Yurtdışı diplomaları için ‘tanıma’ dönemi

YÖK yetkililerinden alınan bilgiye göre, 20 Şubat'ta Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe giden yurtdışıdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği, 6 Kasım 2010 tarihli yönetmeliğin değişen koşullara cevap vermedeki yetersizliği ve buna bağlı denklik işlemlerindeki sıkıntıları gidermek amacıyla hazırlandı.

Yeni yönetmelik ayrıca Türkiye'nin taraf olduğu 11 Nisan 1997 tarihli Avrupa Bölgesinde Yükseköğretim ile İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme hükümleriyle de daha uyumlu hale getirildi. Düzenleme, yurtdışı dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan diplomaların denklik değerlendirmelerinin merkezine, kalite odaklı perspektifi yerleştirmek amacıyla hazırlandı. Bu kapsamda, yönetmelik, yurtdışı dışında tamamlanan yükseköğretimle ilgili bazı yeni kriterler getiriyor, bazı yönleriyle de kalitesi tescillenmiş yükseköğretim kurumlarından alınan diplomaların denklik değerlendirmesinde  kolaylıklar sağlıyor.

Yönetmelikteki kavramsal yenilikler

Yeni yönetmelikle Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme ile denklik mevzuatı arasındaki kavramsal ve uygulamaya dönük bazı çelişkiler giderildi, böylece üçüncü taraflarca sıklıkla birbirine karıştırılan "tanıma" ve "denklik" kavramları arasındaki anlam farkı, yönetmeliğin adındaki değişiklikten başlamak üzere ortaya konuldu.

Düzenlemede, ilk kez "tanıma" ve "denklik" için ayrı ve farklı işlem süreçleri düzenlendi. Böylece yükseköğretimde ileri ülkelerdeki "tanıma" süreci yeni düzenlemeyle ilk defa yükseköğretim mevzuatına girmiş oldu. Buna göre, denklik iş ve işlemlerinde kullanılan ancak önceki yönetmeliklerde yer almayan "diploma alınan kurum ve programı tanıma", "geçici denklik belgesi”, "yükseköğretim", "akreditasyon kuruluşları" gibi kavramlar yanında “Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS)” ve “tanıma belgesi” gibi yeni konseptler tanımlandı.

Tanıma için uluslararası veri tabanı kriteri

Program ve derece eşdeğerliliği olmadığından veya henüz denklik işlemleri sürdüğünden denklik belgesi alamamış başvuru sahiplerine, istedikleri takdirde, tanınan bir yükseköğretim kurumundan mezun olduklarını göstermeleri için "tanıma belgesi" verilebilecek. Böylece, daha önce program veya derece eşdeğerliliği olmadığından denklik verilemeyenler, en azından tanınan bir yükseköğretim kurumunun mezunu olduklarını gösterebilecek. Tanıma belgesi verilmesi için de diploma verilen yurtdışı dışı yükseköğretim kurumunun yükseköğretimle ilgili uluslararası veri tabanlarında yer alması ve Yükseköğretim Kurulu tarafından da tanınmış olması kriteri aranacak. Aksi halde tanıma belgesi verilmeyecek. Diploma denkliği, yurtdışı dışındaki yükseköğretim kurumundan alınan bir diplomanın Türk yükseköğretim sisteminde hangi alan ve düzeye eşdeğer olduğunu gösteren belgeyi ifade edecek. "Tanıma belgesi" ise ilgilinin, tanınan bir yurtdışı dışı yükseköğretim kurumu ve programından mezun olduğunu gösterecek ancak denklik belgesi niteliği taşımayacak. Tanıma belgeleri, tıp, mühendislik, eczacılık gibi "tanımlanmış meslek" alanlarında meslek icra etme hakkı vermeyecek.

Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS)

Denklik işlemlerinde, gerek duyulduğunda daha önce kullanılan Seviye Tespit Sınavı  (STS) ve lisans tamamlama uygulamalarının yanında, mezuniyet alanının özelliklerine göre uygulama yapma, staj tamamlama gibi yeni araçlar getirildi. Ayrıntıları daha sonra kamuoyuna duyurulacak bu araçlarla değerlendirme süreci, Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) adıyla belirlendi. Böylece  staj, uygulama veya ders eksikliği tespit edilen başvuruları reddetmek yerine bunların Türkiye'deki üniversitelerde tamamlanabilmesine imkan sağlandı.

Yükseköğretime başlama kriterleri

yurtdışı dışındaki üniversitelere devam edebilmeyle ilgili daha önce YÖK tarafından yapılan bazı düzenlemeler de yeni yönetmeliğe yansıtıldı. Buna göre, kalite odaklı olmak üzere ortaöğrenimini Türkiye'de bitirmiş Türk vatandaşlarının, yurtdışı dışında eğitime başlamalarıyla ilgili bazı standartlar getirildi.  Bu kapsamda, yurtdışı dışında yükseköğretime geçişte, ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda eğitim görülecek alana göre belirli bir taban ya da uluslararası eşdeğerliği olan bazı sınavlardan aranan puanın alınması koşulu getirildi. Böylece, yurtdışı dışındaki bazı yükseköğretim kurumlarının Türkiye'den giden öğrencileri hiçbir ön koşul aramaksızın sadece lise diplomalarıyla kaydetmelerinin önüne geçilmesi ve puan koşuluna getirilen istisnalarla yurtdışı dışındaki tanınmış üniversitelere gideceklerin teşvik edilmesi amaçlandı. yurtdışı dışındaki nitelikli kurumlara yönlendirme için YÖK tarafından belirlenen sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamasının belirli dilimindeki üniversitelerden alınan diplomalara, Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) işlemlerine tabi tutmaksızın denklik işlemi yapılabilecek.

Yükseköğretim programının dili

Yeni uygulamayla başvuruya esas belgelerden biri olarak, yükseköğrenime başladıkları yıl hazırlık eğitimine tabi olanlardan, bu eğitimi aldıklarına ve başarılı olduklarına dair belge istenmeye başlanacak. Türkçenin uluslararası düzeyde yaygınlaştırılması politikasının bir aracı olarak kurulan yurtdışı dışındaki bazı yükseköğretim kurumlarının Türkçe programları dışında, son yıllarda Türkiye'den öğrenci getirmek maksadı ile açılan yurtdışı dışındaki eğitim dili Türkçe olan ve başta tıp, hukuk ve mühendislik programlarından kolay yoldan diploma temin edilmesinin önüne de bu yolla geçilecek. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndekiler hariç olmak üzere yurtdışı dışındaki yükseköğretim kurumlarının Türk dili ve edebiyatı, Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği, çağdaş Türk lehçeleri ve edebiyatları gibi Türkçe ile ilgili programlarından alınan diplomalara, YÖK tarafından belirlenen eşdeğer alanlarda yapılan sınavda başarılı olunması halinde denklik belgesi düzenlenecek.

Yeni düzenlemede tıp, eczacılık, mühendislik, mimarlık gibi bazı alanlarda  alınan diplomaların denklik değerlendirmesinde ilgili mesleğin icrasına ait kendi mevzuatına da referans verildi.

Yabancı uyrukluların başvurusu

Türkiye'nin AB’ye katılımı sürecindeki müzakereler kapsamında, Avrupa Birliği İş Kurma ve Hizmet Sunma Serbestisi Faslı politikalarıyla uyumlu olarak yabancı uyrukluların başvuru koşulları yeniden düzenlendi, yabancı uyrukluların başvurularında bazı kolaylıklar sağlandı. Kamu kurum ve kuruluşları ile yükseköğretim kurumları tarafından yürütülen veya desteklenen araştırma geliştirme projeleriyle söz konusu kurum ve kuruluşlar tarafından koordine edilen uluslararası programlar veya Avrupa Birliği Çerçeve Programları kapsamında yer alan projelerde çalışacakların bu durumu belgelemeleri ve diğer yabancı uyrukluların da çalışmak için başvuru belgelerini sunmaları yeterli olacak ve ayrıca bir çalışma izni belgesi istenmeyecek. Böylece, yıllardır diğer kamu kurumları tarafından eleştirilen bu konu da yeni bir düzenlemeye kavuşturuldu. YÖK`ün çıkardığı bu yeni yönetmeliğin�denklik süreçlerini  hızlandırması bekleniyor.