ABD’de ’2001 krizi geri dönüyor’ korkusu

MORTGAGE kriziyle sarsılan Amerikan ekonomisi geçtiğimiz 25 yıllık süreçte ikisi büyük olmak üzere birçok kriz yaşamıştı. Ancak, bu iki kriz de kısa süreli ve ılımlı geçmişti. Wall Street Journal’ın ekonomistler ile birlikte gerçekleştirdiği araştırması piyasalardaki durgunluğun devamı durumunda Amerika’yı bu kez daha ciddi bir krizin beklediği gerçeğini ortaya koydu. Ekonomistler "Amerika İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük 5 krizden birini yaşıyor" yorumu yaptı.GAYRİMENKULDE BÜYÜK DÜŞÜŞ: Amerika’da gayrimenkul sektörü 1970’li yıllardan bu güne en büyük düşüş dönemini yaşıyor. Bu mortgage pazarının da hızla ermisine neden oluyor. Finans firmaları kayıplarına çözüm bulmak için çaba harcıyor. Kredi geçmişi sağlam müşterilerin bile kredi kullanması zorlaşıyor. Batık kredi oranındaki artış yüksek enerji ve gıda fiyatları, ve istihdam oranındaki düşüş ev satışlarında durgunluğa neden oldu. Buna tüketici harcamalarındaki düşüş de eklenince ekonomi daha da kötüye gitmeye başladı. CİDDİ BOYUTLARA ULAŞABİLİR: Merrill Lynch’in ekonomisti David Rosenberg, tüm bu etkenler nedeniyle bugün yaşanan krizin 2001 yılında yaşanandan çok daha ciddi boyutlara ulaşabileceğine dikkat çekiyor. Milli gelirin yüzde 0.4 düşmesine yol açan bu düşüş 1940 yılından bu yana tüketici harcamalarının ilk kez bu kadar yavaşlamasına yol açtı. 1991 KRİZİNE ÇOK YAKIN: Bugün yaşanan krize en yakın krizin 8 ay süren ve 1991 yılında son bulan daralma olacağına dikkat çeken WSJ, "O yıllarda da aynı bugünkü gibi gayrimenkul sektörü çökmüş ve kredi problemleri ekonomiyi büyük etki altına almıştı. Milli gelir yüzde 1.3 oranında daralırken tüketici harcamaları da yavaşlamıştı.ZAMANINDAN ÖNCE HIZLANDI: Gayrimenkul sektöründe bugün yaşanan düşüşün 1991 yılına göre de çok ağır olduğuna dikkat çeken Rosenberg, finansal krizin bu kez zamanından çok daha önce hızlandığını belirtti. Maryland Üniversitesi ekonomisti Carmen Reinhart ve Harvard ekonomisti Kenneth Rogoff da Rosenberg’in bu iddialarını katıldıklarını söylediler. Ekonomistler ayrıca ekonominin daha büyük bir yavaşlama durumunda geçmemesi halinde Amerika’nın teorilere konu olan diğer ülkelerde çok daha şanslı ve özel olduğunu gösterir yorumu yapıyor.FİNANS ŞİRKETLERİ ETKİLEDİ: Bu krizin diğer krizlere oranla daha büyük sorun oluşturma nedeni bu krizde finans şirketlerinin de büyük yara almasına bağlandı. Bu belirsizlik ortamında kredi vermekten çekinden Citigroup ve Merrill Lynch gibi bu şirketlerin her biri geçtiğimiz hafta milyar dolarlarla telaffuz edilen kayıplar açıkladı. Finans sektörü dışında kalan şirketlerin de krizden pay alabileceğine dikkat çeken analistler, şu yorumu yaptı: "Bu şirketlerin finans sorunu 2001’e oranla daha iyi durumda. Kredi konusunda da fazla sorun yaşamıyorlar. Ancak durumun kötüleşmesi durumunda onlar da işten çıkarma ve küçülme yoluna gitmek zorunda kalabilirler."Uluslararası pazarlar abd ekonomisini canlandırabilirNORTHWESTERN Üniversitesi ekonomisti Robert Gordon, Amerikan ekonomisindeki durgunluğun ancak gelişen uluslararası pazarlar aracılığıyla gerçekleşebileceğini söyledi. Giderek artan ihracatın güçlü büyüme sürecini destekleyeceğine dikkat çekti. Buna karşın, hacmin hálá krizi engelleyecek ölçüde büyük olmadığını savunan Gordon, "Ortada bir durgunluk gerçeği var. Bu durgunlukta tüketicilerin harcamalarındaki kısıtlamalar bundan önceki iki büyük krizden çok daha ağır oldu" yorumu yaptı.1991’e mi 2001’e mi benzeyecekFORTİS Başekonomisti Haluk Bürümcekçi, abd için son iki resmi resesyon yılı olan 1991 ve 2001’e ilişkin şu hatırlatmaları ve değerlendirmeyi yaptı: Bu resesyonlar, FED’in 4 yıla yayılan son iki büyük faiz indirim sürecinin ortalarında yaşandı. Birincisi, FED faizinin 1989 başından 1992 sonuna kadar yüzde 9.75’den yüzde 3’e indiği, ikincisi ise 2000 başından 2003 sonuna kadar yüzde 6.50’den yüzde 1’e indiği dönem. İlk resesyonda abd’de S&P 500 borsa endeksindeki değer kaybı, 1990 yılının son iki çeyreğinde ağırlıklı olmak üzere yüzde 20 civarında oldu. Sonra ana yükseliş trendine geri dönüldü. Hafızalarımızda daha taze olan 2001 resesyonu ise borsalarda Eylül 2000’den başlayıp Mayıs 2003’e kadar devam eden bir düşüş trendi getirmişti. Toplam kayıp ise yüzde 45 seviyesini biraz aşmıştı.Mevcut eğilim, son yılların hızlı yükseliş dönemini takiben yaşandığından, 2001 seyrinin başlangıç günlerini daha fazla andırıyor. Umarım yanılırız ama, böyle bir durumda İMKB’de uzun vadeli destek seviyeleri de (30 bin-35 bin aralığı) gündeme gelebilir. Aksi durumda ise düşüş 40 bin-45 bin aralığı ile sınırlı kalacaktır.ımf küresel sarsıntılara karşı uyarı merkezi olsunİNGİLTERE Başbakanı Gordon Brown, ımf’nin yaklaşan finansal çalkantılara karşı küresel bir uyarı sisteminin odağını oluşturacak bağımsız bir gözetim birimine dönüştürülmesini istedi. Yeni Delhi’de iş adamlarına bir konuşma yapan Brown, geçen yıl abd’de riskli mortgage kredileri alanında baş gösteren ve hızla yayılan kredi sıkışıklığının, küresel finansal denetimdeki kusurları ortaya çıkardığını ve buna çare bulunması gerektiğini söyledi. "IMF’nin herhangi bir ülkedeki merkez bankasıyla aynı bağımsızlık içinde davranabilmesini öneriyorum" diyen Brown, şunları söyledi: "IMF’nin odaklandığı alan küresel ekonomik ve finansal sistemin denetlenmesi olmalı. Rolü, geçmişte olduğu gibi sadece krizleri yönetmek veya çözümlemek değil, aynı zamanda bunları önlemek olmalı. ımf, Finansal İstikrar Forumu’yla işbirliğine giderek, bir erken uyarı sisteminin odağında yer almalı."Petrol 90 doların altına indiULUSLARARASI piyasalarda petrol fiyatları, dünyanın en büyük petrol tüketicisi konumunda olan abd’de durgunluk endişelerinin artması nedeniyle 90 doların altında indi. abd Başkanı George W. Bush’un, ekonomiyi tehdit eden durgunlukl mücadele için halka 145 milyar dolar aktarmasını öngören ekonomik paketinin dünya borsalarında, ekonomideki gidişatı engellemeye yetmeyeceği yönünde algılanması, petrol fiyatlarını geriletti. Buna göre, abd tipi hafif ham petrolün Şubat teslimi fiyatı şu sıralarda Asya elektronik borsasında 97 sent değer kaybıyla varili 89.60 dolara düşerken, Brent ham petrol de 48 sent azalarak varili 88.75 dolardan satılıyor.