Zaman Kayması Nedir? Fiillerde Kip Kayması Örnek Cümleleri İle Konu Anlatımı

 Zaman kayması hem olay yazılarında, hem de manzum eserlerde çok sık kullanılmaktadır. Fiil çekimlenirken zaman ekinin yerine başka bir zaman eki kullanılması, anlam kaymasına neden olmaktadır. Zaman kaymasında, hangi kipin hangisinin yerine kullanıldığı anlaşılmayabilmektedir. 

 Zaman Kayması Nedir? 

 Zaman kaymasının anlaşılmadığı cümlelerde, önceki ve sonraki cümlelere bakılması gerekmektedir. Cümlede zamanla işin yapıldığı kip veya yüklemin çekimlendiği kip ya da zamanın farklı olması, zaman kayması olarak adlandırılmaktadır. Fiiller gerçekleştiği zamana göre haber kipi alırken, bildirdikleri istek ve dileklere göre dilek kipi almaktadır. 

 Zaman kayması bazı kaynaklarda anlam kayması olarak geçmektedir. Fiilde kullanılan kip ile cümlenin tamamında kullanılan kip farklıysa, zaman kayması görülmektedir. Cümlenin tamamında kullanılan kip, anlatılmak isteneni açıkça ifade etmektedir. Zaman kaymasının olduğu cümlelerde, anlatım bozukluğu beklenmemektedir. Türkçe'nin söyleyiş zenginliği olarak değerlendirilen zaman kayması, herhangi bir anlatım bozukluğuna sebebiyet vermemektedir. 

 Fiillerde Kip Kayması Örnek Cümleleri ile Konu Anlatımı 

 Zaman kaymasını olduğunu anlayabilmek için 2 hareket yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. İlk hareket fiilin kipini bulmak olurken, ikinci hareket cümlede kastedilen kipin bulunması olmaktadır. Eğer fiilin kipi ile kastedilen kip farklıysa, zaman kayması olduğu anlamına gelmektedir. 

Dayımlara geliyorum. 

1. Hareket: Fiilin kipi şimdiki zaman olduğundan
2. Hareket: Cümlede kastedilen kip şimdiki zaman olduğundan, zaman kayması bulunmamaktadır. 

İki gün sonra dayımlara gidiyorum. 

Cümlede fiilin kipi şimdiki zaman iken, cümlede kastedilen kip gelecek zaman olmaktadır. İkisi de farklı olduğundan, fiil kayması açıkça görülmektedir. 

Yarın Bayburt'a gidiyorum. (Gideceğim kastediliyor.) 

Teyzem, yangın çıkınca beni alıp dışarı çıkıyor. (Çıkmış kastediliyor.) 

Bunu alır, babama verirsin. (Al, ver kastediliyor.) 

Ağzımdan çıkanları hemen yapacaksın. (Yap kastediliyor.) 

Zaman kaymasının net bir şekilde anlaşılması için kiplerin temel anlamlarının bilinmesi gerekmektedir. Şimdiki zaman eki (-yor) eylemin aynı anda yapıldığını ifade etmektedir. Bilinen, görülen geçmiş zaman eki (-di) kastedilen andan önce kesin gerçekleşen eylemler için kullanılmaktadır. Duyulan, öğrenilen geçmiş zaman eki (-miş) konuşulan andan önce bir yerlerden veya birilerinden öğrenilen ve duyulan eylemleri anlatmaktadır. Gelecek zaman eki (-ecek) kastedilen andan sonra gerçekleşecek eylemleri ifade etmektedir. Geniş zaman eki (-r) eylemin her zaman için geçerliliğini anlatmaktadır. 

Her hafta düzenli olarak konser veriyorum. (Veririm anlamı taşır.) 

Az sonra söylediklerinizi yapıyorum. (Yapacağım anlamı taşır.) 

Tunahan, eve her zaman geç geliyorsun. (Gelirsin anlamı taşır.) 

Bu masada her sabah ders çalışıyor. (Çalışır anlamı taşır.) 

Her gün koşuyorum. (Koşarım anlamı taşır.) 

Farklı yerlerde ve farklı amaçlarda kullanılan zaman kipleri, anlam kaymasına neden olmaktadır. Bazen anlam kaymasında, zaman kiplerinin yersiz bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Fillerde meydana gelen anlam kayması, dilimizde yerleşik bir konuma sahip olmaktadır. Her ne kadar anlam kaymasına çok fazla rastlansa da doğru bir kullanım olmadığı bilinmektedir. 

 Çekimli fillerde rastlanan zaman kayması, anlam bozukluklarına neden olmaktadır. Fillerde gerçekleşen zaman kayması, cümlenin anlamını doğrudan değiştirmektedir. Doğrudan değişen cümlenin anlamı ile birlikte zaman kayması kolayca bulunmaktadır. Sürekli olarak kullanılan zaman kayması, normal bir anlam ve anlatım bilgisi gibi anlaşılmasına sebebiyet vermektedir. Çekim eklerinin anlam kaymasına uğraması, dilek ve şart kiplerinin yanı sıra bütün kiplerde gerçekleşmektedir. Birbiri yerine kullanılan kipler anlamlı olsa da kayma bozukluğu görülmektedir.