4 milyar dolar fazladan ödemişiz

İRAN ve Türkiye arasında doğalgaz fiyatlarına ilişkin 17 Şubat’ta Cenevre’de başlayan tahkim süreci devam ederken, Tahran’dan gelen açıklama dikkat çekti. Yarı resmi İSNA ajansının haberine göre İran Petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene, Türkiye’ye satılan doğalgaz fiyatında indirim yapabileceklerini, ancak Türkiye’nin aldığı doğalgaz hacmini artırması gerektiğini kaydetti. Enerji Bakanlığı ise bu açıklamaya temkinli yaklaşıyor. İran’dan gaz ithalatını artırma konusunda iki ülke arasındaki müzakerelerin başladığını vurgulayan Bakanlık yetkilileri, “Türkiye İran’dan yılda 10 milyar metreküp (bcm) gaz ithal ediyor. Bunu 20 bcm’e çıkarmaya yönelik müzakereler başladı. Ancak Türkiye’nin önünde Irak gazı, TANAP’tan gelecek Azeri gazı gibi alternatifler var. Bu nedenle İran mevcut fiyatını oldukça düşürmeden, alım miktarını artırmamız zor” açıklaması yaptı.

AVRUPA’YA YAKIN FİYAT

Sektörde konuşulan rakamlara bakılırsa, Türkiye bin metreküp doğalgazı İran’dan ortalama 490 dolar, Rusya’dan 420, Azerbaycan’dan ise 380 dolara alıyor. Ticari sır olan söz konusu rakamlar kesin olmamakla birlikte, Türkiye boru hatlarıyla aldığı en pahalı gazı komşusu İran’dan temin ediyor. Bu konuda geçtiğimiz hafta başlayan tahkim süreci Cenevre’de devam ederken, bir taraftan da ekstra gaz almaya yönelik müzakereler yürütülüyor. Tahkim süreci ile ilave gaz almaya yönelik müzakerelerin birbirinden bağımsız iki süreç olduğunun altını çizen Bakanlık kaynakları, “İki ülke, İran’dan alınan gazın artırılmasına yönelik müzakerelere başladı. 10 milyar metreküplük kontratın, 20 bcm’e çıkarılması gündemde. Ancak İran’dan daha fazla gaz alırsak, Avrupa fiyatlarına yakın olmalı” dedi. Gazprom yetkilileri, Rusya’nın AB ülkelerine sattığı gazın ortalama fiyatını 380 dolar olarak açıklamıştı. Türkiye’nin müzakerelerde tam olarak ne kadar bir indirim istediği ise ticari sır olduğu için açıklanmıyor.

EKSTRA GAZ ALMAK RİSKLİ OLUR

Bir sektör temsilcisi ise İran’dan ekstra 10 bcm gaz almanın çok riskli olduğunu şu sözlerle savunuyor: “İran şimdiye kadar güvenilir bir tedarikçi olmadı. Kışın doğalgaza çok ihtiyacımız olduğu zaman, İran’ın da çok ihtiyacı oluyor. Üretimleri kısıtlı ve depoları da olmadığı için bize yeterince veremiyorlar. İhtiyacımız varken veremiyorlar, yokken pat diye veriyorlar. Bu şartlar altında 10 bcm daha almak çok riskli bir karar. Ortada bir sürü alternatif proje var. 1-2 bcm gibi daha makul bir miktar olabilir. Öncelikle İran’ın güvenilir bir tedarikçi olduğunu ortaya koyması lazım.”

Referans Azeri gazı

SEKTÖR temsilcileri, İran’dan ekstra gazı kimin alacağının da ayrı bir tartışma konusu olduğunu belirterek, “4646 sayılı kanuna göre BOTAŞ’ın ilave gaz için müzakerede bulunması yasal olarak mümkün değil. Ama BOTAŞ buna uymayarak, TANAP’tan ilave 6 bcm’i aldı. Bunu her halükarda BOTAŞ alacaksa, İran gazının fiyatı bellidir: İki gaz da aynı yönden geldiği için İran gazının referansı Azerbaycan gazıdır. Azerbaycan gazıyla benzer seviyelerde olmalı” şeklinde konuştu.

Faturamız 4 milyar dolar azalabilirdi

BİR başka sektör temsilcisi ise İran ile yürütülmekte olan fiyat revizyonu sürecinin 2011’de başladığına işaret ederek, “Bu dönemde İran’dan alınan gaz Rusya’dan alınmış olsaydı Türkiye 1.3 milyar dolar daha az para ödeyecekti ki bu noktada Rus gazı miktarının İran’ın yaklaşık üç katı olduğu hesaba katılmalı. Aynı dönemde bu gaz Azerbaycan’dan temin edilseydi Türkiye yaklaşık 4.1 milyar dolar daha az ödeyecekti. İran’dan ek miktar alınabilmesi konusunda, İran fiyatının ne olacağı çok önemli. En yeni alternatif kaynak Kuzey Irak görülüyor ve İran gazında ek miktar ancak Kuzey Irak fiyatı olursa düşünülmeli” dedi.

Bölgede ortalama gaz fiyatı 250 dolar

ENERJİ IQ Bilgi Servisleri Genel Müdürü Emre Ertürk ise şu yorumu yapıyor: “Türkiye, İran kontratı ile ilgili fiyat müzakeresini bölgesel ve uzun vadeli değişkenleri gözeterek sürdürmeli. İran anlaşması, eğer beş yıllık uzatma olmazsa 2025-2026 yılında sona erecek. Bu da Türkiye’nin önünde bu sürenin sonuna kadar satın alınabilecek daha 110 milyar metreküp doğalgaz olduğu anlamına gelir. İran’ın mevcut kontrat fiyatı üzerinden yüzde 25 indirim yapması bile bu gazın fiyatını, bölgede oluşmaya başlayan ortalama 250 dolar/1000 metreküp fiyat seviyesine yaklaştırmıyor. Ayrıca İran henüz sadece ithalata münhasır bir hat üzerinden ihracat yapmadığı için zaman zaman kesintiler ve kısıntılar oluyor. Bu kaynağın yerine, arz çeşitliliği anlamında Irak, Doğu Akdeniz veya LNG olanaklarının değerlendirilmesi daha isabetli olur.”