ABD ilk kez not darbesi yedi 2 trilyon dolarlık kavga patladı
Güncelleme Tarihi:
Tam 94 yıldır ülke notu AAA olan ABD, dün tarihinde bir ilk yaşadı. Borçlanma krizine ilişkin Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında gerilim nispeten ortadan kalksa da uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, ABD’nin notunu ‘AAA’dan “AA+’ya çekti. Bu indirim dünyada bomba etkisi yaratırken, Amerikan Hazine’si S&P’yi ‘kasten’ 2 trilyon dolarlık hesap hatası yapmakla suçladı.
DÜNYANIN en büyük ekonomisi olarak 1917 yılından bu yana ülke notu “AAA” olan ABD, dün tarihinde bir ilk yaşayarak not kaybına uğradı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor's’un (S&P) ABD’nin uzun vadeli notunu bir puan düşürerek “AA+" ya indirdiğini açıkladı. Geçen hafta dünya borsalarında yaşanan 2.5 trilyon dolarlık kaybın üzerine gelen bu haber, haftasonu olmasına karşın uluslararası arenada bomba etkisi yarattı. Ne 1929’daki Büyük Buhran’da, ne 2’nci Dünya Savaşı ne de 2008-2009’da neden olduğu küresel kriz sırasında ülke notuyla ilgili bir tehlike yaşamayan ABD’nin karşılaştığı bu durum, “Süpergüç gücünü kaybediyor” yorumlarına neden oldu.
Görünümü de ‘negatif’e çevirdi
Aslında bu not indirimi beklenmedik bir durum değildi. ABD’nin borç limiti tavanı konusunda Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasında yaşanan gerilim, ülkenin notunun düşürülmesi tehlikesini gündeme getirmişti. Ancak taraflar arasındaki gerilim, 2 Ağustos’ta anlaşmaya varmalarıyla azalmış, not indirimi olasılığı da aynı şekilde değerlendirilmişti. Buna karşın S&P’nin, ülke tarihindeki ilk not indirimini yapması, tüm dünyada ‘eşi görülmemiş bir olay’ olarak karşılandı. Ancak S&P, not indirimiyle de yetinmedi. Ülkenin görünümünü de ‘negatif’ olarak belirledi.
‘Yine düşürürüm’ uyarısı yaptı
Not indirimine gerekçe olarak ülkenin büyüyen bütçe açığı ve artan borç miktarını gösteren S&P, 12-18 ay içinde ikinci bir not indirimi yapabileceği uyarısında da bulundu. Buna gerekçe olarak da, elinde en çok ABD tahvili bulunduran Çin’in bir süredir dile getirdiği ‘politik çıkmaz’a vurgu yaptı. Politik çıkmazdan kast edilen durum ise, ABD Başkanı Barack Obama liderliğindeki Demokratlar ile Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner liderliğindeki Cumhuriyetçiler arasında yaşanan gerilim.
2 trilyon dolarlık hata
S&P’nin cuma gecesi ABD’deki piyasaların kapanmasından sonra böyle bir karar almasına tepki gösteren ABD, Hazine Bakanlığı aracılığıyla bu tepkisini dile getirdi. ABD Hazinesi’nden yapılan açıklamada, kararın ‘politik’ olduğu savunulurak, “S&P kasten yanlış veri tabanı kullanarak yaptığı hesaplamada harcama kesintisine ilişkin 2 trilyon dolar hatalı bir karara varmıştır” denildi. S&P, ülkenin kredi notunu düşürmesiyle ilgili açıklamasında, ABD’nin en az 2.1 trilyon dolar olarak belirlediği harcama kesintisinin 4 trilyon dolar olması gerektiğini belirtiyor.
S&P rakamda ısrarlı
S&P Rating Komitesi Başkanı John Chambers ise kararı savunarak, şu açıklamayı yaptı: “Burada ele alınan ABD’nin kontrol altına alınması gereken orta ve uzun vadeli bütçe pozisyonudur. Bu uzun zamandır ABD’nin önceliği olup olmadığı belli olmayan bir problem konusu. Demokratlar ve Cumhuriyetçiler doların uluslararası piyasalarda derin uçurumlara neden olan dalgalanmalarına izin vererek son dakikaya kadar anlaşmaya varamadılar. Taraflar arasındaki kavga global piyasaları da iyice ajite etti.”
S&P: İstikrarsız verimsiz ve belirsiz süreç başlıyor
S&P tarihi not indirimini duyurduğu açıklamasında, ABD’yi ilk olarak nisan ayında bütçe görüşmelerindeki tartışmalar nedeniyle olası bir not indirimi için uyardıklarını hatırlattı. Temmuz ayında yapılan bu uyarıda, not indiriminin 90 gün içinde gelebileceğini de belirttiklerine dikkat çeken S&P’nın açıklamasında öne çıkan mesaj, “Politik çıkmaz, son dönemde ülkede, daha az istikrar, daha verimsiz ve daha belirsiz bir sürecin başladığını ve bunun borç ödeme yeteneğini olumsuz etkileyeceğini gösteriyor” şeklinde oldu. S&P yetkilileri, aldıkları kararın gerekçelerini şöyle sıraladı:
ABD’nin geçen hafta üzerinde anlaştığı bütçe harcamaları kesintisinin ülkeyi istikrara kavuşturmada yetersiz kalacağını düşünüyoruz.
Demokratlar ve Cumhuriyetçiler sadece kısa bir süre için gerekli bütçe harcaması kesintisine karar vererek, daha karmaşık kararların verilmesini özel bir komiteye yüklediler.
2012’deki seçimlerden sonra yeni bir politik pozisyon oluşuncaya kadar borç sıkıntısı göndemde kalmaya devam edecek.
İnandığımız kadarıyla ülkenin harcama kesintisi ihtiyacı seçimlerden sonra artarken, bütçe açığına neden olacak olan yaşlılığa bağlı harcamalar, sağlık harcamaları gibi kalemler yükselecek.
Notu neden düştü
ABD’nin 100 yıla yakın bir süredir sahip olduğu en yüksek notu kaybetmesi, 14.3 trilyon dolar olan borçlanma limitinin artırılması müzakerelerinde üzerinde anlaşılan 2.1 trilyon dolarlık harcama kesintisi ve 2.4 trilyon dolarlık borçlmanma limiti artırımının gerçek bir anlaşma olmadığı, günü kurtaran bir adım olarak görülmesine bağlanıyor.
S&P, ‘3A’yı 70 yıl sonra geri aldı
ABD’nin borç krizi ile patlak veren ekonomik sorunları ile ilgili tartışmaların yaşandığı son 6 haftalık süreçte ülkenin tarihinde ilk kez 3 kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Moody’s ve Fitch, ‘ABD’nin notunu indirme’ uyarısında bulunmuştu. Tarihi adımı atan ilk kuruluş olan S&P, ABD’nin notunu 1941 yılından bu yana ‘AAA’da tutuyordu. 1917 yılından bu yana Moody’s’in verdiği en yüksek not olan 3’lü A’yı taşıyan ABD’nin böylelikle ilk kez notu düşmüş oldu.
Beyaz Saray: Şimdi birlikte çalışma zamanı
ABD Başkanı Barack Obama, Afganistan’da hayatını kaybeden Amerikan askerleri için yas mesajı verirken not indirimine değinmezken, bu konudaki değerlendirme Beyaz Saray Sözcüsü’nden geldi. Beyaz Saray Sözcüsü Jay Carney, şöyle konuştu: “ABD halkının büyük mali ve ekonomik sıkıntıların üstesinden gelme konusunda birlikte çalışma inancını, kapasitesini ve kararlığını daha net göstermek için daha çok çalışmalıyız. Yasa yapıcılar ülkenin ekonomik pozisyonunu güçlendirmek için birlikte daha sıkı çalışmak zorundalar. Seçilmiş liderlerimizin ekonomimizi güçlendirmeleri ve halkımızın daha sağlam bir mali pozisyona kavuşturulmaları için çalışmaları çok önemli.”
Cumhuriyetçiler ve Demokratlar’ın son dakikada anlaşması işe yaramadı
ABD’de yetkililer ülkenin şu anda 14.3 trilyon dolar olan borç limiti tavanını yükseltmek ve önümüzdeki on yılda 2.4 trilyon dolarlık harcama kesintisine gitmek için uzun süren görüşmelere imza atmış ve karar vermek için son gün olan 2 Ağustos’taki toplantı sonrasında anlaşmışlardı. Ancak S&P kamu harcamalarındaki kesintinin 4 trilyon dolar olması gerektiğini ifade etmişti. Borç limiti tavanı yükseltilmesine yönelik tartışmalar devam ederken, kredi derecelendirme kuruluşlarından ABD’nin kredi notuna yönelik uyarılar gelmiş ancak geçen hafta hem Moody’s hem de Fitch ülkenin AAA olan notunu değiştirmeyeceklerini açıklamıştı.
En yüksek not olan ‘AAA’ya sahip ülkeler
Almanya
Avusturya
Avustralya
Kanada
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Guernsey Takım adaları
Hong Kong
Liechtenstein
Man Adası
Lüksemburg
Hollanda
Norveç
Singapur
İsveç
İsviçre
İngiltere
ABD’nin notunun kırılmasının olası sonuçları
OBAMA’NIN UTANÇ SİMGESİ OLACAK
Not indiriminin ABD’nin ilk siyah Başkanı Barack Obama ve yönetimi için utanç simgesi olacağı, ilerde not düzelse bile bunun hep hatırlanacağı görüşü ağır basıyor.
AMERİKALI PAHALI BORÇLANACAK
Bu not indiriminin hem ülkenin, hem de şirketlerin borçlanma maliyetlerini artırması bekleniyor. Ve bunun kaçınılmaz olarak Amerikan halkına da yansıyacağı belirtiliyor. Amerikan Hazinesi’nin bu yüzden yılda 100 milyar dolar fazladan faiz ödeyeceği tahmin ediliyor.
DOLARIN TAHTI SALLANACAK
Bundan 67 yıl önce 65 yıl önce Bretton Woods konferansında, atfedilen sıfatlarla (altına dönüştürülme, diğer para birimlerinin endekslenmesi) ‘rezerv para’ olarak kabul edilen dolar, sıkıntılı günler yaşayacak. Bu konuda uzun zamandır süren tartışmalar alevlenecek.
YABANCI SERMAYE UZAKLAŞIR
Geçen yıl çektiği 228.3 milyar dolarla en fazla uluslararası doğrudan yatırım çeken ülke olan Amerika’nın, bu performansının düşebileceği konuşuluyor. Çin’in 105.7 milyar lirayla takipçisi olduğu ABD’nin, bundan sonra zorlanması bekleniyor.
Boehner: Demokrat Parti artık uyansın
S&P’nin kararının ardından Cumhuriyetçiler, Demokratları suçladılar. Cumhuriyetçilerin lideri, Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner, bu düşüşün Demokrat Parti için bir uyanış olmasını umduğunu söyledi. Boehner, “Bu kararın, Washington Demokratlarını uzun vadeli borç problemimizi üstün körü ele almaya artık tahammül kalmadığına ikna edeceğini umarım” dedi. Demokrat Parti yöneticilerinden Senato’nun Çoğunluk Lideri Harry Reid ise Cumhuriyetçileri eleştirmeden, borç tavanı tartışmasında benimsedikleri hem vergi artırımı hem bütçe kesintisini içeren karma yaklaşımlarının doğruluğunun S&P’nin kararıyla ispatlandığını söyledi.