13 bin akaryakıt istasyonunun 2 bine yakını satışa çıktı

2015 yılı akaryakıt piyasası için kritik bir yıl, intifa yılı. Yani dağıtım şirketleri ve bayiler arasındaki intifa sözleşmeleri yenilenecek. Dağıtım şirketleri, sözleşmeleri biten bayilerle yeniden masaya oturmanın hesabını yaparken, bayiler transfer ücreti ve kar payı karşılığında yeni dağıtıcılar arıyor. 2010 yılında toplam bayi sayısının yaklaşık yüzde 12-13’ü farklı şirkete geçmişti. Bu yıl da yüzde 10-15 arası bir bayrak değişimi bekleniyor. İnternetteki ilan sitelerinde ise satılık ve kiralık akaryakıt istasyon ilanları dikkat çekiyor. İstanbul’dan, Uşak’a, Türkiye’nin dört bir yanından verilen ilanlar aracılığıyla istasyonunu satmaya çalışan da var, kiraya vermeye çalışan da… Kimisi 50 bin TL isterken, ücretler 60 milyon dolara kadar çıkıyor. Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası (PÜİS) Genel Başkanı İmran Okumuş, “Binlerce istasyonun satılığa çıkmasının sebebi zarar etmesinden. Bunun sebebi maliyetin altına yapılan satışlar” yorumunu yapıyor.

DÜĞÜNÜNÜ BAĞLAYAN VAR
2009 yılında alınan kararla, akaryakıt sektöründe yeni bir dönem başlamış ve bayi ile dağıtıcı arasında genelde 20 yıl gibi uzun süreli olarak yapılan sözleşmeler 5 yıl ile sınırlandırılmıştı. Böylece yaklaşık 13 bin bayinin faaliyet gösterdiği sektörde, bayinin dağıtıcısına karşı pazarlık gücünün artması, sektörde rekabetin artması ve tüketicinin seçebileceği alternatiflerin çoğalması hedeflendi. 2010 tarihli mevzuatın öngördüğü süre bu yılın eylül ayında doluyor. 2015, bu çerçevede ikinci 5 yıllık sözleşme süresinin başlayacağı yıl. Ancak düşük karlardan şikâyet eden gerek dağıtıcı, gerek bayiler, bu sürece karamsar girdi. İnternetteki ilan sitelerinde yüzlerce satılık istasyon ilanı dikkat çekiyor. PÜİS Başkanı İmran Okumuş, “Binlerce istasyonun satılığa çıkmasının sebebi zarar etmesinden. Akaryakıttaki kar marjı 42 kuruş. 45-46 kuruş indirim yapan var. 13 bin bayinin en az yüzde 30’unun el değiştireceğini düşünüyorum. Beş yılda bir 18 Eylül bayilerin düğünü, bayramı, neşesi. Düğününü, arabasını 18 Eylül’e bağlayanlar var” şeklinde konuşuyor.

KARSIZLIK ORTAMI
Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Genel Başkanı Ferruh Temel Zülfikar, satılık ve kiralık istasyon ilanlarına ilişkin, “Bu karsızlık ortamında hem bayiler, hem dağıtım şirketleri açısından bir belirsizlik ortaya çıktı. Dağıtım şirketlerinin yatırımlarına yansıdı, bayilerin ise gelecekleriyle ilgili kaygı olarak yansıdı. Türkiye tarihinde bu kadar benzin istasyonu devretmek veya satmak yok. Bir kısım insanlar satıyor, bir kısım insanlar da kiraya veriyor. Eskiden benzin istasyonları hiç ilanla satılmazdı, çok az istasyon satışı olduğu için duyumla anında müşteri bulurdu. İlana düşmesinin sebebi piyasaya dışarıdan rağbet yok” diyor. Zülfikar, 2010’da yüzde 10 civarında bir bayrak değişimi olduğuna işaret ederek, “Biz bu dönemde bunun çok üzerine çıkacağını düşünmüyoruz. Piyasada karsızlık hâkim olduğu için şu anda dağıtım şirketleri çok fazla bayiyi transfer etme veya kendine bağlama girişiminde bulunamıyor” yorumunu yapıyor.

BEŞ YILDIR BUGÜNÜ BEKLİYOR
AKARYAKIT Ana Dağıtım Şirketleri Derneği (ADER) Başkan Yardımcısı Cemil Direkçi ise ilk intifa dönemi olan 2010 yılının oldukça hareketli geçtiğini ve birçok istasyonun bayrak değiştirdiğini veya şartlarını yenilediğini söyleyerek, şunları söylüyor: “Normalde işin prosedürü şöyleydi: 5 yılda bir bayi dağıtıcıdan imza bedeli alırdı. Bu hibe şeklinde olur, normal operasyonlarında masraflarını çıkarırdı. Şu anda hiçbir dağıtıcı bayilere, ama 100 bin TL, ama 1 milyon TL, para vermek istemiyor. Kar marjı paylaşımında bayii lehine düzenleme yaparak, cepten para çıkmadan halletmeye çalışıyor. Birçok bayi ‘Ben beş yıldır bugünü bekliyordum, para kazanmadım. Bu durumda benim bu işi yapmamın anlamı yok’ diyerek, istasyonu satılığa çıkarıyor. Toplamda 13 bin istasyon var. 2 bine yakın satılık istasyon var. Büyük şehirlerde belli nüfus artışı var. Karlılık düşse de, satışlardaki artış belli oranda kompanse ediyor ama Anadolu’da karlılık ve satışlarda düşüş bir araya gelince artık tahammül etmek mümkün hale gelmiyor.”

TÜM SEKTÖRÜN KARI BİR BANKA DEĞİL TABGİS Başkanı Zülfikar, bu yıl açıklanan vergi rekortmenleri listelerinde hiçbir petrol şirketinin yer almadığına dikkat çekerek, “Eskiden ilk 10’da mutlaka bir petrol şirketi yer alırdı. Bayiler de her seferinde kendi illerinde sıralamada olurlardı. Piyasa hakikaten para kazanmıyor. Şirketlerin de bayilerden kiraladıkları istasyon sayısındaki artış, piyasadaki belirsizliğin ve gelirlerdeki düşüşün göstergesi” diyor. Cemil Direkçi de “Kurumlar vergisi ilk 100 listesinde bir tane bile akaryakıt şirketi yok. Tüm sektörün karını üst üste koyunca, ilk 10’daki herhangi bir bankanın karına ulaşılamıyor. Deniliyor ya sektör çok para kazanıyor. Nasreddin Hoca fıkrasındaki gibi: Bu kedi ise, et nerede? Yok bu et ise, kedi nerede? Vergi vermiyorsa demek ki kar etmiyor. Bu sektörde bahsedildiği gibi karlılık yok. Çok fazla masraf var otomasyon, ulusal marker gibi…” diyor.

EPDK KARARI BEKLENİYOR
İMRAN Okumuş ise sektörde ciddi bir kaos olduğunu savunarak, “Dağıtım şirketleri EPDK tarafından yayınlanan akaryakıt fiyatlarına ilişkin kurul kararı taslağını bekliyor. Bayii ve dağıtım şirketi kar marjı belirlenecek mi, o bekleniyor” diyor. Okumuş ayilerin tek ana dağıtım şirketinden yakıt almasına yönelik şartın kaldırılmasını istiyor ve “Diyelim ki 18 Eylül’de süre bitmiş ve bayinin ana dağıtım şirketi ile anlaşması yok. Nereden yakıt alacak, o bayii kapanacak mı?” diyor.

Rakamlarla Türkiye akaryakıt sektörü
Ana dağıtım şirketi sayısı: 85
İstasyon sayısı: 12 bin 737
El değiştirmesi beklenen bayi: % 10-15 aralığında
Eski intifa süresi: 15-20 yıl
Yeni intifa süresi: 5 yıl
Satışlarda günlük başa baş noktası: 10 bin litre