2001 bütçesi Meclis'te

TBMM Genel Kurulu'nda, 2001 Mali Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı'nın görüşülmesine başlandı.

Genel Kurul, bütçe görüşmeleri nedeniyle bugün saat 11.00'de TBMM Başkanı Ömer İzgi'nin başkanlığında toplandı. İzgi, çoğunluğun bulunduğunu bildirerek, Maliye Bakanı Sümer Oral'ı sunuş konuşması için kürsüye davet etti.

Maliye Bakanı Sümer Oral, mali piyasalarda likidite alanında oluşan dalgalanmalara hükümetin son derece hızlı ve etkin bir şekilde müdahale ettiğini bildirerek, "Alınan önlemlerle piyasalar ve göstergeler normale dönmeye başlamıştır" dedi. Programın kararlılıkla uygulandığını ifade eden Oral, hedeflerine ulaşabilmesi için gereken ne ise yapılacağını söyledi.

Maliye Bakanı Oral, bütçeyi sunuş konuşmasında, bütçelerin her zaman devletin en önemli belgesi olduğunu ifade etti. Bütçelerin parlamentodaki tartışmalarının, "Bütçe hakkı' ve "Bilmek hakkı" temelinde, ülkenin bütün sorunlarının gündeme getirilmesi ve tartışılması yoluyla daha farklı olduğunu kaydeden Oral, "Çünkü bütçeler, hukuki, sosyal, iktisadi, mali ve siyasi boyutları itibariyle ülkenin ve insanlarının geleceğe hazırlanmasında etkin bir role sahiptir" dedi.

Bütçenin, 57. Hükümet'in ikinci bütçesi olduğunu anımsatan Oral, şunları söyledi:

"Bu bütçenin, kararlılıkla uyguladığımız üç yıllık ekonomik programın ikinci dilimi olması yanında Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıldönümü olan 2023 yılında dünyanın ilk on ekonomisi arasına girmemizi hedefleyen Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın ilk bütçesi olma gibi önemli bir özelliği bulunmaktadır.

Uyguladığı programla hükümet, ekonomideki istikrarsızlığın temel nedeni olan kamu maliyesi başta olmak üzere ekonomik ve mali kurumları sağlıklı bir yapıya dönüştürmeyi, uzun yıllar yüksek düzeyde seyreden enflasyonu düşürmeyi, ülkede yatırım şevk ve iklimini yeniden yaratmayı ve yapısal reformların da desteğiyle sağlam bir zemin üzerinde istikrarlı ve sürekli bir büyüme ortamına kavuşturmayı hedeflemiştir."

Oral, ülke ekonomisinin birbiriyle bağlantılı, birbirinden kaynaklanan sorunlarının bir bütün olarak ele alındığını bildirdiği konuşmasında, kapsamlı olmayan ve yapısal değişiklikleri ihmal eden programların vakit ve güven kaybına yol açtığını söyledi.

"Kamuoyu desteği kazanıldı"

Türkiye'nin istikrarlı, kişilikli ve saygın bir dünya devleti olması, küreselleşmenin getirdiği imkanlardan daha fazla pay alması, siyasi ve iktisadi oluşumları kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirebilecek bölgesel bir güç konumuna gelmesinin amaçlandığını ifade eden Oral, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Ekonomik programın uygulanmasında bugüne kadar ortaya konulan kararlılık ile iç ve dış piyasaların güveni ve kamuoyunun büyük desteği kazanılmış ve hedefe doğru önemli aşamalar kaydedilmiştir.

Bundan sonra da sorunları toplumsal uzlaşma çerçevesinde, demokrasiyi güçlendirerek, serbest piyasa ekonomisinden uzaklaşmadan çözen, siyaseti yurt içinde toplumsal uzlaşmanın, yurt dışında ulusal çıkarları koruyup gözetmenin bir aracı olarak gören ve kullanan bir hizmet anlayışıyla yolumuza devam edeceğiz."

Küreselleşme

Konuşmasında, küreselleşmenin dünyadaki toplum ve insanlara yaşam şartlarını sürekli ve kapsamlı biçimde geliştirmeleri yönünde önemli fırsatlar sağladığını da kaydeden Oral, ancak bu sürecin bazı ciddi sorunları da beraberinde getirdiğini söyledi.

Oral, herkesin yararına işleyecek bir küreselleşme sürecini sağlayacak doğru sistem ve politikaların uygulamaya konmasının, uluslararası toplumun 21. Yüzyıl'daki kilit mücadelesi olacağını bildirdi.

Türk ekonomisi

Maliye Bakanı Oral, konuşmasında Türkiye ekonomisini değerlendirirken de hükümetin üç yıllık ekonomik programda küçülerek değil, büyüyerek istikrarı hedeflediğini belirtti.

Programın iç ve dış çevrede kabul görmesi, dış borçlanmanın yapılabilmesi ve faiz oranlarının hızla düşmesinin, reel ekonominin asli faaliyetine dönmesini sağladığını savunan Oral, konuşmasını şöylesürdürdü:

"Ekonomide bu yılın ilk üç aylık döneminde yüzde 4.1, ikinci üç ayında yüzde 4.6 ve üçüncü döneminde de yüzde 6.9 oranlarında büyüme gerçekleşti. Böylece 2000 yılının dokuz aylık döneminde Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) yüzde 5.4 oranında büyüdü. Dokuz aylık büyüme tarımda yüzde 1.9, sanayide yüzde 5.8 ve hizmetlerde yüzde 7.9 oranlarında gerçekleşti. Bu dönemde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla da yüzde 6.5 oranında genişledi. Aylık veriler üretim artışının Ekim ayında da devam ettiğini göstermektedir. Bu olumlu gelişmeler, ekonominin 2000 yılının tamamında yüzde 6 oranında bir büyüme gerçekleştireceğini ortaya koymaktadır."

Enflasyon hedefi

Oral, petrol fiyatlarında öngörülenin üzerindeki yükselişin, ekonomideki cnalanmanın ve faizlerdeki gerilemenin getirdiği talep artışı nedenleriyle enflasyonda yıl sonu için hedeflenen seviyeye birkaç ay gecikmeli olarak ulaşılacağını ifade etti.

Ekonomik teoriler yanında, sosyal bilimlerin de enflasyonu bir numaralı halk düşmanı olarak tanımladığını belirten Oral, "Gerçekten bir ekonomik ve sosyal bataklık olan enflasyonu kurutmakta kararlıyız.Ve açıklıkla ifade ediyorum ki bataklık kuruyor" dedi. Bakan Oral, hükümetin ekonomik programın son yılında enflasyon oranını tek rakamlı düzeye indirmeye kararlı olduğunu da söyledi.

Ödemeler dengesi

Bakan Oral, yıl sonu itibariyle cari açığın toplam 8.2 milyar dolar, cari açığın GSMH'ya oranının da yüzde 4.1 düzeyinde olmasının beklendiğini bildirdi. Bu açığın programı aksatacak, endişe edilecek bir seviye olmadığını kaydeden Oral, "Cari açığın ekonominin taşıyamayacağı bir seviyeye çıkmasına izin vermeyeceğiz" dedi.

Bu açığın azaltılması yanında yatırım, üretim ve istihdamın artması bakımından büyük önem taşıması nedeniyle ihracatın, uygulanan ekonomik programın en duyarlı alanlarının başında geldiğini vurgulayan Bakan Oral, ihracatı, turizmle birlikte ekonominin itici gücü olarak gördüklerini söyledi. Bütçenin finansmanı için yılbaşından bu yana programlanan tutarın üzerinde, 7.5 milyar dolar dış borçlanma gerçekleştirildiğini de bildiren Oral, ancak ekonomik programın sonucunda faizlerin hızla gerilemesinin kamu borçlanma malyetlerinin de önemli oranda düşmesini sağladığını kaydetti.

Kararlığımız devam edecek

Maliye Bakanı Sümer Oral, 2001 yılı bütçesinin, sağlıklı bir kamu maliyesine dayalı, istikrarı hedefleyen bir iktisadi politikanın aracı olarak hazırlandığını belirterek, "2001 yılı, kronik hale gelmiş yüksek enflasyon ve kamu kesimi açıklarının düşürülmesi konusundaki kararlılığımızın devam ettiği bir yıl olacaktır" dedi.

2001 yılı bütçesi ile bu yılın başında uygulamaya başlanılan üç yıllık enflasyonla mücadele programının hedeflerine bir adım daha yaklaşılacağını vurgulayan Oral, "aldığımız önlemler pekiştirilecek, yapısal reformlara devam edilecektir" diye konuştu.

Bakan Oral, TBMM Genel Kurulu'nda yaptığı 2001 yılı bütçesini sunuş konuşmasında, yapısal değişikliklere büyük önem verdiklerini söyledi. Oral, üç yıllık ekonomik programın başarısı açısından gerçekleştirilen yapısal reformları sıraladı ve elektrik sektöründe liberalizasyonu sağlayacak yasa tasarısının da TBMM'ye sunulmak üzere olduğunu bildirdi. Oral, programda yer alan diğer yapısal reformların da gecikmeye meydan verilmeksizin bir an önce gerçekleştirileceğini söyledi.

Uygulanan üç yıllık ekonomik programın birinci diliminin, mali kriter yönünden hedeflerin üzerinde bir gelişme gösterdiğini kaydeden Oral, şöyle devam etti: "Devlet bütçesinin esnekliğini yok eden ve devletin temel hizmetleri için kaynak ayrılmasını engelleyen faiz ödemelerini azaltacak en önemli araç olan faiz dışı fazlanın yıllık hedefi, yılın bitmesine 4 ay kala yakalanmış ve Eylül ayından itibaren de aşılmıştır. 2000 yılı bütçe uygulamasında sağlanan etkinlik ile hem 2000 yılı hem de 2001 yılı faiz giderlerinde büyük ölçüde tasarruf imkanı elde edilmiştir. Bütçe, faiz üreten bir yapıdan çıkıp faiz yükünü eriten bir niteliğe dönüşmektedir."

2001 bütçe büyüklükleri

Oral'ın verdiği bilgiye göre, 2001 yılı için hedef alınan temel büyükler şöyle:

-Gayri Safi Milli Hasıla 153 katrilyon 405 trilyon lira,

-Büyüme oranı yüzde 4.5,

-Gayri Safi Milli Hasıla deflatörü yüzde 18,

-TEFE yıllık ortalama yüzde 15.2,

-TEFE yıl sonu yüzde 10,

-TÜFE yıllık ortalama yüzde 19.5,

-TÜFE yıl sonu yüzde 12,

-Ortalama dolar kuru 714.000 lira,

-İhracat 31 milyar dolar,

-İthalat 54 milyar 500 milyon dolar.

Bu büyüklükler dikkate alınarak Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yapılan değişiklikler sonucunda, 2001 yılı bütçesinde,

-Giderler 48 katrilyon 360 trilyon lira,

-Gelirler 43 katrilyon 127 trilyon lira,

-Bütçe açığı 5 katrilyon 233 trilyon lira,

-Faiz dışı fazla 11 katrliyon 444 trilyon lira olarak belirlendi.

Bütçe giderlerinin Gayri Safi Milli Hasıla'ya oranı yüzde 31.5, gelirlerinin oranı ise yüzde 28.1.

Turizm ve ihracat öncelikli sektörler

Bakan Oral, turizm ve ihracatın 2001 bütçesinde de öncelikli sektörler arasında yer aldığını, özellikle ihracatın teşviki ile ihracata dayalı sektörlere canlılık kazandırılması ve cari işlemler dengesinin iyileştirilmesinin hedeflendiğini anlatarak, 2001 yılında bu amaçla toplam 591 trilyon lira kaynak ayrıldığını hatırlattı.

Bütçenin faiz hariç gider büyüklüğünün 31 katrilyon 683 trilyon lira olduğunu ve geçen yılın bütçesine göre yüzde 23.9 artış gösterdiğini belirten Oral, şöyle konuştu:

"Bütçe gelir tahminleri içinde, vergi gelirleri 31 katrilyon 777 trilyon lira, vergi dışı normal gelirler 8 katrliyon 22 trilyon lira, özel gelirler ve fonlar 3katrilyon 28 trilyon lira, katma bütçe gelirleri 300 trilyon lira olarak öngörülmüştür. Bütçegelirlerinin 3.7 katrilyon lirasının özelleştirmeden sağlanması hedeflendi.

2001 bütçesinde, bütçe açığının Gayri Safi Milli Hasıla'ya oranı yüzde 3.4, faiz dışı bütçe fazlasının Gayri Safi Milli Hasıla'ya oranıyüzde 7.5 olarak öngörüldü.

Faiz ödemelerinin Gayri Safi Milli Hasıla'ya oranı, 2000 yılındakiyüzde 17 seviyesinden yüzde 11'e, bütçe büyüklüğü içindeki payı da yüzde 45'den yüzde 34'e inmektedir.

2000 yılında vergi gelirlerinin yüzde 88'i faize giderken, 2001 yılında bu oran yüzde 52'ye düşecektir."

Oral, özelleştirmeye gösterilen özenin daha da arttırılacağınıvurguladı.

2001 bütçesinin özellikleri

Bakan Oral, Hazine'nin kefalet ve borçlanmalarına sınır getirilmesi uygulamasına 2001 yılında da devam edileceğini belirterek, yeterli ödeneği olmayan yatırım projelerinin başlatılmasına bu yıl da izin verilmeyeceğini bildirdi.

2000 yılı bütçesinde yer alan kamu personel alımları, demirbaş alımları, taşıt kullanımı ile kamu hizmet binalarının yapım ve kiralanmalarına ilişkin tedbirlerin 2001 bütçesinde aynen yeraldığını, üniversitelerin tapuda kendi adlarına kayıtlı taşınmaz mallarını satarak elde edecekleri gelirleri yatırımlarında kullanma uygulamasına bu yıl da devam edeceklerini anlatan Oral, AB ve uluslararası ihale standartlarını esas alan ve şeffaflık, rekabet, kamuoyu denetimi gibi ilkeleri öne çıkaran Devlet İhale Kanunu Tasarısı'nın en kısa sürede TBMM'ye sunulacağını kaydetti.

Oral, Dünya Bankası'nın kredi desteğiyle yürütülmekte olan Kamu Mali Yönetim Projesi'ne 2001 yılında da devam edileceğini, bütçe gelir ve gider sonuçlarının hızla alınması için saymanlıklar nezdinde başlatılmış olan "Say 2000'i" projesinin uygulamaya geçirileceğini de ifade etti.

Toplumun, ödediği verginin nasıl kullanıldığına haklı olarak büyük duyarlılık gösterdiğine de işaret eden Oral, toplumun bilme hakkına özen göstereceklerini bildirdi.

Deprem harcamaları

Maliye Bakanı Oral, deprem yaralarının sarılması için hükümetin her türlü yasal, idari ve mali tedbirleri süratle aldığını belirterek, şöyle devam etti:

"17 Ağustos depreminden bu yılın Ekim ayı sonuna kadar, ülke genelinde muhtelif kamu kurum ve kuruluşlarınca depremle ilgili olarak 1 katrilyon 623 trilyon liralık harcama yapılmıştır. Aynı dönemde vergi düzenlemeleri, bedelli askerlik gelirleri, nakit bağışlar ve yurt dışından sağlanan kredi kullanımları dahil toplam 2 katrilyon 65 trilyon lira tutarında finansman imkanı sağlanmıştır."

Oral, depremin maddi tahribatı tamamen giderilip, kayıp üretim gücü tekrar devreye alınıncaya kadar kaynak tahsisinin devam edeceğini bildirdi.

Yarınlar için

Maliye Bakanı Sümer Oral, uygulanmakta olan ekonomik programın başarısı için bütçede öngörülen hedeflere ulaşmanın büyük önem taşıdığını belirterek, "Yarınlar için, bugün yapılması gerekenleri sorumluluktan kaçmadan yerine getirmek zorundayız" dedi.

Maliye Bakanı Oral, temel amaçlarının enflasyonu düşürüp, sağlıklı bir kamu finansman dengesi ile sürekli gelişme ve refah artışı sağlamak olduğunu bildirerek, "Bu amaca ulaşmak için sorunları beraber göğüsleyip elbirliği ile ülkemizin önünü açacağız" diye konuştu.

Sümer Oral, 2001 yılı bütçesini Genel Kurul'a sunarken yaptığı konuşmada, otomasyonlu vergi dairelerindeki kurumlar vergisi mükellefleri ile otomasyonlu nakil vasıtası vergi daireleri için "İnternet Vergi Dairesi" uygulamasının başlatıldığını hatırlatarak, bu uygulama ile mükelleflerin tahakkuk, tahsilat, borç gibi bilgilerini vergi dairesine gitmeden internet kanalıyla sorgulayabileceklerini bildirdi. Oral, 2001 yılında otomasyon uygulamasını yaygınlaştırmayı ve internet olanaklarını en iyi şekilde kullanmaya planladıklarını anlattı.

Devletin asli gelirinin vergi olduğunu, herkesin gücüne göre vergisini ödemesi gerektiğini belirten Oral, şöyle konuştu:

"Amacımız vergi sistemindeki etkinlik ve verimliliği artırarak kayıt dışı ekonominin kayda alınmasını sağlamak ve vergi tabanını genişletmektir.

Bir taraftan en son teknolojiyi kullanarak vergi idaresini, kanunları hızlı ve etkin bir şekilde uygular hale getirecek, diğer taraftan mükellef hizmetlerini iyileştirerek, mükelleflerin vergi ödevlerini kolayca yerine getirmelerini sağlayacağız.

Kayıt dışı ekonominin önlenmesi amacıyla yurt çapında yaptırmakta olduğumuz yaygın ve yoğun vergi denetimleri aralıksız sürdürülmektedir.

Bu yıl, çapraz kontrollere imkan verecek istihbarat veri tabanını büyük ölçüde güçlendirdik ve kredi kartları ile yapılan mal ve hizmet satışlarına ilişkin katma değer vergisinin beyan edilip edilmediği konusu başta olmak üzere, yaygın vergi incelemeleri başlattık."

Sümer Oral, denetim yapısındaki değişimin sonuçlarını almaya başladıklarını da bildirerek, incelemeler sonucunda bulunan matrah farkının incelenen matraha oranı 1998 yılanda yüzde 27.9 iken bu oranın 1999'da yüzde 44.7'ye çıktığını söyledi. Oral, "Bu durum, vergi kaçağının değil, denetimin etkinliğinin hızla arttığını ifade eden bir göstergedir" dedi.

Memur maaşları

Konuşmasında memur maaşlarına yapılacak zamma de değinen Maliye Bakanı Oral, 2001 yılının ilk 6 aylık dönemi için maaşlarda ortalama yüzde 10 oranında artış sağlanacağını, enflasyon farkının da maaşlara yansıtılacağını belirtti. Oral, şunları söyledi:

"2000 yılında olduğu gibi bütçe kanununa konulan bir madde ile memurlarımıza 2001 yılında da enflasyonun üstünde bir maaş artışı sağlanması ilkesi benimsenmiştir.

Bu düzenleme, enflasyonun yükselmesi halinde maaş hesaplamasında kullanılan katsayıların artırılması suretiyle işletilecek ve maaş sistemimizde ilk defa bu yıl uygulamaya başlanan, enflasyon öngörülerindeki sapmanın doğrudan doğruya maaş artışına dönüştürülmesine imkan veren model önümüzdeki yıl da sürdürülecektir."

3 yıllık program

Maliye Bakanı Oral, 57. Hükümetin ilk bütçesi olan 2000 yılı bütçesinin, hayati sorun olan siyasi istikrar endişelerini ortadan kaldıran bir güven boyutu olduğunu söyledi.

Oral, 2001 yılı bütçesinin 3 yıllık ekonomik programın ikinci ve en önemli dilimi olduğunu da belirterek, "önce, hiç layık olmadığı enflasyonun altında yıllarca ezilmiş bir toplumun başarı ve güven ruhunu restore etmekle yükümlüyüz" şeklinde konuştu. Oral, şunları kaydetti:

"Program, birinci yılın sonunda hedefini tutmuştur. Programın ikinci yılı olan 2001 bütçesi de 2000 yılının açtığı yoldan yürüyüşünü sürdürecektir. Şunu görmeliyiz. Türkiye, sadece kendi dengeleri ve kendi kalkınması ile yetinemez. Dünya ile bütünleşmek kaçınılmazdır. Güçlü bir ekonominin en güçlü ayağı güçlü bir kamu maliyesine sahip olmaktır. Üç yıllık program uygulanırken yapısal değişiklikler de ağırlığını sürdürmeye devam edecektir."

Sorumluluk aldık

Maliye Bakanı Oral, 57. hükümetin önünde duran sorunların, ülkenin yeni bir yol açılımına olan ihtiyacı zorunluluk haline getirdiğini beldirerek, program stratejilerini bu zorunluluk üzerine kurduklarını söyledi. Oral, "Stratejik düşünce ve planlarımızı bu zaruretin icapları ile dokuduk. Sorumluluk aldık. Halkımızdan fedakarlık istedik. Ülkemizin gücü ve fırsatları hepimize sorumluluk yüklemektedir" dedi.

Sümer Oral, 2001 yılı için öngörülen hedeflere varmak için, tavizsiz kararlılığı sürdüreceklerini de sözlerine ekledi.

Maliye Bakanı Sümer Oral'ın, 2001 Yılı Bütçesini Genel Kurul'a sunması 70 dakika sürdü.

Oral'ın, saat 11.05'de başladığı konuşması öncesinde genel başkanlardan sadece MHP Genel Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli Genel Kurul'daki yerini aldı. Sümer Oral'ın konuşmaya başlamasından birkaç dakika sonra Başbakan Bülent Ecevit ve FP Genel Başkanı Recai Kutan, Salon'a geldiler.

DYP Genel Başkanı Tansu Çiller ise Oral'ın sunuş konuşmasının 45. dakikasında Genel Kurul'daki yerini aldı. Oral'ın sunuş konuşmasında ANAP Genel Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Mesuut Yılmaz, Genel Kurul'da bulunmadı.

Oral, sunuş konuşmasını, 52 sayfalık metnin dışına çıkmadantamamladı.

Maliye Bakanı Oral'ın konuşmasını tamamlamasından sonra, partisinin görüşlerini açıklamak üzere kürsüye DYP Genel BaşkanıTansu Çiller geldi.