Zeka Nedir? Zeka Nasıl Ölçülür, Nasıl Geliştirilir?

Zeka kavramı, çoğu insanın gerçekte ne anlama geldiğini bilmediği terimlerden biri olarak karşımıza çıkıyorum. Bu yönden zeka kavramı hakkında detaylı bilgi sahibi olmak isteyen bireylerin sayısı her geçen gün ciddi bir artış gösteriyor.

Zekâ Nedir?

Zekâ, ruh biliminde anlak olarak tabir edilen zihnin öğrenme, öğrenilmiş olandan faydalanabilme, yeni hallere uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme kabiliyetidir. Başka bir tabiri ile anlak yani zihnin pek çok yeteneğinin uyumlu çalışması neticesinde ortaya çıkan bir yetenekler birleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Zekâ, barındırmakta olduğu en geniş anlamı ile genel zihin gücü olarak da ifade edilebilir. Zihin algılama, düşünme, bellek, uslamlama, öğrenme gibi birbirinden farklı birçok işlevini içermektedir. Zekâ, kavramı kendi içinde çok geniş anlamda kullanılıyor olsa da psikologlar tarafından kişilik, yaratıcılık, akıl ve bilgi gibi değişik kategorilere ayrılmıştır. Zekâ, araştırmacılarının dikkate aldığı asıl alanı insanlar olmaktadır. Ancak hayvanların da anlama, öğrenme vs. kabiliyetleri üzerinde çalışmalar hayata geçirilmektedir.

Zekâ Nasıl Ölçülür?

Zekâ konusu ile alakalı olarak en çok merak edilen ve araştırılan konulardan biri zekâ nasıl ölçülür şeklindeki konu olmaktadır. Zekâ ölçerleri yani diğer bir ifade ile testleri çocukların yapabilecekleri işlere, yanıtlayabilecekleri türdeki sorulara, becerilerine, yaşlarına uygun sayı, söz bilgisine ve biçim ilişkisine dayandırılarak hazırlanmaktadır. Zekâ, belirli bir standarda sokulmuş olan bu zekâ testlerinden yararlanılarak ölçülür.

Zekâ ölçümü noktasında başvurulan bu testlerde yar alan sorular her yaşa göre özel olarak hazırlanmaktadır. Böylece zekâ ölçüm işlemi gerçekleştirilmekte ve erişilmek istenen sonucun elde edilmesi sağlanmaktadır.

Zekâ ölçerler de ilgili çocuğun doğru şekilde yanıtlamış durumda olduğu sorular dikkate alınarak zekâ yaşı hesaplanmaktadır. Ulaşılmış olan zekâ yaşının gerçek yaşa bölümünün 100 ile çarpılması ile birlikte zekâ katsayısı (ZK yahut IQ) ortaya çıkmaktadır. Bu işlem; ZK = (Zekâ yaşı / Gerçek yaş) x 100 şeklinde yapılmaktadır.

Konun netlik kazanması adına örnek olarak; 10 yaşında olan bir çocuk zekâ ölçerde sadece 6 yaş düzeyine kadar olan soruları/görevleri yapabilmiş durumda ise bu çocuğun, ZK'si (6/10) x 100 = 60 olarak belirlenmektedir.

Zekâ Nasıl Geliştirilir?

Bir çocuk, doğuştan getirmiş olduğu zihinsel potansiyelini kullanabilmek ve geliştirebilmek için varsıl uyarıcılarla donatılmış durumdaki çevreye gereksinim duymaktadır. Çocuğun içinde bulunmakta olduğu çevrenin zekâyı tam olarak ne ölçüde etkilediği tam olarak saptanabilmiş değildir.

Biyolojik açıdan insan vücudunun gereksinim duyduğu besin ve egzersizler yalnızca kas gelişimi için değil zekâ gelişimi için de önem taşımaktadır. Zekâyı geliştirmenin yolları arasında yeteri kadar sıvı almak, doğru beslenmek ve fiziksel egzersizlerin önemli bir yeri bulunuyor. Bir başka ifadeyle zekâ geliştirme egzersizleri yalnızca düşünce gücünü zorlayan aktivitelerden ibaret durumda değildir. Zekâ geliştirme konusunu üç başlık altında incelemek gerekmektedir. Buna göre;

- Bebeklerde zekâ nasıl geliştirilir?

- Çocuklarda zekâ nasıl geliştirilir?

- Yetişkinlerde zekâ nasıl geliştirilir?

Zekâ geliştirmenin pek çok tekniğinin varlığı söz konusudur. Bunlardan bazıları şunlardır:

İçeriğinde; bolca yazı yazmak, blog yazmak, günlük tutmak, çok fazla okumak, okumuş olduğu kelimeleri zihinde resmetmek ve zeka bulmacaları çözmek olan sözel dilsel zeka geliştirme tekniklerine başvurulabilir.

İçeriğinde; gezip görmüş olduğu yerleri aklında tutmak, renk ve tonları ayrıştırmak ve detaylara odaklanmak gibi tekniklerin söz konusu olduğu görsel zeka geliştirme tekniklerinden yararlanılabilir.

İçeriğinde; sayısal bulmacalar çözmek, satranç oynamak gibi matematiksel zeka geliştirme tekniklerinden faydalanılabilir.