminde her gün 1000 Amerikalı aile ödeyemedikleri kredi borçlarından dolayı evlerini kaptırmaya başlamıştı. Başkan Franklin Delano Roosevelt ve Kongre bu durumu çözebilmek için "Home Owners Kredi Kurulu" adlı bir kurum oluşturarak inanılmaz hacme ulaşan icraların önüne geçmeye çalıştı. Sorunlu mortgage’ları bankalardan alan bu ajans 15 yıllık geri ödeme planları ile bu borçları yeniden kredilendirme yoluna gitti. 1.9 milyon kredi yenileme talebi alan Kurum’a başvuranların yarısı 50 dolar ile 150 dolar arası maaşla geçiniyordu. İkincil piyasalar olmadığı için kurum bu mortgageları 1951 yılına kadar tutmak zorunda kaldı. Bu dönem içerisinde kredi kullananların yüzde 80’i borcunu ödemeyi başardı.
Kongre 700 milyar dolarlık pakette değişiklik istedi
EKONOMİK krizi çözmek için Bush hükümetinin Hazine Bakanı Henry Paulson yönetiminde Amerika’daki finansal kurumların elindeki kötü varlıkları 2 yıl boyunca üzerine almasını sağlayacak 700 milyar dolarlık paket kongreye iletildi. Ancak kongre partizanlık etkisi olmadan bir an önce onaylanacak paket için bir takım değişiklikler istedi.
Kongrenin talebine göre pakette hükümetin yönetim ve müdahale etkisinin artırılması gerekiyor.
Varlıkların alımı konusunda başvurulacak danışmanların ve varlıkları satın alınacak finans kurumlarının yöneticilerinin maaşları için de bir sınır konulması talep ediliyor.
Seçim öncesi seçmenin gözüne girmek isteyen Demokratlar icra konusunda sorun yaşama ihtimali yüksek Amerikalıları da göz ardı etmiyor. Kongre ’Bu kadar para harcanacaksa ev sahiplerine de bir assistanlık hizmeti verilmeli’ diye diretiyor.
Çok riskli mortgage krizi hangi kriz gibi çözülmeli
Mary Ann Hurley
(DA Davidson & Co analisti): Bu kadar kötü bir kriz yaşanmadı. Bunu diğer krizlerle karşılaştırmak imkansız. Şu ana kadar denenen çözümler sadece geçici etki gösterdi. Kökten çözüm şart.
Nouriel Roubini (NYU Ekonomi
bölümü Öğretim Üyesi): Hükümet depresyon döneminin Konut İnşaat Kredi Kooperatifini yeniden canlandırmalı. Böylece eski varlıkları zaten borçlu bankalardan alıp tyeniden yapılandırmakla uğraşmak zorunda kalmaz.
Charles Schumer (Senatör:) Krizin yakınlığı açısından 1930’larda denenen RTC modelinin bu sorunu çözeceğine inanıyorum. Bankalardan riskli varlıkları alan hükümet bilançoları kurtarabilir.
Harry Nicolati (Analist): Bugüne kadar yapılmış birçok çözüm denendi. Ama bu kez sorun daha kompleks. O nedenle önceki krizler gibi tek bir müdahale ile çözülemez.
AMERİKAN ekonomisi bundan önce de çok sayıda krizle karşı karşıya kaldı. Önce krediler kurudu, sonra mevduat sahipleri güven kaybetti. Sonunda da kimse adım atmayak istemeyince hükümet işi ele almak zorunda kaldı. Uygulanan yöntemlere bakıldığında ABD Hazine Bakanı Henry Paulson ve ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke’nin çözüm konusunda geçmişte kendi koltuklarında oturanların uygulandıklarından çok fazla sapmadığı göze çarpıyor.
İlk kriz 1792’de yaşandı
ABD’nin ilk Başkanı George Washington, henüz başkanlığının ilk dönemini yaşarken ekonomide büyük bir panik rüzgarı esti. Hükümetin başkenti New York’tan Philadelphia ve Washington’a taşıma programı kapsamında devrim savaşından borçlu olduğunu düşündüğü Massachusetts ve South Carolina gibi eyaletlerden tahvil ülkede borçlanmayı artırdı. 65 milyon dolarlık yerel borcun 18 milyon dolarlık kısmını oluşturan bu uygulama spekülatörlerin iştahını kabarttı. Spekülatörlerin başında gelen New York’lu iş adamı William Duer, New York’ta bir banka kurarak New York Bankası’nın hisselerini düşürerek ucuz yoldan kontrol altına almak için çalışmaya başladı. Dönemin Hazine Bakanı Alexander Hamilton, Duer’e uyaran bir mektup yazdı. Ancak, bu çok da önemsenmedi. Duer’in Sixes adlı tahvillerinin aşırı değer kazanmasının ardından yüzde 25 düşmesi çok uzun zaman almadı. Bu da Hazinenin bankalardan borç olarak devlet tahvillerini toplamasıyla sağlandı. Bu Henry Paulson’ın bugün uyguladığı yötem ile büyük benzerlikler gösteryor.
1907’de JP Morgan kurtardı
Aslında bu krize kadar ülke 2 küçük krizden daha geçti. 1819 yılında gayrimenkul fiyatlarında yaşanan düşüşle ortaya çıkan panik ortamında yöneticiler yeni yasalar çıkartıp gayrimenkulde icradan satışları engelendi. Ancak asıl kriz 1907’de bankaların zor duruma düşmesiyle yaşandı. Önce devletin el koyma ihtimali konuşuldu. Ancak bu çaba Kongre’yi geçemedi. Sonunda duruma el koyan bankacılık sektörünün üstadı J. Pierpont Morgan (JP Morgan) oldu. Zordaki bankaların yöneticilerini bir hafta sonu evinde toplayan Morgan, bankaların zor durumda olan kurumları kurtarmak için bir havuz fonu oluşturmasını sağladı. Bu yolla rahatlayan mevduat sahipleri sayesinde kriz kolayca aşıldı. Paulson ve Bernanke, JP Morgan’ın uyguladığı bu yöntemi bu krizde de denedi. Ayrıca kişisel olarak olmasa da bu kez JP Morgan’ın adını taşıyan banka Bear Stearns’ın hisselerini 2 dolardan alarak büyük bir iflası önlemiş oldu.
1933’te panik depresyona döndü
PİYASALARIN altüst olmasıyla Amerika’nın çehresini değiştiren 929 buhranından tam 4 yıl sonra 1933 yılına gelindiğinde patlayan gayrimenkul krizi döneminde her gün 1000 Amerikalı aile ödeyemedikleri kredi borçlarından dolayı evlerini kaptırmaya başlamıştı. Başkan Franklin Delano Roosevelt ve Kongre bu durumu çözebilmek için "Home Owners Kredi Kurulu" adlı bir kurum oluşturarak inanılmaz hacme ulaşan icraların önüne geçmeye çalıştı. Sorunlu mortgage’ları bankalardan alan bu ajans 15 yıllık geri ödeme planları ile bu borçları yeniden kredilendirme yoluna gitti. 1.9 milyon kredi yenileme talebi alan Kurum’a başvuranların yarısı 50 dolar ile 150 dolar arası maaşla geçiniyordu. İkincil piyasalar olmadığı için kurum bu mortgageları 1951 yılına kadar tutmak zorunda kaldı. Bu dönem içerisinde kredi kullananların yüzde 80’i borcunu ödemeyi başardı.
Kongre 700 milyar dolarlık pakette değişiklik istedi
EKONOMİK krizi çözmek için Bush hükümetinin Hazine Bakanı Henry Paulson yönetiminde Amerika’daki finansal kurumların elindeki kötü varlıkları 2 yıl boyunca üzerine almasını sağlayacak 700 milyar dolarlık paket kongreye iletildi. Ancak kongre partizanlık etkisi olmadan bir an önce onaylanacak paket için bir takım değişiklikler istedi.
Kongrenin talebine göre pakette hükümetin yönetim ve müdahale etkisinin artırılması gerekiyor.
Varlıkların alımı konusunda başvurulacak danışmanların ve varlıkları satın alınacak finans kurumlarının yöneticilerinin maaşları için de bir sınır konulması talep ediliyor.
Seçim öncesi seçmenin gözüne girmek isteyen Demokratlar icra konusunda sorun yaşama ihtimali yüksek Amerikalıları da göz ardı etmiyor. Kongre ’Bu kadar para harcanacaksa ev sahiplerine de bir assistanlık hizmeti verilmeli’ diye diretiyor.
Çok riskli mortgage krizi hangi kriz gibi çözülmeli
Mary Ann Hurley
(DA Davidson & Co analisti): Bu kadar kötü bir kriz yaşanmadı. Bunu diğer krizlerle karşılaştırmak imkansız. Şu ana kadar denenen çözümler sadece geçici etki gösterdi. Kökten çözüm şart.
Nouriel Roubini (NYU Ekonomi
bölümü Öğretim Üyesi): Hükümet depresyon döneminin Konut İnşaat Kredi Kooperatifini yeniden canlandırmalı. Böylece eski varlıkları zaten borçlu bankalardan alıp tyeniden yapılandırmakla uğraşmak zorunda kalmaz.
Charles Schumer (Senatör:) Krizin yakınlığı açısından 1930’larda denenen RTC modelinin bu sorunu çözeceğine inanıyorum. Bankalardan riskli varlıkları alan hükümet bilançoları kurtarabilir.
Harry Nicolati (Analist): Bugüne kadar yapılmış birçok çözüm denendi. Ama bu kez sorun daha kompleks. O nedenle önceki krizler gibi tek bir müdahale ile çözülemez.