143 bin süper zengin aile 6.5 milyon aileye bedel

Türkiye'de nüfusun dörtte üçünün aylık geliri, 32 milyon lira ile 500 milyon lira arasında

Ekonomist Mustafa Sönmez tarafından yapılan ‘‘2000'de Türkiye'de ve İstanbul'da Gelir Dağılımı’’ konulu araştırma, Türkiye'de zenginliğin paylaşımındaki adaletsizliği çarpıcı rakamlarla ortaya koydu. Araştırmaya göre, Türkiye'nin en zengin 143 bin ailesi, toplam gelirden 6.5 milyon ailenin aldığı payı alıyor. Türkiye'nin en zengini ile en fakiri arasında ise 236 kat fark bulunuyor.

KUM Ajans'ın ekonomist Mustafa Sönmez yönetiminde yaptığı araştırma, Türkiye'deki gelir dağılımı çarpıklığını bir kez daha gözler önüne serdi. ‘‘2000'de Türkiye'de ve İstanbul'da Gelir Dağılımı’’ konulu araştırmaya göre, Türkiye'nin en zengin yüzde 1'lik kesimini oluşturan 143 bin ailenin geliri, 6.5 milyon ailenin gelirine eşit. Araştırmaya göre, Türkiye nüfusunun dörtte üçünün aylık geliri, 32 milyon lira ile 500 milyon lira arasında değişiyor.

Araştırmaya göre, gelirin yüzde 20'lik dilimlere göre dağılımı esas alındığında, Türkiye adaletsizlik açısından dünyanın ilk 20 adaletsiz ülkesi arasında. Gelirin yüzde 20'lik ya da yüzde 10, hatta yüzde 5 dilimlere göre dağılımının adaletsizliğin resmini tam vermediğini belirten Mustafa Sönmez, dağılımdaki en net görüntünün nüfusun yüzde 1'lik gruplara ayrılmasıyla ortaya çıktığını söylüyor.

Sönmez'in araştırması, Devlet İstatistik Enstitüsü'nün 1994 yılı Gelir Dağılımı Araştırması'nda kullanılan gelirin yüzde 1'lik gruplara dağılım verilerin, 2000 yılının ilk 6 aylık dönemindeki gelire yansıtılmasından oluşuyor. Araştırmada, 2000 yılının ilk 6 aylık döneminde üretilen 49.5 katrilyon liralık mal ve hizmetin yüzde 80'ine karşılık gelen 39 katrilyon liralık hasıla, 63.7 milyonluk nüfusu oluşturan 14 milyon 347 bin aile tarafından paylaşıldı.

Bu araştırmaya dayanarak Türkiye’deki gelir gruplarıyla ilgili gözlemlerimiz şöyle:

Zengin, gerçek gelirini gizliyor

Deneyimler alt gelir gruplarında eksik beyanın pek az olduğunu buna karşılık üst gelir gruplarında eksik beyanın daha yüksek olduğunu gösteriyor. En sonuncusu 1994'te yapılan DİE araştırması birçok özürü içeriyor. Hanelerce beyan edilen gelir toplamının aynı yılın milli gelirinin ancak yüzde 57'sine ulaştığı görülüyor. Oysa milli gelirden hanelere kullanılabilir gelir olarak giren gelirin ortalama olarak GSMH'nin yüzde 80'i bulması beklenir. Dolayısıyla 1994 araştırmasının oransal bulguları özellikle üst katmanlarda önemli gelirleri saklıyor. Demek ki Türkiye'de gelirin paylaşımı bu görüntülerden daha vahim boyutlarda ve acil önlemler istiyor. Üst gelir gruplarına özellikle yüzde 1'lik gruba devletin vergi denetimleri politikalarıyla eğilmesi kaçınılmaz. Alt gelir gruplarında ise bu gruplara eğitim ve sağlık yardımlarını artırarak özellikle çocuklara ve kronik işsizlere dönük sübvansiyonlarla acil bir dizi önlem ertelenemez durumda.

Gelir eşit dağılsa

ARAŞTIRMANIN kapsadığı ilk 6 ayın ortalama kuru 585 bin TL oldu. Dolayısıyla ilk 6 ayda hanelere giren gelir 67 milyar dolara yaklaştı. Söz konusu gelir, hanelere eşit dağıtılabilseydi hane başına 6 aylık gelir 4 bin 700 dolar, aylık gelir de 783 dolar olurdu. Başka bir ifadeyle, herkesin evine ayda ortalama 458 milyon TL girerdi. Ama tabiki gelir eşit dağıtılmıyor. Tersine Türkiye gelirin çok eşitsiz dağıtıldığı bir ülke.

En adaletsiz İstanbul

EKONOMİST Mustafa Sönmez, Türkiye'nin yanısıra İstanbul için de bir gelir dağılımı araştırması yaptı. Bu araştırmada, gelir grupları arasındaki paylaşım adaletsizliği, Türkiye genelinden çok daha fazla.

İstanbul'da en üst gelir grubunu oluşturan yüzde 1'lik kesim, toplam gelirden yüzde 28.97 pay alıyor. Bu gelir grubundaki ailelerin aylık geliri 27.4 milyar lira düzeyinde. Bu, yüzde 1'lik grubun İstanbul'un toplam gelirinden aldığı pay, yüzde 75'lik bir kesimin aldığı paya eşit. Yani, Türkiye genelinde bir süper zengin 45 fakire eşitken, İstanbul'un süper zengini 75 fakir kadar kazanıyor.

İşte Türk halkı

SÜPER ZENGİNLER

Bıyıksız ve beyaz Türkler

Nüfusun yüzde 1'ini oluşturuyor. Sayıları 650 bin kişi. Ayda 7.5 milyar TL'ye yakın gelirleri var. En yakınındaki gelir grubu ile bile arasında yüzde 354 kat fark var. Bu grubun evine giren para, Türkiye'nin yüzde 45'inin hanesine giren gelire denk. Çoğu İstanbul'da oturuyor.Yılda en az iki veya üç defa yurtdışına gidiyor. İstanbul'daki lüks restoranların müşterisi bu gruba mensup insanlardan oluşuyor. Küçük bir bölümü ise özel uçak kullanıyor. Bunlar içinde 2000 aile ise mega zenginleri oluşturuyor.

YÜKSEK GELİR GRUBU

Yurtdışı meraklıları

Bu gruba aylık geliri 2 milyar 100 milyon lira ila 1 milyar TL arasında olan aileler giriyor. Toplam gelirden yüzde 16.1 pay alan bu ailelerin toplam nüfustaki payları yüzde 5. Böylece, ilk yüzde 1'lik süper zengin grubun gelirinin kendisini izleyen yüzde 5 gruptan bile fazla olduğu görülüyor. Erkeklerinin büyük çoğunluğu bıyıksız. İki veya üç yılda bir yurtdışına çıkıyorlar. Bir bölümünün çocukları dışarda okuyor.

ÜST- ORTA GELİR GRUBU

Yeni kuşak hırslı

Bu gruba, hanesine en fazla 999 milyon TL en az 501 milyon TL giren aileler giriyor. Bunların nüfustaki payları yüzde 16 ve gelir pastasından aldıkları pay yüzde 25.6'yı buluyor. Daha çok ithal araba merakları var. Hayatlarında en az bir veya iki defa yurtdışına çıkıyorlar. Büyük çoğunluğu ilk beş büyük şehirde yaşıyor. Yeni kuşaklarında bıyıksız sayısı yüksek. Yükselme hırsı en yüksek çocuklar bu kesimden çıkıyor.

ALT- ORTA GELİR GRUBU

Öteki Türkiye’nin kapısı

Her ay evine giren para en fazla 500 milyon TL, en az 201 milyon. Nüfustaki oranı yüzde 48'e ulaşıyor. Ülke gelirinden aldıkları pay yüzde 32.5. Bu kesimin çocuklarında da yükselme duygusu yüksek. Ama başarı imkanları bir üst kesime göre biraz daha düşük.

DÜŞÜK GELİR GRUBU

Öteki Türkiye’nin ta kendisi

Öteki Türkiye'nin bel kemiğini bu kesim oluşturuyor. Ayda 200 milyon TL ve altı bir gelirle geçinmeye çalışıyorlar. Çoğu büyük şehirlere göç eden kişilerden oluşuyor. Ancak aile içinde çalışan fert sayısı birden fazla. Bunlar toplam ailelerin yüzde 30'u. Bu grubun gelirden aldığı toplam pay ise yüzde 9.2. Erkeklerde bıyık oranı en yüksek bu kesimde bulunuyor.

32 milyonluk gelir grubu

MUSTAFA Sönmez tarafından yapılan araştırmaya göre, Türkiye'deki 14.3 milyon hanenin en düşük gelir grubunu oluşturan 143 bin aile ayda 32 milyon lirayla geçiniyor. Ancak, sözü edilen bu gruptaki hanelere köprü altlarında tek başına yaşayanlar da giriyor. Araştırma kayıtlı gelir üzerinden yapıldığı için, ayda 32 milyon lirayla geçinmek zorunda kalan ailelerin olduğu gibi çok çarpık bir görüntü ortaya çıkıyor. 2000'in ilk 6 ayında en üstteki yüzde 1'lik ailenin aylık geliri 7 milyar 539 milyon lira. Türkiye'nin en zengini olan yüzde 1'lik bu grup, toplam gelirin yüzde 16.6'sını alıyor.

En alttaki yüzde 1'lik grub ise binde 7'lik gelir payıyla ayda 32 milyon liralık gelire sahip. Böylece Türkiye'nin en üstteki yüzde 1'lik gelir grubu ile 100'üncü sırada bulunan en alttaki gelir grubunun aylık gelirleri arasında yaklaşık 236 kat fark bulunuyor.

İstanbul'un fakiri 85 milyonla geçiniyor

Türkiye genelinde en alt gelir diliminde bulunan ailelerin aylık geliri 32 milyon lira iken, aynı gelir grubunda İstanbul’da yaşayan aileler biraz daha fazla kazanıyor. İstanbul için ‘‘Düşük gelirli grup’’ ayda 300 milyon TL ve daha az gelirle geçinenleri kapsıyor. Bu grubun en yoksul yüzde 1'i ayda 85 milyon TL ortalama hane geliriyle geçiniyor.