5. Gözden Geçirme tamam

Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) İcra Direktörleri Kurulu tarafından onaylanan Türkiye'nin Beşinci Gözden Geçirmeye ilişkin 25 Temmuz 2003 tarihli Niyet Mektubu'nda, ekonomik programın olumlu sonuçlar verdiği bildirildi.

Devlet Bakanı Ali Babacan ve Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti'nin imzalarını taşıyan 29 maddelik Niyet Mektubu'nda, Martayının sonundan bu yana en fazla işlem gören tahvilin faiz oranlarının 15 puan düştüğü vurgulandı.

Mektupta şöyle denildi:

''Uluslararası Para Fonu (IMF) ile üzerinde mutabakata varılan Stand-By Düzenlemesi ile desteklenen ekonomik programımız olumlu sonuçlar vermektedir.

Dördüncü gözden geçirmenin 18 Nisan'da tamamlanması ve Irak'taki savaşın bitmesini müteakiben, piyasada güven artmıştır. Mart ayının sonundan bu yana en fazla işlem gören tahvilin faiz oranları 15 puan düşmüş ve Türk Lirası, ABD Doları ve Euro'dan oluşan ticaretle ağırlıklandırılmış kur sepetine karşı yüzde 16.5 oranında değer kazanmıştır. Bu daha istikrarlı ortam, yapılan son anketlere, büyüme ve enflasyona ilişkin beklentilerin daha olumlu olması şeklinde yansımış olup, 2003 yılı makroekonomik hedeflerimize ulaşılmasında yardımcı olacaktır.

Bu başarılara, güçlü politika uygulamaları ile ulaşılmıştır. Nisan ve Haziran ayı sonuna ilişkin tüm parasal performans kriterleri ile gösterge niteliğindeki hedefler tutturulmuştur. Nisan ayı sonuna ilişkin kamu sektörü faiz dışı fazla hedefi de tutturulmuştur, ancak Haziran ayı sonuna ilişkin performans kriterinin küçük bir farkla kaçırılmış olma ihtimali vardır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) yoğun gündemine rağmen, yapısal reform alanında da iyi ilerleme kaydedilmiştir. 9 Nisan'da Doğrudan Vergi Reformu'nun TBMM'de kabul edilmesiyle program kapsamındaki bir yapısal performans kriteri yerine getirilmiştir.

Ayrıca, program kapsamındaki diğer birçok yapısal kriter de yerine getirilmiştir; genel kamu ve kamu iktisadi teşebbüslerinin istihdamının izlenmesi sisteminin uygulamaya konulması, bankacılık sektöründeki aracılık maliyetlerinin düşürülmesine ilişkin bir eylem planının hazırlanması, nominal değeri 250 milyon ABD Doları tutarındaki TMSF'nin kredi portföylerinin satış ilanının yapılması, Doğrudan Yabancı Yatırımlar'a ilişkin yeni bir kanunun yürürlüğe girmesi, Merkez Bankası tarafından 2002 yılı sonu itibariyle döviz rezerv yönetimi ve program kapsamında üretilen verilere ilişkin iç denetimin tamamlanması, BDDK'nın etkinliğini güçlendirecek yasal düzenlemenin hazırlanması ve İcra ve İflas Kanunu reformlarının kabul edilmesi.

Gecikilen bazı yapısal reformların tamamlanması için de gerekli adımlar atılmaktadır. KİT'lerdeki atıl istihdamın giderilmesine ilişkin Haziran ayı sonu yapısal performans kriterinin tutturulamamış olmasına karşın, -KİT'lerde çalışan işçilerin emekliliklerini daha yüksek ikramiye ödemeleri nedeniyle halen sürmekte olan toplu iş sözleşmeleri sonrasına ertelemelerinden ötürü- Eylül sonu ve Aralık sonu hedeflerinin tutturulması yönünde programlandığı gibi ilerleme kaydedilmesini teminen gerekli adımlar atılmaktadır.

Yapısal reform takviminin diğer alanlarında bazı gecikmeler olmuştur. Buna göre, Türk Telekom'a ilişkin bir özelleştirme planının kabul edilmesi, doğrudan vergi reformu ikinci paketinin TBMM'den geçirilmesi, Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu'nun TBMM'den geçirilmesi, Kamu İktisadi Teşebbüsleri yönetiminin iyileştirilmesine ilişkin yasal düzenlemenin TBMM'den geçirilmesi, memurlar ve kamu yöneticileri için ahlaki görev ve uygulama esaslarının oluşturulmasınailişkin yasal düzenlemeyi içeren kamu sektörü personel sisteminin iyileştirilmesi dahil bazı yapısal kriterler yeni bir takvime bağlanmıştır.''

ATIL Ä°STÄ°HDAM

Stand-By Düzenlemesi kapsamındaki Beşinci Gözden Geçirme'nin tamamlanmasının talep olunduğu mektupta, KİT'lerdeki atıl istihdamın azaltılması ve toplam kamu sektörü faiz dışı fazlasına ilişkin Haziranayı sonu performans kriterlerinden feragat talep edildi.

5. Gözden Geçirme için ön koşul olarak; 2003 yılı GSMH'nın yüzde 6.5'i kadarlık kamu sektörü faiz dışı fazla hedefine ulaşılmasını teminen bütçe gerçekleşmelerinin planlandığı şekilde devam etmesini sağlamak üzere tedbirlerin alındığının işaret edildiği mektuba, şöyle devam edildi:

''Sosyal güvenlik kuruluÅŸlarına iliÅŸkin yasal düzenlemeler Temmuz ayında TBMM'den geçirilecektir. Aynı zamanda, 17 Temmuz 2003 tarihindebakanlar düzeyinde gerçekleÅŸtirilen toplantıda IMF ve Dünya Bankası'nın görüşleri dikkate alınarak taslak Kamu  Yönetim ve Kontrol Kanunu üzerinde mutabakata varılmıştır. KÄ°T'lerdeki atıl istihdamın azaltılmasının hızlandırılmasına yönelik önlemler de alınmaktadır.Â

Son olarak, kamu alacaklarına iliÅŸkin af yapılmasından kaçınılmasıbir sürekli yapısal performans kriteri haline getirilecektir.Â
   Â
TEKNİK DEĞİŞİKLİKLER
   Â
5. Gözden Geçirmenin tamamlanmasında gecikilmesi ve bazı politika unsurlarının yeni bir takvime baÄŸlanması ışığında programda bir takım teknik deÄŸiÅŸikliklere gidilmesi önerilmektedir. Ä°lk olarak, programa iliÅŸkin gözden geçirmelerin takviminin deÄŸiÅŸtirilmesi talep olunmaktadır. DeÄŸiÅŸtirilen bu takvimle uyumlu olarak, Stand-by Düzenlemesi kapsamındaki sayısal performans kriterleri ile gösterge niteliÄŸindeki hedeflere iliÅŸkin alt ve üst sınırlar 31 Aralık 2003 tarihine kadarki dönem içinde ilgili tarihler itibariyle belirlenecektir. Belirlenen tüm bu rakamlar, konsolide kamu sektörü kümülatif faiz dışıfazlası rakamı hariç, 5 Nisan 2003 tarihli Niyet Mektubu'ndaki gösterge niteliÄŸindeki hedeflere tekabül etmektedir.Â

Konsolide kamu sektörü kümülatif faiz dışı fazlası kriterine iliÅŸkin olarak daha geniÅŸ kapsamlı ve daha ÅŸeffaf bir tanım ve GSMH'nın yüzde 6.5'i olarak belirlediÄŸimiz yıllık hedefimizle uyumlu revize edilmiÅŸ hedefler önerilmektedir.''Â
   Â
MAKROEKONOMİK ÇERÇEVE
   Â
Dışsal belirsizliklerin büyük ölçüde azalmış olmasıyla birlikte, güçlü program uygulamalarına devam edilmesi suretiyle 2003 yılında temel makroekonomik hedeflere ulaşılacağına inanıldığı belirtildi.Â

Irak'taki askeri çatışmanın kısa sürmüş olması, ilk beÅŸ aydaki güçlü sanayi üretimi ile ihracat performansı ve dayanıklı tüketim malları ile ara mallara yönelik son aylardaki yüksek talep, 2003 yılında yüzde 5'lik GSMH büyümesinin eriÅŸilebilir olduÄŸunu gösterdiÄŸi vurgulandı.Â

Makro ekonomik çerçevedeki gelişmeler konusunda şunlar vurgulandı:

''Bu yıl büyümenin temel kaynağının, stok birikiminin yerini alacak özel tüketim ve sabit sermaye yatırımı olması beklendiÄŸi için, tüketici ve yatırımcı güveninin programın sıkı bir biçimde uygulanmasısuretiyle artırılması, büyüme hedefinin gerçekleÅŸmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Özel sektör talebinin daha güçlü olacağı yönündeki beklenti ve Irak Savaşı'nın turizm gelirlerine olan etkisi nedeniyle, cari iÅŸlemler açığı tahmini, GSMH'nın yüzde 1.9'u olan orijinal seviyesinden, GSMH'nın yaklaşık yüzde 3'ü seviyesine yükseltilmiÅŸtir.Â

Enflasyona iliÅŸkin olarak, yılın baÅŸlarındaki gıda fiyatlarındaki istisnai artışın TÃœFE'nin, tahminlerin bir miktar üstünde gerçekleÅŸmesine neden olmasına raÄŸmen, önümüzdeki döneme bakıldığında,petrol fiyatlarına iliÅŸkin olarak iyileÅŸen görünümün, Türk Lirası'nın daha güçlü olmasının ve mevcut atıl kapasitenin, TÃœFE enflasyonunun, yüzde 20 seviyesindeki yıl sonu hedefi içerisinde tutulmasına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.''Â
   Â
ABD KREDÄ°SÄ°
   Â
Mektupta, ABD'den saÄŸlanacak krediye iliÅŸkin olarak, ''önümüzdeki dönemde saÄŸlanması muhtemel ikili finansman imkanları, faiz oranlarının düşürülmesi ve borçlanma vadesinin uzaltılması yönündeki borç azaltma stratejimizin güçlendirilmesi amacıyla kullanılacaktır'' ifadesi yer aldı. Â

8.5 milyar ABD Doları'na kadar krediye dönüştürülebilecek 1 milyarABD Doları tutarındaki hibe imkanına iliÅŸkin olarak ABD ile yapılacak görüşmelerin kısa bir süre içerisinde tamamlanmasının beklendiÄŸi vurgulanırken, ''Söz konusu fonların varlığı, piyasa güvenini daha da artıracak ve Hazine'nin iç borçlanmada vade uzatabilmesine ve faiz oranlarını düşürülebilmesine imkan verecektir. Faiz-dışı fazla hedeflerine baÄŸlı kalma konusundaki kararlılığımız çerçevesinde, ilaveikili yardımlar ilave kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla kullanılmayacaktır'' denildi.Â
   Â
KAMU MALÄ°YESÄ°
   Â
Kamu maliyesi programının planlandığı gibi sürdürülmesini saÄŸlayacak adımların atıldığı belirtildiÄŸi mektupta, Haziran ayı sonuna iliÅŸkin kamu maliyesi performans kriterinin küçük bir farkla kaçırılmış olmasının beklendiÄŸi ifade edildi.Â

Kamu Maliyesi'ndeki geliÅŸmeler konusunda ÅŸu hususlara deÄŸinildi:Â

''Bazı tedbirlerin uygulanmasındaki gecikmeler, tahminlerin üzerinde kaydedilen vergi iadeleri ile ücret artışları, sosyal güvenlik prim tahsilatlarının beklenenin altında gerçekleÅŸmesi ve tarım sektörüne daha fazla transfer yapılmasına yönelik planlar tüm yıl için GSMH'nin yüzde 6.5'i seviyesindeki konsolide kamu sektörü faiz dışı fazla hedefine oranla bir mali açığın oluÅŸmasına yol açmıştır.Â

Ayrıca, Vergi Barışı Planı kapsamındaki brüt ödemelerin beklentileri aÅŸmış olmasına raÄŸmen, bu plan, vergi iadelerinde ilave taleplerin ortaya çıkmasına neden olmuÅŸtur.Â

Kamu maliyesi hedefimizi gerçekleÅŸtirmek amacıyla, mali açığı kapatabilmek için bir ön koÅŸul olarak GSMH'nın yaklaşık yüzde 0.7'si oranındaki tedbirler alınmaktadır. Söz konusu tedbirler aÅŸağıdakileri içermektedir:Â

Sağlık ve eğitim harcamaları korunurken, cari, transfer ve yatırımharcamalarında toplam 1.2 katrilyon TL tutarında kesintiler yapılması.

0.5 katrilyon TL tutarındaki özel gelirin bütçeye gelir kaydedilmesi ve böylelikle ilave ödenek tahsis edilmesinin önüne geçilmesi ve tütün mamulleri ve alkollü içecek fiyatlarının 0.25 katrilyon TL saÄŸlayacak ÅŸekilde artırılması.''Â

Gerekli görüldüğü takdirde, GSMH'nın yüzde 6.5 oranındaki faiz dışı fazla hedefinin tutturulmasına yönelik ilave tedbirlerin alınacağı da vurgulandı.