5 yıl 7 aylık krizin anatomisi

İşte Yorgo Kırbaki'nin analizi:

Dönemin Yunanistan Başbakanı Yorgo Papandreu’nun, Meis adasında,  ülkesinin AB yardım mekanizması ve İMF’ye başvuracağını açıkladığında takvimler 23 Nisan 2010’u gösteriyordu. Atina’da yapılan 2004 Olimpiyat Oyunları’ndan sonra yavaş yavaş “geliyorum” diyen ekonomik kriz işte bu tarihte artık resmen de patladı.

Papandreu’nun o tarihi açıklamasından 5 yıl 7 ay geçti. İrlanda, İspanya, Portekiz ve Kıbrıs Rum Kesimi gibi ülkeler AB ve IMF reçeteleri sayesinde  ekonomik krizlerini aşarken, Yunanistan hep yerinde saydı.

Komşuda 5 yıl 7 ayda ne değişti? Siyaset sahnesinde neler yaşandı?  Krizin halktaki etkisi ne oldu?  Yunanlar hala “vur patlasın çal oynasın” zihniyetinde mi?  

İşte ekonomik, siyasi ve sosyal açıdan kriz sonrası Yunanistan:

SİYASET

2009 yılının ilk yarısında dönemin Başbakanı Kostas Karamanlis, ekonomik krizin kaçınılmaz olduğunu anlayarak, adeta iktidarı tesilm etmek istercesine, kaybedeceğini bile bile erken seçim ilan etti.

“Para var” sloganı ile sosyalist Pasok lideri Yorgo Papandreu yüzde 42.5 oy toplayarak seçimleri kolayca kazandı.

Borcu 400 milyar euro olan Yunanistan’ın iflasın eşiğine gelmesi için birkaç ay yetti. Papandreu, kreditörler ile 110 milyar euro’luk “1. Kurtarma Paketi”ni imzaladı. Memurun, emeklinin maaşlarına ilk kez kesinti yapıldı. İlk kez vergi toplanmak için tedbirler alındı. Tepki çok büyüktü. 2011 Kasım’ında Papandreu istifa etmek zorunda kaldı. 2012’de Mayıs ve Haziran aylarında peşpeşe yapılan 2 seçimden sonra merkez sağcı Yeni Demokrasi partisi ile sosyalist Pasok koalisyon hükümeti kurdular.

SAMARAS BAŞBAKAN OLDU

Yeni Demokrasi partisi lideri Andonis Samaras da Başbakan oldu. Samaras, kreditörler ile 130 milyar euro’luk “2. Kurtarma Anlaşması”nı imzaladı. Yeni kemer sıkma tedbirleri, yeni vergiler, yeni zamlar. Samaras Hükümeti, 2.5 yıl dayanabildi.

Bu yıl Ocak ayında yapılan erken seçimlerde, daha önceki seçimlerde  yüzde 4-5’lerde seyreden Radikal Sol Koalisyon (SYRİZA) büyük vaadlerle yüzde 36.5 oyla birinci parti çıktı.

SYRİZA lideri Aleksis Çipras, popülist milliyetçi Bağımsız Yunanlar (ANEL) partisi ile koalisyon hükümeti kurarak başbakan oldu.

AB ile çarpışan Çipras, Yunanistan’ı euro’dan çıkıp drahmiye dönüşün eşiğine kadar getirdi. Referdanduma gitti. Ancak, son anda çarketti ve kreditörler ile 86 milyar euro’luk “3. Kurtarma Anlaşması”nı imzaladı.

Eylül ayında yapılan seçimlerde Çipras yüzde 33.5 oyla iktidarını korudu. Böylece, Yunanistan’da ekonomik krizin sürdüğü 5 yıl 7 ay icinde 4 kez seçim yapıldı. Ülkenin 1974’de demokrasiye geçişinden sonra her seçimde yüzde 40-50 oy toplayan partilerden Yeni Demokrasi yüzde 28’e, Pasok da yüzde 6’ya düştü. Kriz döneminde neo-nazi Altın Şafak i (yüzde7) parlamentoda üçünçü büyük parti konumuna geldi.

EKONOMİ

Yunanistan’ın kriz öncesi 400 milyar euro olan borcu, 5 yıl 7 yıl sonra alınan tüm kemer sıkma ve tasarruf tedbirlerinin yanısıra, 2012’de 110 milyarlık bölümünün silinmesine rağmen   hala yaklaşık 330 milyar euro.

Kriz öncesi 751 euro olan asgari ücret, 586 euro’ya düştü. Özel sektörde 3 yıllık çalışanın maaşı 889 euro’dan 644 euro’ya indi.

Kriz öncesi memur ve emeklililerin yılda iki maaş ikramiyesi kaldırıldı. Özel sektörde ikramiye 2 maaştan 1 maaşa indi. 

Emekli maaşları yüzde 48 kesintiye uğradı. Ortama emekli maaşı 665 euro.

2009 yılında yüzde 9.5 olan işsizlik oranı, kriz nedeniyle yüzde 26.5’e çıktı. Kayıtlı işsiz sayısı 1.5 milyona yaklaştı.

5 yıl 7 ay içinde kapanan küçük ve orta kapasiteli işyerlerinin sayısı 250 bini buldu.

Kriz döneminde “buharlaşan” paranın miktarı tam 100 milyar euro. 2009’da Yunanistan’daki bankalarda ve piyasada dolaşan nakit miktarı 262 milyar euro idi. Geçen Eylül ayında 153 milyar euro’ya düştü.

Geçen Haziran sonundan itibaren bankalarda sermaye çıkışı denetimi uygulanıyor. Bankada parası olan her kimse haftada 420 euro’dan fazla nakit çekemiyor.  Sermaye çıkışı denetiminin ne zaman kaldırılacağı meçhul.

SOSYAL YAŞAM

Kriz döneminde Yunan vatandaşlarının yaşam standartları yüzde 25 geriledi. Kriz, müzik sektöründen futbola, hastanelerde verilen sağlık hizmetlerinden, okullardaki eğitim düzeyine kadar heryerde kendini göstermeye devam ediyor.

Müzik sektöründe, sanatçılar eskisi gibi her yıl yeni CD hazırlamıyorlar. Yeni CD’ler de gazeteler tarafından promosyon olarak veriliyor. Müzikhollerde tek assolist uygulaması, kriz ile tarihe karıştı. Haftada sadece 2 gün açık olan müzikholler, ancak birkaç assolistin birlikte sahne alması halinde müşteri topluyor.

Krizden etkilenen futbol sektöründe, AEK, İraklis, Aris ve Ofi gibi köklü takımlar iflas etiler. Süper Lig’den Amatör kümeye düşürüldüler. AEK ve İraklis 3 yıl içinde tekrar Süper Lig’e döndüler.

Hastanelerde, hastaların ilaçlarını ve hatta ameliyat olacaklarsa sargı bezini bile evlerinden getirmeleri isteniyor. Ameliyat için ya da tahliller için hastalara aylar sonarsına randevu veriliyor.

Okullarda gerekli araç gereç eksikliği tuvaletlerden, labaratuvarylara kadar her yerde görülüyor. Devlet sektörüne memur alınmadığından, ciddi öğretmen sıkıntısı yaşanıyor. Daha önce KDV ödemeyen özel okul ve dersanelerden de artık ortama yüzde 13 vergi alınıyor.       .  Kriz öncesi hemen hiç rastlanmayan manzaralar artık rutin sayılıyor. Sokaklarda, parklarda yatan insanlar, çöp bidonlarında yiyecek arayan insanlara pek çok yerde rastlanıyor.

"YİNE DE İYİ YAŞIYORLAR"

Tüm bu siyasi, ekonomik ve sosyal yaşamdaki karanlık tabloya rağmen  Yunan halkının yaşam seviyesi hala iyi düzeyde sayılabilir.

ATİNA'DA KİRA DERDİ YOK

Sözgelimi memur olan bir Atina sakininin büyük ihtimalle kira derdi yok. Ülke nüfusunu yüzde 80’inden fazlası mülk sahibi.

Atina’daki memur, her gün mutlaka bir cafe’de 3-4 euro verip frappe’sini ya da fredoccino’sunu yudumlar. Her hafta mutlaka 1-2 defa tavernada akşam yemeğine çıkar. Haftasonları da arkadaşları ile eğlenceye gider. Krize rağmen yılda en az 10-15 gün tatil yapar.

Bu standartların 5 yıl 7 ay  yıl öncesi ile ilgisi yok tabii. Yurtdışına seyahat edemiyor, 1 ay tatil yapamıyor, otomobilini 2-3 yılda bir değiştiremiyor, çok pahalı giyim markaları satın alamıyor Atina’daki memur.

Yaklaşık 11 milyon nüfuslu Yunanistan’da 4.5 milyon emekli var. Ortalama maaş 665 ama önemli emekli kesiminin birikimleri bulunuyor. Çünkü aynı emeklinin cebine kriz öncesi 1200-1500 euro giriyordu.

Bence Yunan emeklinin hala “varolma” sorunu yok. Bütçesini   tamamlamak için pek iş arayan emekli görmedim.    

"FAKİR OLAN DEVLER HALK DEĞİL"

Diyeceğim şu ki Yunanistan’da fakir olan devlet, insanlar değil. 

Siesta deseniz siesta, sirtaki deseniz sirtaki, buzuki deseniz buzuki. Hepsi var, hepsi capcanlı. Sadece eskiye kıyasla hepsi daha az.

DEMİRTAŞ İLE DE GÖRÜŞECEK 

Türkiye ile Yunanistan arasında oynanacak milli maçı izleyecek olan Çipras, yarın da Ankara'da temaslarda bulunacak.

Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras, çalışma ziyareti ve ikili görüşmeler için bugün Türkiye'ye geliyor.

Çipras bu akşam İstanbul'da, Türkiye - Yunanistan arasında oynanacak hazırlık maçını, Başbakan Ahmet Davutoğlu ile birlikte izleyecek.

Yarın Ankara'da çalışma ziyaretinde bulunacak olan Yunanistan Başbakanı, Başbakan Davutoğlu ile ortak basın açıklaması yapacak.

Çipras aynı gün, hem CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu hem de HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş'la da bir araya gelecek.