‘94 krizi’ şimdi de Rusya’yı vurdu
Güncelleme Tarihi:
Rusya, İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki en kötü ekonomik bunalımı yaşıyor. Ülkede uzun süredir devam eden kriz, dün para birimi Ruble'nin dolar karşısında serbest dalgalanmaya bırakılması ile patladı. Böylece, rublenin dolar karşısındaki değerinin yılsonuna kadar yüzde 50 devalüe edilmesinin önü açılırken, Türkiye'nin 1994'te yaşadığı sürecin bir benzeri Rusya'da da işlemeye başladı.
RUSYA hükümeti, ülkenin tüm dış borç ödemelerini 90 gün süreyle durdururken, Moskova Borsası açılışta yüzde 15 değer kaybetti, gecelik faizler yüzde 100'den yüzde 250'ye fırladı. Şirket ve bankalarda zincirleme iflaslar bekleniyor. IMF, Rusya'ya bir heyet gönderirken, Rus hükümeti yabancı yatırımcıların bir yıldan kısa vadeli menkul kıymet yatırımlarını geçici olarak yasakladı.
TÜRKİYE'nin 1994 yılında yaşadığı ekonomik kriz, Rusya'da yeniden sahneye çıktı. 1994 yılı başlarında Türkiye'nin kredi notunun düşürülmesi ile başlayan, devalüasyon ve banka iflasları ile süren krizin benzeri Rusya'da da patlak verdi. Uzun süredir kriz içinde olan Rusya, dış borç ödemeleri için 90 günlük moratoryum ilan ederken, rublenin yüzde 50'ye kadar devalüe edilmesinin önünü açtı. Hükümet, rubleyi geniş aralıklı koridorda dalgalanmaya bıraktı. Ayrıca, yabancı sermayeyi sanayi yatırımlarına yöneltmek, menkul kıymetler ve döviz spekülasyonlarından uzaklaştırmak amacıyla, yabancılara, bir yıldan kısa vadeli menkul kıymet ticareti geçici olarak yasaklandı.
Rusya Merkez Bankası'nın, bu yıl sonuna kadar rublenin dolar karşısındaki değerini, 6 ruble ile 9.5 ruble arasında bir koridorda dalgalanmaya bırakması, aslında fiilen devalüasyonla eş anlama geliyor.
Karardan önce dolar karşısında 6.3 olan rublenin değeri, belirlenen koridorun etkisiyle, Rusya'da bankalararası piyasada hemen bir dolar 6.43 rubleye düştü. Ruble ile ilgili karar, her ne kadar rublenin bir dolar 6-9.5 ruble arasında dalgalanmasını içeriyorsa da, bir anlamda açıklama öncesi bir dolar 6.3 ruble seviyesinde olan rublenin değerinin yüzde 50'ye yakın oranda düşerek 9.5 rubleye inmesine, dolaylı olarak bu oranda bir devalüasyona da izin veriyor.
KARARLARIN AMACI
İlk açıklamalarda Merkez Bankası Başkanı Sergey Dubinin, kararların, ‘‘Rus vatandaşlarını ve yerli üreticileri korumak ve mali spekülatörleri cezalandırmak’’ amacını taşıdığını söyledi.
Maliye Bakanı Mihail Zadornov da, kararların hükümete aylardır ödenemeyen işçi ve memur ücretlerini ödeme olanağı tanıyacağını ve sanayiye yönelik yatırımların artacağını ifade etti.
SPEKÜLATÖRLERE SUÇLAMA
Rus yetkililer, son gelişmelerden, uzun zamandır Rus borsasını terk eden mali spekülatörleri sorumlu tuttu. Hükümetin Rus halkını uluslararası mali krizin etkilerinden korumaya yeterli kaynakları olduğunu iddia eden Maliye Bakanı Mihail Zadornov, kararların ‘‘devletin sırtından zengin olan spekülatörleri hedeflediğini' belirtirken, Merkez Bankası Sergey Dubinin de, ‘‘Devalüasyondan sonra, mali spekülasyonun Rusya'daki en kazançlı işlerden biri olmaktan çıkacağını’’ söyledi.
PİYASALAR ALTÜST
Koridorun daha önceki gibi dar değer aralıklarında değil, oldukça yüksek değerler arasında açıklanması, Rusya'da piyasalarda da paniğe yol açtı. Gecikmeli açılan Moskova Menkul Kıymetler Borsası'nda önde gelen hisselerde, yüzde 20'leri zorlayan düşüşler oldu. Bankalararası piyasada dolar alışverişi de kısa bir süre için durduruldu.
Serbest piyasada ise tüccar, döviz toplamaya çalışıyor. Dolar alış kurları, 6.4 ruble civarında belirlenirken, döviz büfeleri, bir dolar için 8-8.5 ruble gibi satış kurları koyarak fiilen satış yapmıyorlar.
94'te Türkiye, 98'de Rusya
ÖNCE KREDİ NOTU DÜŞTÜ Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'in Türkiye'nin kredi notunu düşürmesi, 1994 krizinin de fitilini ateşlemişti. Rusya'da da krizin belirtileri Standart and Poor's ve Moody's'in kredi notunu düşürmesi ile başladı.
KADEMELİ DEVALÜASYON Merkez Bankası döviz rezervinin zayıflaması ve bankaların yüksek miktarlı dış kredileri, dövize baskı yaratınca, dolar Türk Lirası karşısında kademeli olarak yüzde 50'ye yaklaşan oranda devalüe edildi. Rusya'da dün açıklanan ekonomik önlemler, yıl sonuna kadar doların ruble karşısında yüzde 50'ye yaklaşan oranda devalüe edilmesine imkan veriyor.
FAİZLER FIRLADI 1994 yılında Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz, mali piyasalarda gecelik faizleri yüzde bine kadar yükseltti. Dün Rusya'da da gecelik faizler yüzde 100'den yüzde 250'ye fırladı.
ZİNCİRLEME İFLASLAR Türkiye'nin yaşadığı kriz, mali sektörden sonra, reel ekonomiyi de etkiledi. Şirketler iflas ederken Marmarabank, Impeksbank ve TYT Bank battı. Rusya'da da krizin zincirleme iflaslara dönüşmesi bekleniyor.
IMF heyeti Moskova'da
RUSYA'nın karıştığı ortamda, IMF heyeti de Moskova'ya geldi. Rusya Başbakanı Sergey Kiriyenko, IMF heyetinin başkanı, IMF Avrupa Dairesi başkanlarından John Odlinger Smee ile hükümetin açıkladığı kriz-karşıtı programı görüşeceklerini belirtti. Kiriyenko, dış borç talebinde bulunup bulunmayacakları sorularını yanıtsız bıraktı.
Başkan yardımcısı istifa etti
KENDİNİ Rusya'da yaşanan ekonomik krizin sorumlusu olarak gördüğünü söyleyen Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in ekonomik konulardaki Baş Yardımcısı Alexander Livshits, istifasını Yeltsin'e sunduğunu söyledi. Ekho-Moskvy Radyosu da Merkez Bankası Başkanı Sergei Dubin'in istifasının istendiğini ancak Dubin'in bunu reddettiğini duyurdu.
Duma acil toplanıyor
RUSYA Parlamentosu'nun alt kanadı Duma da, son gelişmeler üzerine, tatil dönemi olmasına rağmen olağanüstü toplanacak. Hükümet ve Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in, olağanüstü toplanarak, ekonomik istikrar paketinin gerektirdiği yasaları acilen görüşmesi yönünde bugüne kadar yaptığı baskıyı gözardı eden Duma, dünkü gelişmelerden sonra, 21 Ağustos'ta olağanüstü toplanma kararı aldı.
KRİZ ZİRVESİ
Rusya'da son gelişme olarak, Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Başbakan Sergey Kiriyenko ve diğer ekonomi kurmaylarıyla bir araya geldi. Kremlin'den bir yetkili, basına kapalı devam eden toplantı sonunda bir açıklama yapılacağını söylerken, toplantının içeriği hakkında bilgi vermedi. Başbakan Kiriyenko, toplantı öncesinde düzenlediği basın toplantısında, hükümette değişiklik olup olmayacağı sorusu üzerine, kabinenin mali alanında ‘‘bazı isimlerin işlevlerinde değişiklikler’’ yapılmasının mümkün olduğunu, bu konuda kararı Yeltsin'in vereceğini söylemişti.
Soros söylemişti
RUSYA'da Ruble'nin dolar karşısında serbest bırakılmasıyla gündeme gelen devalüasyon, bundan kısa süre önce ünlü spekülatör George Soros tarafından telafuz edilmişti. Soros, Financial Times gazetesinin okur mektupları sütununa gönderdiği mektupta, Rusya'da Ruble'nin yüzde 15-25 oranları arasında devalüe edilmesi gerektiğini savunmuştu.
Başbakan Kiriyenko: Devalüasyon değil
ULUSLARARASI finans çevreleri, ruble ile ilgili alınan kararın fiilen devalüasyon olduğunu bildirmelerine karşın, Rusya hükümeti ve Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamalarda, ısrarla, kararın devalüasyon olmadığı, rublenin resmi değişim oranının iç pazarın döviz ve döviz dışı sektörlerinin günlük işlemlerine göre belirleneceği vurgulandı. Şimdiye kadar ruble için günlük değişim aralığını belirleyen Merkez Bankası'nın bundan böyle, 1 dolar için 6 ile 9.5 ruble arasında daha geniş bir değişim aralığı belirlediği, rublenin günlük değer oynamalarına müdahale edilmeyeceği kaydedildi.
Rusya Başbakanı Sergey Kiriyenko, uluslararası piyasalarda büyük yankı uyandıran bu kararın duyurulmasından sonra düzenlediği basın toplantısında, ‘‘alınan önlemlerin bir devalüasyon anlamına gelmediğini’’ savundu.
Kiriyenko, ‘‘önlemlerin, mali politikalarda yeni bir yaklaşımı ifade ettiğini, ruble kuru için konulan bir dolar 6 ile 9.5 ruble koridorunun, ekonomik politikalarda daha esnek olunması fırsatı sağlayacağını’’ belirtti.
MONOTORYUM
Kiriyenko, dış borç ödemelerinde 90 günlük moratoryumun da Rusya'nın mali yükümlülüklerini yerine getiremeyecek durumda olduğu anlamına gelmediğini söyledi. Rusya Başbakanı, ‘‘Hiçbir yükümlülüğümüzden kaçmıyoruz’’ dedi.