40 milyon Euro’luk yerli oto prototipleri İsveç’ten böyle gelmiş

BİLİM, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık’ın 13 Ekim’de prototiplerini kamuoyu ile paylaştığı, o günden beri gündemin en çok tartışılan konularının başında gelen ‘yerli otomobil’le ilgili her geçen gün yeni bir detay ortaya çıkıyor. Dün Bakan Işık, Habertürk gazetesine yaptığı açıklamada, tanıtılan 4 prototip ve Saab 9-3 modelinin fikri mülkiyet hakları için Çinli NEVS şirketine ilk etapta 40 milyon Euro ödediklerini açıkladı. İşbirliğine bağlı bu miktarın artacağını da sözlerine ekledi. Hürriyet, 40 milyon Euro’luk anlaşmanın bazı detaylarını, prototiplerin İsveç’ten Türkiye’ye hangi şartlarda geldiğinı ve Çinli NEVS ile TÜBİTAK arasında nasıl bir trafik yaşandığını yansıtan belgelere ulaştı. 

SÖZLEŞME MARTTA
Bakanlığa yakın kaynaklardan elde ettiğimiz resmi belgelere göre TÜBİTAK ile NEVS (National Electric Vehicle Sweden) arasında Mart 2015’te bir sözleşme imzalanmış. Bu sözleşmeye göre 9 hafta sonunda 4 adet prototip aracın TÜBİTAK’a teslim edilmesine yönelik anlaşma yapılmış. Yani araçların 7 Haziran’daki seçim öncesinde Türkiye’ye ulaşması hedeflenmiş. Ancak teslim tarihine yetişmeyen araçlar için 29 Mayıs 2015’te birçok problemin varlığından dolayı ek bir sözleşme yapılmış. Ek sözleşme belgesine göre NEVS firması, ‘Phoenix’ ismi verilen demo araçların ikisini belirlenen tarihte teslim edememiş. Sözü verilen diğer iki araçtan elektrikli olanının ise hiç çalışmadığı görülüyor. Belgede, sadece benzinli aracın çalıştığı tespit edilmiş. Tarafların aldığı karar uyarınca, mevcut aksamanın kabul edilerek NEVS’e ek süre verilmesi karşılığında teslim alınacak prototip araçlar için özelliklerde iyileştirme istenmiş.

Belgelerden araçların 7 Haziran seçimlerine yetişmediği, bunun üzerine 1 Kasım seçimleri öncesi firmanın zorlandığı anlaşılıyor. Bu arada dikkat çekici bir gelişme de sözleşmede 4 prototipin yer alması karşın Bakan Işık’ın paylaştığı resimlerde 3 prototip bulunması. Özetle SUV model prototip halen teslim edilememiş.

TIR ŞOFÖRÜ PAYLAŞTI
İki prototipin İsveç’ten Türkiye’ye getirilme görüntülerini ise TIR şoförü O.Y., 30 Temmuz’da sosyal medya hesaplarında paylaşmış. Uzun yol şoförü olan O.Y., 30 Temmuz’da İsveç’te araçlarla ilgili olarak, “Belki Türkiye’nin yeni çıkacak olan arabaları. İsveç’te test oldu şimdi Türkiye’ye gidiyor. Yükledim, bakalım hayırlısı. Markası yok şu anda TÜBİTAK’a gidiyor burdan” yorumunu yapmış. Yalçınkaya, Bakan Işık’ın 13 Ekim’de prototipleri tanıtmasının ardından bu kez aynı hesaptan prototiplerin TIR’a yüklenirken çektiği videoyu paylaşmış ve “İşte demiştim Tūrkiye’nin yeni arabaları diye... İsveç’ten yükleyip getirdiğim araçlar nihayet yerli üretim diye açıklandı” demiş.

ELEKTRİKLİ ARAÇ ÇALIŞMADI MI?

* Büyük bir gizlilikle saklanan ‘milli otomobil’in prototiplerini üreten firmanın ismi ‘NEVS’.
* NEVS’ten farklı özelliklerde 4 araç sipariş edilmiş. Teslim süresi 9 hafta olarak belirlenmiş. Ancak araçlar 7 Haziran seçimlerine yetişmemiş. Bunun üzerine 1 Kasım seçimleri öncesi için firma zorlanmış.
* Kamuflajlı araçlar NEVS’in Cadillac BLS ve Saab 9-3 modellerini makyajlayarak geliştirdiği prototipler. Hiçbir şekilde ‘Milli Ar-Ge’ girdisi bulunmuyor.
* 29 Mayıs 2015’te teslim alınması gereken dört araçtan sadece benzinli olanı çalışmış.
* Sürekli önemi vurgulanan ve reklamı yapılan elektrikli araç ise çalışmamış.
* Milli otomobil veya milli elektrikli otomobil diye bir şey şu an için yok. 13 Ekim’de Fikri Işık’ın paylaştığı görüntüler ise tamamen İsveç’ten gelen konsept araçlar.

İŞTE O BELGELER!

İlk anlaşma

29 Mayıs 2015’te TÜBİTAK MAM ile NEVS arasında bir anlaşma imzalandı. Buna göre 4 adet demo araç takip eden 9 hafta içinde TÜBİTAK’a teslim edilecekti. Bu araçlar şöyle:
* Demonstrator #1 – Phoenix 1.1 Sedan EREV
* Demonstrator #2 – Phoenix 1.1 Cross-over wagon EREV
* Demonstrator #3 – Phoenix 1.1 Sedan EV.
* Demonstrator #4 – Phoenix 1.0 Wagon ICE

DURUM RAPORU
Ancak teslimat NEVS tarafından gerçekleştirilemedi. Çünkü planlanan araçlar ile ilgili bazı sıkıntılar olduğu rapor ediliyordu. Buna göre bu dört araç ile ilgili son durum şu şekilde rapor edildi:

* Demonstrator #4 – Phoenix 1.0 Wagon ICE
21 Ağustos 2015’te TÜBİTAK MAM Gebze Yerleşkesi’ne teslimatı gerçekleştirildi. Bu araç ile ilgili bir sorun rapor edilmedi.
* Demonstrator #3 – Phoenix 1.1 Sedan EV
21 Ağustos 2015’te TÜBİTAK MAM Gebze Yerleşkesi’ne teslimatı gerçekleştirildi. Gözlem ve muayenenin ardından aracın konfigürasyon ve performansına ilişkin şu sorunlar rapor edildi:
* Batarya kimyası ve güç-treni (aktarma organları) kaynaklı kısıtlı araç performansı
* Batarya paketlemesi ve termal yönetim sistemi kaynaklı termal batarya problemleri
* Yeterli termal yönetim sisteminin eksikliğinden kaynaklanan invertör arızaları
* Seviye 2 şarj kapasitesi noksanlığı
* Gaz pedalı cevap vermesinde yavaşlık
* Güç-treni komponentlerinde enstrümantasyon eksikliği
* Araç gösterge ve arayüzlerinde kısıtlı fonksiyonellik
* Araç kitabının bulunmaması
* Demonstrator #2 – Phoenix 1.1 cross-over wagon EREV
Bu araç teslim edilmedi.
* Demonstrator #1 – Phoenix 1.1 Sedan EREV
Bu araç teslim edilmedi.

İLAVE SÜRE VERİLDİ
Söz verilen teslimatın yapılamaması nedeniyle NEVS ile yeniden masaya oturularak ilave süre verildi. Buna karşılık araçlara yeni özellikler konulması istendi:
* Demonstrator #4 – Phoenix 1.0 Wagon ICE
Bir değişiklik istenmedi
* Demonstrator #3 – Phoenix 1.1 Sedan EV
Eksikliklerin giderilmesi istendi. Bunların arasında AC itki motoru ve invertörün, JinJing motor ve gelişmiş fan kontrollü Skai invertör ile değiştirilmesi de yer alıyordu. Azami hızın 160 km/s’e çıkarılması istendi. Araçla ilgili uzun bir liste değişiklik talep edildi.
* Demonstrator #2 – Phoenix 1.1 cross-over wagon EREV
* Demonstrator #1 – Phoenix 1.1 Sedan EREV
Bu araçlarla ile ilgili de yine benzer değişiklikler istendi.

BU SORULAR CEVAP BEKLİYOR
* TÜBİTAK’ın bünyesindeki Enerji Enstitüsünde ’Milli Araç’ ile uğraşan, elektrikli araçlara yönelik batarya teknolojisi üzerine çalışan kaç kişi bulunuyor?
* TÜBİTAK’ın bünyesinde Rasat ve Göktürk 2 uydularını yapan Uzay Enstitüsü bulunuyor. 15 yıllık bir birikim ve yüzlerce mühendis ve araştırmacının çalıştığı bir enstitü bu. Türkiye’de hala otomotiv ile ilgili araştırma yapan bir enstitü neden bulunmuyor?
* Bakanın açıklamalarından da anladığımız kadarıyla Çin’li NEVS firması lokal marka oluşturma stratejisi ile Türkiye pazarına girmiş durumda. Peki bu aracın kritik aksamları Türkiye’de üretilebilecek mi? Motor teknolojisine sahip olabilecek miyiz? Fikri mülki hakları alındığı söyleniyor, yarın başka bir tasarım yapmak istesek yapabilecek miyiz?